Covid-19 ile İlgili Çevrimiçi Bilgilerin Kalitesi ve Güvenilirliği Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 66 - 76, 30.01.2023

Ülkü Melike Alptekin , Emir Hasan Ölmez , Özgür Aslan

Öz

Covid-19 Pandemisinin tüm dünyayı etkilemesiyle birlikte İnternet’te Covid-19 ile ilgili bilgi almak için çok sayıda arama yapılmıştır. Bu süreçte İnternet kısa süre içinde doğru ve yanlış bilgilerle dolmuştur ve bu bilgi hacmi hızla artmaya devam etmektedir. Bu bağlamda, Covid-19 ile ilgili paniği ve yanlış bilgilendirmeyi önlemek için İnternet’teki bilgilerin kalitesinin ve güvenilirliğinin değerlendirilmesi önem taşımaktadır. Bu araştırma kapsamında ilk olarak Covid-19 pandemisi ile ilgili temel bilgiler verilmiştir. Ardından çevrimiçi sağlık bilgilerinin kalitesini ve güvenilirliğini değerlendiren araçlar incelenmiştir. Bu araştırmanın amacı, Covid-19 ile ilgili çevrimiçi bilgiler içeren web sitelerinin kalitesini ve güvenilirliğini, sık kullanılan değerlendirme araçları olan DISCERN ve JAMA kullanılarak değerlendirmektir. Web siteleri, 16 Mayıs 2021 tarihinde Google arama motoruna anahtar kelimeler yazılarak araştırmaya dahil edilmiştir. Anahtar kelimeler, Google Trends aracı kullanılarak 31 Mart-16 Mayıs 2021 tarihleri arasında Türkiye’de Covid-19 hakkında yapılan Google arama motorunda en çok arama yapılan kelimeler olan “Covid-19”, “Koronavirüs”, “Korona” ve “Corona” olarak belirlenmiştir. Her bir anahtar kelime için ilk 10 ve toplamda 40 Türkçe web sitesi incelenmiştir. Web siteleri, DISCERN ve JAMA değerlendirme araçları kullanılarak üç bağımsız araştırmacı tarafından değerlendirilmiştir. Bu araştırmada incelenen web sitelerinin, zayıf kalitede ve güvenilirliği düşük bilgiler içerdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Virüs, İnternet, DISCERN, JAMA.

