İŞ GÜVENLİĞİNDE DOZİMETRELER

Yıl 2018, Cilt: 10 Sayı: 1, 15 - 31, 01.01.2018

Muhammet Karataşlı Tahsin Özer

https://doi.org/10.17932/IAU.IAUD.m.13091352.2018.1/37.15-31

Öz

Yeryüzünde yaşayan her türlü canlı
tüm yaşamları boyunca radyasyonla iç içe olup radyasyona maruz kalmışlardır.
Radyasyon kaynakları var olduğu müddetçe de bundan kaçınmak mümkün
olunmayacaktır. Bu makalenin amacı mesleği gereği iyonlaştırıcı radyasyon yayan
cihaz veya radyoaktif maddelerle sağlık ve endüstri alanında çalışanlarının
kişisel dozimetre kullanımının farkındalığını arttırarak, iş ve çalışma
koşullarının sağlıklı bir şekilde etkin sürdürülmesi anlamında etkileşim
sağlamaktır.

 

Radyasyonla çalışan görevliler için
etkin doz beş yılın ortalaması 20 mSv ile sınırlandırılmıştır. Bununla birlikte
çalışanların tek bir yılda efektif dozun 50 mSv'i geçmemesi koşul olarak kabul
edilmiştir. El-ayak veya cilt için yıllık eşdeğer doz sınırı 500 mSv, göz merceği
için ise 150 mSv doz sınırlaması getirilmiştir. Alınan radyasyon dozlarını
doğrudan doğruya okumayı mümkün kılan cihazlar elektronik dozimetreler ve cep
(kalem) dozimetrelerdir.

 

Bu
çalışmada dozimetreler hakkında ayrıntılı bir şekilde bilgi verilmiştir. Bir
radyoaktif kaynak veya X ışını cihazından yayınlanan radyasyondan korunabilmek
için bu tür cihazlardan yayınlanan radyasyonun düzeyini çok iyi bilmek gerekir.
Bunu öğrenmenin tek yolu kullanıcıların dozimetre sistemlerini tanımaları ve
ölçüm sonuçlarını etkileyecek özelliklerini bilmeleri, dozların doğruluğunu
tespit etmek açısından oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Dozimetre, İş güvenliği, Radyasyon, Radyoaktif madde, Sağlık

