Öğretmen Adaylarında Kariyer Yetkinlik Beklentisi ve Mesleki Sonuç Beklentisi: Kariyer Stresinin Aracı Rolü

Yıl 2021, Sayı: 10, 220 - 237, 15.08.2021

Aybala Ceylin Gürpınar , Büşra Emül , Diğdem Siyez

https://doi.org/10.21733/ibad.852211

Cited By: 6

Öz

Bu araştırmanın amacı öğretmen adaylarının kariyer yetkinlik beklentisi ve mesleki sonuç beklentisi arasındaki ilişkide kariyer stresinin aracı rolünün incelenmesidir. Araştırmanın örneklemini bir devlet üniversitesinde lisans eğitimine devam eden 377 kişi oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama araçları olarak; Mesleki Sonuç Beklentileri Ölçeği, Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Ölçeği Kısa Formu, Kariyer Stresi Ölçeği ve kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Yapısal eşitlik modeli sonucu elde edilen bulgular, kariyer kararı yetkinlik beklentisi ve mesleki sonuç beklentisi arasındaki ilişkide kariyer stresinin kısmi aracı role sahip olduğunu göstermektedir. Sonuç olarak öğretmen adaylarının mesleki sonuç beklentilerini geliştirmek amacıyla yapılacak kariyer müdahalelerinde kariyer yetkinlik beklentisi ile birlikte kariyer stresinin de ele alınması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi, Mesleki Sonuç Beklentisi, Kariyer Stresi, Öğretmen Adayı

Career Self-Efficacy and Vocational Outcome Expectations among Prospective Teachers: Mediating Role of Career Distress

Öz

The aim of this study is to examine the mediating role of career stress in the relationship between career self-efficacy expectation and vocational outcome expectation among prospective teachers. The sample consisted of 377 students in a state university. The participants completed the Career Decision Making Self-Efficacy Scale, the Vocational Outcome Expectations Scale, the Career Stress Inventory, and a demographic questionnaire. The structural equation model showed that career stress has a partial mediating role in the relationship between career self-efficacy expectation and vocational outcome expectation. As a result, it is recommended to address the career stress together with self-efficacy expectation in career interventions to improve prospective teachers' vocational outcome expectations.

Anahtar Kelimeler

Career Self-Efficacy, Vocational Outcome Expectations, Career Distress, Prospective Teachers