Destekleyen Kurum

hayır

Proje Numarası

-

Teşekkür

hayır

Kaynakça

• Aldairy, T., Laverick, S., ve McIntyre, G. T. (2012). Orthognathic surgery: Is patient information on the Internet valid?. The European Journal of Orthodontics, 34 (4), 466-469.
• Allen, M., Lezzoni L. I., Huang, A., Huang, L., ve Leveille, S. G. (2008). Improving patient-clinician communication about chronic conditions: Description of an Internet-based nurse e-coach intervention. Nursing Research, 57 (2), 107-112.
• Boyer, C., Selby, M., Scherrer, J. R., ve Appel, R. D. (1998). The Health on the net code of conduct for medical and health websites. Computers in Biology and Medicine, 28 (5), 603-610.
• Bridgman, A., Merkley, E., Loewen, P. J., Owen, T., Ruths, D., Teichmann, L., et al. (2020). The causes and consequences of COVID-19 misperceptions: Understanding the role of news and social media. Harvard Kennedy School Misinformation Review, 1 (3). Charnock, D., Shepperd, S., Needham, G., ve Gann, R. (1999). DISCERN: An ınstrument for judging the quality of written consumer health ınformation on treatment choices. Journal of Epidemiology ve Community Health, 53 (2), 105-111.
• Charvet-Berard, A. I., Chopard, P., ve Perneger, T. V. (2008). Measuring quality of patient ınformation documents with an expanded EQIP scale. Patient Education and Counseling, 70 (3), 407-411.
• Cinelli, M., Quattrociocchi, W., Galeazzi, A., Valensise, C. M., Brugnoli, E., Schmidt, A. L., Zola, P., Zollo, F., ve Scala, A. (2020). The COVID-19 social media infodemic. Scientific Reports, 10 (1), 1-10.
• Cuan-Baltazar, J. Y., Munoz-Perez, M. J., Robledo-Vega, C., Perez-Zepeda, M. F., ve Soto-Vega, E. (2020). Misinformation of COVID-19 on the Internet: Infodemiology study. JMIR Public Health and Surveillance, 6 (2), e18444.
• Çiftçi, E., ve Çoksüer, F. (2020). Yeni koronavirüs infeksiyonu: COVID-19. Flora the Journal of Infectious Diseases and Clinical Microbiology, 25, 9-18.
• Çöl, M., ve Güneș, G. (2020). COVID-19 salgınına genel bir bakıș. İçinde: Covid-19, (Ed. Memikoğlu, O., ve Genç V.), Ankara Üniversitesi Basımevi, s.1-9.
• Dutta-Bergman, M. J. (2004). Health attitudes, health cognitions, and health behaviors among Internet health information seekers: Population-based survey. Journal of Medical Internet Research, 6 (2), e15.
• Effenberger, M., Kronbichler, A., Shin, J. I., Mayer, G., Tilg, H., ve Perco, P. (2020). Association of the COVID-19 pandemic with Internet search volumes: A Google TrendsTM analysis. International Journal of Infectious Diseases, 95, 192-197.
• Evren, E., ve Us, E. (2020). COVID-19 etkeni. İçinde: Covid-19, (Ed. Memikoğlu, O., ve Genç V.), Ankara Üniversitesi Basımevi, s. 9-16.
• Fan, K. S., Ghani, S. A., Machairas, N., Lenti, L., Fan, K. H., Richardson, D., et al. (2020). COVID-19 prevention and treatment information on the Internet: A systematic analysis and quality assessment. BMJ Open, 10 (9), e040487.
• Flesch, R. (1948). A new readability yardstick. Journal of Applied Psychology, 32 (3), 221.
• Ghani, S., Fan, K. S., Fan, K. H., Lenti, L., ve Raptis, D. (2021). Using the ensuring quality ınformation for patients tool to assess patient information on appendicitis websites: Systematic search and evaluation. Journal of Medical Internet Research, 23 (3), e22618.
• Gölbaşı, S. D., ve Metintaş, S. (2020). COVID-19 pandemisi ve infodemi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5, 126-137. Grewal, P., ve Alagaratnam, S. (2013). The quality and readability of colorectal cancer information on the Internet. International Journal of Surgery, 11 (5), 410-413.
• Güngörmüş, Z., ve Güngörmüş, M. (2018). Ağız-diş sağlığı ile ilgili Türkçe web sayfalarının kalitesinin değerlendirilmesi: Ön çalışma. Social Sciences Studies Journal, 4 (20), 2631-2634.
• Hirasawa, R., Saito, K., Yachi, Y., Ibe, Y., Kodama, S., Asumi, M., et al. (2012). Quality of Internet information related to the mediterranean diet. Public Health Nutrition, 15 (5), 885-893.
• Ho, M., Stothers, L., Lazare, D., Tsang, B., ve Macnab, A. (2015). Evaluation of educational content of YouTube videos relating to neurogenic bladder and intermittent catheterization. Can Urol Assoc Journal, 9 (9-10), 320-354.
• Houston, T. K., ve Allison, J. J. (2002). Users of Internet health information: Differences by health status. Journal of Medical Internet Research, 4 (2), e7.
