ENDÜSTRİ-İÇİ TİCARET: MAKİNA VE ULAŞTIRMA ARAÇLARI SEKTÖRÜ ÜZERİNE BİR ANALİZ (1990-2019)

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 6 - 17, 06.07.2022

Suna Şahin

Öz

Endüstri-içi ticaret (EİT), küreselleşen ekonomik düzende uluslararası ekonomik ilişkilerin vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu çalışma için seçilen ülkeler Türkiye, Almanya ve Amerika Birleşik Devletleri’dir. Çalışmanın amacı 1990-2019 yıl aralığında gelişmekte olan ülke ile gelişmiş ülkelerin makine ve ulaştırma araçları sektöründeki durumunun, endüstri-içi ticaret bağlamında, seçilen değişkenler ile arasındaki ilişkisini zaman serileri yöntemi ile analiz etmektir. Çalışma, uluslararası standart ticaret sınıflandırmasına (SITC Rev.3) ait SITC7 kodlu makine ve ulaştırma araçları sektöründe iki taraflı ticaret verisini içermektedir. Bağımlı değişken Grubel-Lloyd endeksi kullanılarak hesaplanan endüstri içi ticarettir. Endüstri içi ticaret, belirli bir ürün kategorisinde gelişmiş bir ülke ile gelişmekte olan bir ülke arasındaki EİT payı olarak tanımlanır. Çalışmada açıklayıcı değişkenler olarak Reel döviz kuru, GDP, doğrudan yabancı yatırımlar, ticaret dengesizliği, kişi başına düşen gelir farkı ve ticari yönelim değişkeni seçilmiştir. Çalışmaya ait veriler, World Integrated Trade Solution, OECD, TCMB, Dünya Bankası’ndan derlenmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen bulgularda seçilen değişkenlerin Türkiye ile Almanya ve Amerika arasında farklı sonuçlar gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Endsütri içi ticaret, Grubel Llyod Endeksi, Zaman Serisi Analizi