Kaynakça

• Algüneş, Ç., (2002). Radyasyon Biyofiziği, Trakya Üniversitesi Rektörlüğü Yayınları, 81-5, Edirne.
• Barınmaz, D., (2009). Nükleer Tıp Uygulamalarında Radyasyon Doz Dağılımlarının Belirlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimler Enstitüsü Fizik Anabilim Dalı, Nükleer Fizik Programı, İstanbul Üniversitesi.
• Bor D, Buyan G, Meriç N. (2000). Tanısal Radyolojide Radyasyondan Korunmada Yeni Kavramlar 2. Radyoloji Gündemi 2000: 5-10.
• Cember H, and Johnson T.E, (2009). IntroductiontoHealthPhysics, TheMcGraw-HillCompanies, United States, 873s.
• Chen, R.,andMckeever, S.W.S. (1997). Theory of ThermoluminescenceandRelatedPhenomena. World Scientific Publishing, Singapore, 559s.
• Coşkun Ö., (2011). İyonize Radyasyonun Biyolojik EtkileriSuleyman Demirel Universitesi Teknik Bilimler Yuksek Meslek Okulu SDU Teknik Bilimler Dergisi; Cilt:1 Sayı:2. 13-17, Isparta.
• Demir M., 2011. Nukleer Tıp Fiziği ve Klinik Uygulamaları. İstanbul Universitesi Cerrahpaşa Tıp Fakultesi Anabilim Dalı. İstanbul.
• Doğan Baydoğan N., Tuğrul A. B., (2002). Gama ışınları ile ışınlanmış kurşun-alkali-silika camın dozimetrik kullanımı, İTU fen bilimleri Dergisi, Cilt:1, Sayı:1, 43-51, Aralık 2002.
• Gökharman, F.D., Aydın, S., Koşar, N. P., (2016). Radyasyon Güvenliğinde Mesleki Olarak Bilmemiz Gerekenler, SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, Cilt 7 / Sayı 2
• Göksu, H.Y., (2009). Radyasyon Kazaları Ve Geriye Dönük Doz Çalışmaları, X. Ulusal Nükleer Bilimler Ve Teknolojileri Kongresi, 6-9 Ekim 2009,27-46.
• Gündüz, H., , (2009). Radyasyon Güvenliği, Korunma Yöntemleri Ve Dozimetre Kullanımda Dikkat Edilecek Hususlar, Tüm Radyoloji Teknisyenleri Ve Teknikerleri Derneği (Tümrad-Der), 3. Radyoloji Teknisyenleri Mesleki Eğitim Toplantıları, 22-25 Ekim 2009, Antalya.
• Gürlek, A.K.,Yeğingil, Z., Doğan, T., (2012). LiF:Mg,Ti (TD-100) TermolüminesansDozimetresinin Ve XR-QA2Radyokromik Film DozimetresininDozimetrik Özellikleri, Ç.Ü Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi,Cilt:28-2
• Hızlı, Y., (2012). Nükleer Tıp Personelinde Radyasyon Maruziyeti, Yüksek Lisans Tezi, Fen Bilimler Enstitüsü, Celal Bayar Üniversitesi, s54, Manisa.
• IAEA(International AtomicEnergyAgency)(2005). RadiationOncologyPhysics:AHandbookForTeachersAndStudents, Vienna; 77-81, 506-510.
• Izewska, J.,Rajan, G., (2005). Review of RadiationOncologyPhysics: A HandbookforTeacherandStudents, International AtomicEnergyAgency (IAEA), 2005.
• Koklu N., (2006). Radyasyonun İnsan Sağlığı Uzerindeki Etkileri ve Tıpta Uygulama Alanları, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, s74, Konya.
• Leslie W.D.,Greenberg I. D., (2003). NuclearMedicine. LandesBioscience, Georgetown,Texas, U.S.A
• Marcazzo vd., (2009). Nuclear Instruments andMethods in PhysicsResearch B. 267, 3347-3350.
• Mckeever, S.W.S.,Moscovıtch, M. andTownsend, P.D., (1995). DosimetryMaterials : PropertiesandUses (Ashford : NuclearTechnology Publishing), England.
• Pabuşcu Y. Türkiye’nin Radyasyon Kaza ve Savaşına Karşı Durumu ve Radyasyon İle İlgili Yasal Durum. Temel Radyoloji Fiziği. Türk Radyoloji Derneği İzmir Şubesi Eğitim Sempozyumları 2004-2005: 133-141.
• Parlar, Ş.,Ergülen, A.,(2009). Trakya Üniversitesi Hastanesi Radyasyon Güvenliği Elkitabı, 2009.
• Powsner R.A.,Powsner E.R., (2006). EssentialNuclearMedicinePhysics. Blackwell Publishing
• Stabin M.G., (2010). RadiationProtectionandDosimetry; An IntroductiontoHealthPhysics.
• TAEK, (1998). Endüstriyel Radyografi için Radyasyon Korunması, Türkiye Atom Enerji Kurumu Çekmece Nükleer Araşıtrıma ve Eğitim Merkezi El Kitabı.
• TAEK (Türkiye Atom Enerjisi Kurumu), Radyasyon Güvenliği Yönetmeliği, Yayın tarihi: 24.03.2000, Resmi gazete No: 23999, Başbakanlık Basımevi, Ankara, 2000.
• Thomsen, K.J., (2004). OpticallyStimulatedLuminescenceTechniques in RetrospectiveDosimetry Using SingleGrains of QuartzextractedfromUnheatedMaterial. Ph.DThesis, RisoeNationalLaboratory, Roskilde, Denmark.
• Togay Y.E., (2002). Radyasyon ve Biz; TAEK Yayınları.2002: 2-12.
• Türk, H., (2014). Terbiyum Katkılı Mg2SiO4 Fosforunun Termolüminesans Kinetik Parametrelerinin Işıma Eğrisi Ayrıştırma Yöntemi İle İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Fizik Anabilim Dalı, Aydın.
• UROK (2002). Temel Radyoterapi, Radyasyon Fiziği ve Radyobiyoloji Kurs Kitapçığı 38-39 , 45-58
• Wıedemann, E.,Schmıdt, G. C., (1895). UeberLuminescenz, Ann. Phys. Chem. NeueFolge, 1895, 54:604
• Url1,http://www.tumradder.com/.../rad._guvenligi_ve_korunma_yont._sunumu > alındığı tarih 19.10.2016. (Gunduz H. Radyasyon Guvenliği, Korunma Yontemleri ve DozimetreKullanımdaDikkat Edilecek Hususlar; TAEK/ SaraykoyNukleer Araştırma Merkezi).
• Url2,http://www.taek.gov.tr/kurumsal/birimler/bagli-kuruluslar/sanaem/192-saglik-fizigi bolumu/516-doz-izleme-birimi.html alındığı tarih 20.10.2016.
• Url-3,https://kbrn.afad.gov.tr/kategori-1182-dozimetreler.htmlalındığı tarih 25.10.2016.