• Hu, D., Lou, X., Xu, Z., Meng, N., Xie, Q., Zhang, M., et al. (2020). More effective strategies are required to strengthen public awareness of COVID-19: Evidence from Google Trends. Journal of Global Health, 10 (1), 011003.
• Jafari-Sales, A., Khaneshpour, H., Pashazadeh, M., & Nasiri, R. (2020). Coronavirus disease 2019 (COVID-19): review study. Jorjani Biomedicine Journal, 8, 4-10.
• Jayasinghe, R., Ranasinghe, S., Jayarajah, U., ve Seneviratne, S. (2020). Quality of online information for the general public on COVID-19. Patient Education and Counseling, 103 (12), 2594-2597.
• Kim, P., Eng, T. Deering, M. J., ve Maxfield, A. (1999). Review of published criteria for evaluating health-related websites. The Western Journal of Medicine, 170, 329-332.
• Kondylakis, H., Katehakis, D. G., Kouroubali, A., Logothetidis, F., Triantafyllidis, A., Kalamaras, I., Votis, K., ve Tzovaras, D. (2020). COVID-19 mobile apps: A systematic review of the literature. Journal of Medical Internet Research, 22 (12), e23170.
• Lee, N. R. (2020). Reducing the spread of COVID-19: A social marketing perspective. Social Marketing Quarterly, 26 (3), 259-265.
• LIDA. Minervation validation ınstrument for healthcare websites. Erişim adresi: http://www.minervation.com/wp-content/uploads/2011/04/Minervation-LIDA-instrument-v1-2.pdf.
• Lins Filho, P. C., de Macedo, T. S., Ferreira, A. K. A., de Melo, M. C. F., de Araujo, M. M. S., de Melo Freitas, J. L., et al. (2020). Assessing the quality, readability and reliability of online information on COVID-19: An infoveillance observational study. MedRxiv, 1-15.
• Livas, C., Delli, K., ve Ren, Y. (2013). Quality evaluation of the available Internet information regarding pain during orthodontic treatment. The Angle Orthodontist, 83 (3), 500-506.
• McGoldrick, D. M., Kielty, P., ve Cotter, C. (2017). Quality of information about Maxillofacial Trauma on the Internet. British Journal of Oral and Maxillofacial Surgery, 55 (2), 141-144.
• Mendi, B. (2015). Sağlık iletişiminde sosyal medyanın kullanımı: Dünyadaki ve Türkiye’deki uygulamalar. Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 11(44), 275-290.
• Moorhead, S. A., Hazlett, D. E., Harrison, L., Caroll, J. K., Irwin, A., ve Hoving, C. (2013). A new dimension of health care: Systematic review of the uses. Benefits and limitations of social media for health communication. Journal of Medical Internet Research, 15 (4), e85:1-16.
• Moult B., Franck L. S., ve Brady H. (2004). Ensuring quality information for patients: Development and preliminary validation of a new ınstrument to ımprove the quality of written health care information. Health Expect, 7, 165-75.
• Olkun, H. K., Demirkaya, A. A., ve Aras, B. (2019). The quality of Internet information on lingual orthodontics in the English language, with DISCERN and JAMA. Journal of Orthodontics, 46 (1), 20-26.
• Öztürk, T. (2021). Üniversitelere ait İnternet web sitelerinin ortodonti hastaları için sağladığı bilgi kalitesinin değerlendirilmesi. Selcuk Dental Journal, 8 (1), 106-112.
• Patel, A., Aljabi, Y., ve Ray, P. (2021). Calcaneus fractures: An evaluation of the quality and reliability of online resources. The Foot, 101794.
• Prasanth, A. S., Jayarajah, U., Mohanappirian, R., ve Seneviratne, S. A. (2018). Assessment of the quality of patient-oriented information over Internet on testicular cancer. BMC Cancer, 18 (1), 1-6.
• Silberg, W. M., Lundberg, G. D., ve Musacchio, R. A. (1997). Assessing, controlling, and assuring the quality of medical information on the Internet: Caveant lector et viewor-let the reader and viewer beware. Jama, 277 (15), 1244-1245.
• Şirin, H., ve Özkan, S. (2020). Dünyada ve Türkiye’de COVID-19 epidemiyolojisi. KBB ve BBC Dergisi, 28 (Suppl), 6-13. Tan, S. S. L., ve Goonawardene, N. (2017). Internet health information seeking and the patient-physician relationship: A systematic review. Journal of Medical Internet Research, 19 (1), e9.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2020). Covid-19 durum raporu Türkiye. Erişim adresi: https://covid19.saglik.gov.tr/Eklenti/37778/0/covid-19-durum-raporupdf.pdf?_tag1=B647A4A46C8B41228B2C445361452762CAEFD728.
• Ün, H. (2020). Coronaviridae virus ailesi: Genel bir değerlendirme. Journal of Advances in VetBio Science and Techniques, 5 (1), 1-12.
• Velavan, T. P., ve Meyer, C. G. (2020). The COVID-19 epidemic. Tropical Medicine ve International Health, 25 (3), 278.
• WHO (2021). Erişim adresi: https://covid19.who.int/.