Kaynakça

• Bailance,R.H., Forstner, H., & Sawyer, C.W. (1992). An empirical examination of the role of vertical product differentiation in north-south trade. Weltwirtschaftliches Arehiv, 330-338.
• Balassa, B., & Bauwens, L.(1987). Intra-industry specialisation in a multi-industry framework. The Economic Journal, 97(388), 923-939.
• Bergstrand, J. (1990). The Heckscher-Ohlin-Samuelson model, the Linder Hypothesis and the determinants of bilateral intra-industry trade. The Economic Journal, 100(403), 1216-1229.
• Clark, D. P., & Stanley, D. L. (1999). Determinants of intra-industry trade between developing countries and the United States. Journal of Economic Development, 24(2), 79-95.
• Clark, D.P.(1993). Recent evidence on determinants of intra-industry trade. Review of World Economics Weltwirtschaftliches Archiv, 129(2), 332-344.
• Çelik, K. (2004). Uluslararası iktisat, Trabzon: Derya Kitabevi.
• Çepni, E., & N. Köse, (2003). Intra-industry trade patterns of Turkey: a panel study. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(3), 13-28.
• Dickey, D. & Fuller, W.A. (1979). Distribution of the Estimates for Autoregressive Time Series With a Unit Root. Journal of the American Statistical Association, 427-431.
• Demirtaş, G.,& Turan, E. (2020). Endüstri-içi ticaretin belirleyicisi olarak uluslararası göç akımları: Türkiye’de giyim sektörü üzerine ampirik bir analiz. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 16 (4), 794-816.
• Erün, G. (2010). Türkiye ile AB, gıda ve canlı hayvan sektörü dış ticaretinde endüstri-içi ticaret analizi. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(1), 71-78.
• Eşiyok, B. A. (2005). Tarımsal ürünlerde Türkiye-AB arasında dış ticaretin analizi, endüstri-içi ticaret ve rekabet gücü, Ankara: Türkiye Kalkınma Bankası Yayınları.
• Falvey, R.F. (1981). Commercial policy and intra-industry trade. Journal of lnternational Economics, 11, 495-512.
• Faustino, H.C.,& Leitao, N.C. (2007). Intra-ındustry trade: a static and dynamic panel data analysis, International Advances in Economic Research, 13(3), 313-333.
• Fertö, I., & Hubbard, L. J (2001). Intra-industry trade in agri-food products between hungary and the EU. American Agricultural Economics Association Annual Meeting, 5-8 August, Chicago.
• Grubel, H.G., & Lloyd, P.J. (1975), Intra-industry trade: the theory and measurement of international trade in differentiated products, London: Macmillan.
• Havrylyshyn, O., & Kunzel, P. (1997). Intra-İndustry trade of Arab countries: an indicator of potential competitiveness. IMF Working Paper, 97(47), 1-26.
• Ishchukova, N., Maitah, M., Smutka, L., Malec, K., & Eldeeb, O. (2014). Russia’s ıntra-industry trade in agricultural products. The Social Sciences, 9 (6), 379-385.
• Jambor, A. (2014). Determinants of ıntra-ındustry agri-food trade in the visegrad countries. Acta Alimentaria, 43 (2), 246-253.
• Köse,Z.,& Meral, G.(2019). Türkiye-Amerika Birleşik Devletleri arası endüstri içi ticaret ve döviz kuru ilişkisi. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(38), 184-201.
• Kutlar, A. (2000). Ekonometrik Zaman Serileri: Teori Ve Uygulama. Ankara: Gazi Kitap Evi.
• Küçükahmetoğlu, O.,& Aydın, A. (2015). Türkiye’nin ticari hizmetler endüstri-içi ticareti: ülkeye özgü belirleyicilerin tespiti üzerine bir uygulama. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 13(1), 326-347.
• Lapinska, J. (2015). The economic integration as a determinant of intra-industry trade: the case of Poland, International Economics, 22(33), 77-87.
• Lapinska, J., Kądzielawski, G. ve Dziuba R. (2019). Country-specific determinants of intra-industry trade in clothing and footwear between Poland and European Union countries. Fıbres & Textiles in Eastern Europe, 4(136), 23-29.
• Leitao, N. C. (2011). Intra-industry trade and United States´ immigration. World Applied Sciences Journal, 12(2), 212-215.
• Linder, S.B. (1961). An essay on trade and transformation, Uppsala: Almqvist & Wiksells. https://ex.hhs.se/dissertations/221624-FULLTEXT01.pdf
• Loertscher, R., & Wolter F. (1980). Determinants of intra-industry trade: among countries and across industries, Review of World Economics, 116(2), 280-293.
• Marks, A. (2009). Intra-industry trade and adjustment costs in the Australian textile, clothing and footwear and motor vehicle industries: a comparative case study approach. Economic Papers, 28(4), 323-336.
• OECD (2018). International Direct Investment Statistics Yearbook. https://read.oecd-ilibrary.org/finance-and-investment/oecd-international-direct-investment-statistics-2018_bb55ccaf-en#page306 (13.10.2021).
• OECD (2020). FDI flows by partner country. https://stats.oecd.org/index.aspx?DataSetCode=FDI_FLOW_PARTNER# (07.11.2021).
• OECD (2020). International Direct Investment Statistics Yearbook. https://read.oecd-ilibrary.org/finance-and-investment/oecd-international-direct-investment-statistics-2020_e6696186-en#page1 (09.11.2021)
• Özkaya, M. H. (2010). Tekstil sektöründe endüstri-içi ticareti etkileyen faktörler üzerine ampirik çalışma. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 136-157.
• Pagoulatos, E., & Sorensen, R. (1975). Two-way international trade: an econometric analysis. Weltwirtschaftliches Archiv, 454-465.
• Petrovic, V.,& Mirovic, I.(2018). The link of intra-industry trade with foreign direct investments, Economic Themes, 56(3), 357-368.
• Phan, H. T. & Jeong Y. J. (2014). An empirical analysis of intra industry trade in manufactures between Korea and ASEAN. Journal of Economic Studies, 41 (6), 833-848.
• Saygın, Ü. (2020). Demir çelik sektöründe endüstri içi ticaret: Türkiye ve AB ülkeleri üzerine bir analiz. Vizyoner Dergisi, 11, 102-116.
• Sevütekin, M., & Çınar, M. (2017). Ekonometrik Zaman Serileri Analizi. Bursa: Dora Basın Yayın Dağıtım Ltd. Şti.
• Seyidoğlu, H. (2003). Uluslararası İktisat Teori Politika ve Uygulama, 15. Baskı, İstanbul: Güzem Can Yayınları.
• Shahbaz, M. & Leitao, N. C. (2010). Intra industry trade: the Pakistan experience, International Journal of Applied Economics, 7(1), 18-27.
• Stone, J.A.,& Hyun-Hoon, L. (1965). Determinants of intra-industry trade: a longitudinal, cross-country analysis, Weltwirtschaftliches Archiv,67-85.
• Şarkgüneşi, A.,& Miser, H. (2019). Pazar büyüklüğü etkisi ve endüstri içi ticaret ilişkisi: OECD ülkeleri için sektörel panel veri analizi, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 54, 392-416.
• Türkcan, K.,& Ateş, A. (2010). Structure and determinants of intra-industry trade in the U.S. auto industry, Journal of International and Global Economic Studies, 2(2), 15-46.
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası, https://evds2.tcmb.gov.tr/index.php?/evds/serieMarket/collapse_2/5868/DataGroup/turkish/bie_rktufey/#collapse_2 ((01.12.2021). Ünsal, E.(2005). Uluslararası iktisat teori , politika ve açık ekonomi makro iktisadı, Ankara: İmaj Yayınevi.
• Vidya, C. T.,& Prabheesh, K. P. (2019). Intra-industry trade between India and Indonesia. bulletin of monetary economics and banking, 511 – 530.
• Vogiatzoglou, K. (2007). Intra and extra-eu intra-industry trade in greece: trends, determinants, and structural adjustment, Journal of Economic and Social Research, 9(1), 19-54.
• World Development Indicators, The World Bank, https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL (11.12.2021)
• World Integrated Trade Solution, https://wits.worldbank.org/CountryProfile/en/Country/FRA/Year/2019/TradeFlow/EXPIMP/Partner/TUR/Product/all-groups (11.12.2021).
• Zhang, J., Witteloostuijn A., & Zhou C. (2005). Chinese bilateral intra-industry trade: a panel data study for 50 countries in the 1992-2001 period, Weltwirtschaftliches Archiv, 141(3), 510-540.
• Zhaoyong, Z., & Li, C. (2006). Country-Specifc Factors and the Pattern of Intra-Industry Trade in China’s Manufacturing. Journal of International Development,18 (8), 1137-1149.