Kaynakça

• Adachi, T. (2004). Career self-efficacy, career outcome expectations and vocational interests among japanese university students. Psychological Reports, 95, 89-100
• Akdoğan, F. E. (2009). Zihin engelliler öğretmenlerinin öz yeterlik algıları ve stres düzeyleri arasındaki ilişki. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Anderson, J. C., & Gerbing, D. W. (1988). Structural equation modeling in practice: A review and recommended two-step approach. Psychological Bulletin, 103(3), 411.
• Armstrong, M. (2009). Armstrong's handbook of performance management: An evidence-based guide to delivering high performance. Kogan Page Publishers.
• Asıcı, E., (2018). Üniversite gençliği dönemi ve uyum problemleri. S. Çakar (Yay. Haz.). Yaşam dönemleri ve uyum sorunları (301-323). Ankara: Pegem Akademi
• Atılgan, S. (2017). Lise öğrencilerinde kaygı ve stresin yordayıcısı olarak kariyer kararı yetkinlik beklentisi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Baglama, B., & Uzunboylu, H. (2017). The relationship between career decision-making self-efficacy and vocational outcome expectations of preservice special education teachers. South African Journal of Education, 37(4).
• Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifying theory of behavioral change. Psychological Review, 84, 191-215.
• Barak, A. (1981) Vocational interests: a cognitive view. Journal of Vocational Behaviour, 19, 1-14.
• Betoret, F. D. (2006). Stressors, Self‐Efficacy, Coping Resources, and Burnout among Secondary School Teachers in Spain. Educational Psychology, 26(4), 519–539. doi:10.1080/01443410500342492
• Betz, N. E., Klein, K. L., & Taylor, K. M. (1996). Evaluation of a short- form of career decision making self- efficacy scale. Journal of Career Assessment, 4, 47-57.
• Betz, N. E., & Voyten, K. K. (1997). Efficacy and outcome expectations influence career exploration and decidedness. The Career Development Quarterly, 46(2), 179-189.
• Brown, D., & Cinamon, R. G. (2016). Personality traits’ effects on self-efficacy and outcome expectations for high school major choice. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 16(3), 343-361.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Karadeniz ve Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Pegem Akademi.
• Choi, B. Y., K, Park, H., Nam, S. K., Lee, J., Cho, D., & Lee, S. M. (2011). The development and initial psychometric evaluation of the korean career stress inventory for college students. Career Development Quarterly, 559-572.
• Creed, P. A., Hood, M., Praskova, A., & Makransky, G. (2016). The career distress scale: Using Rasch measurement theory to evaluate a brief measure of career distress. Journal of Career Assessment, 24(4), 732-746.
• Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisi, 2020. Erişim adresi: https://www.cbiko.gov.tr/haberler/kariyer-kapisi
• Demir, E., & Köse, M. (2016). Öğretmenlerin rol modelliği hakkında öğretmen görüşleri. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (53), 38-57.
• Eryılmaz, A., & Kara, A. (2018). Öğretmen Adaylarının Kariyer Uyumlulukları: Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi ve Kariyer Engelleri Açısından İncelenmesi. International Online Journal of Educational Sciences, 10(2).
• Esen, D. (2019). Kariyer stresi ile özyeterlilik inancı ilişkisinin demografik değişkenlerin farklılaştırıcı rolü bağlamında incelenmesi: İzmir meslekyüksek okulu iktisadi ve idari programlar örneği. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 217-232.
• Fouad, N. A., Guillen, A., Harris-Hodge, E., Henry, C., ..., Terry, S. (2006). Need, awareness, and use of career services for college students. Journal of Career Assessment. 14, 407-420.
• Gizir, C. A. (2005). Orta Doğu Teknik Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin problemleri üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2), 196-213.
• Godding, P. R., & Glasgow, R. E. (1985). Self-efficacy and outcome expectations as predictors of controlled smoking status. Cognitive Therapy and Research, 9(5), 583-590.
• Holmbeck, G. N. (1997). Toward terminological, conceptual, and statistical clarity in the study of mediators and moderators: Examples from the child-clinical and pediatric psychology literatures. Journal of consulting and clinical psychology, 65(4), 599.
• Huang, T. L., Friesner, D., Ho, L. H., Yeh, S. L., Lai, C. L., & Teng, C. I. (2020). Relationship among upgrades in academic qualifications, practice accreditations, self‐efficacy, outcome expectations and nurses' career interest. Journal of Nursing Management, 28(3), 461-470.
• Işık, E. (2010). Sosyal bilişsel kariyer teorisi temelli bir grup müdahalesinin üniversite öğrencilerinin kariyer kararı yetkinlik ve mesleki sonuç beklenti düzeylerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Işık, E. (2013). Mesleki sonuç beklentisinin yordayıcıları olarak algılanan sosyal destek ve denetim odağı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1419-1430
• Karamenderes, A. (2020). Lise öğrencilerinde kariyer kararı verme güçlüğü ile kariyere ilişkin ebeveynden algılanan destek, yeterlik algısı, gelecek beklentisi arasındaki ilişkilerin yapısal eşitlik modeliyle incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Kim, J. G., Lee K. (2019) Major incongruence and occupatioanl engagement: a moderated mediation model of career distress and outcome expectation. Frontiers in psychology, 10, 1-11. Doi:10.3389/fpsyg.2019.02360
• Kuzgun, Y. (2009). Meslek danışmanlığı kuramlar uygulamalar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (1994). Toward a unifying social cognitive theory of career and academic interest, choice, and performance. Journal of vocational behavior, 45(1), 79-122.
• Lent, R. W., & Brown, S. D. (1996). Social cognitive approach to career development: An overview. The Career Development Quarterly, 44(4), 310-321.
• Lent, R. W., Brown, S. D., & Hackett, G. (2002). Social cognitive career theory. Career choice and development, 4, 255-311.
• McWhirter, E. H., Rasheed, S., & Crothers, M. (2000). The effects of high school career education on social- cognitive variables. Journal of Counseling Psychology, 47, 330- 341.
• Monsalve, C., Hazari, Z., McPadden, D., Sonnert, G., & Sadler, P. M. (2016). Examining the relationship between career outcome expectations and physics identity. 2016 PERC Proceedings, 228-231.
• Özcan, D., & Genc, Z. (2016). Pedagogical formation education via distance education. Eurasia Journal of Mathematics, Science and Technology Education, 12(2), 347-360.
• Özden, K. & Sertel Berk, Ö. (2017). Reliability and validity study of turkish version of the korean career stress inventory (KCSI). Psikoloji Çalışmaları Dergisi, 37 (1), 35-51.
• Özyürek, R. (2015). Sosyal bilişsel yaklaşımlar. içinde mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığına giriş (ss.220-268). Ankara: Pegem Akademi
• Pope, M. (2000). A brief history of career counseling in the united states. The Career Development Quarterly, 48(3), 194–211. doi:10.1002/j.2161 0045.2000.tb00286.x
• Rimm, H., & Jerusalem, M. (1999). Adaptation and validation of an Estonian version of the General Self-Efficacy Scale (ESES). Anxiety, Stress, and Coping, 12(3), 329-345.
• Saunders, D. E., Peterson, G. W., Sampson, J. P., & Reardon, R. C. (2000). Relation of depression and dysfunctional career thinking to career indecision. Journal of Vocational Behavior, 56(2), 288–298. doi:10.1006/jvbe.1999.1715.
• Saydam, S. (2018). Yükseköğretimde örgütsel imaj ve aidiyetin, mesleki sonuç beklentisi ve öğrenci sadakatini yordaması, Yayımlanmamış doktora tezi, Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Sharf, R. S. (2017). Kariyer gelişim kuramlarının kariyer danışmasına uygulanması. İçinde F.Bacanlı & F. Öztemel (Çev. Eds.), Pegem Akademi. Ankara
• Şensoy, G., & Siyez, D. M. (2019). The career distress scale: structure, concurrent and discriminant validity, and internal reliability in a Turkish sample. International Journal for Educational and Vocational Guidance, 19(2), 203-216.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics (Vol. 5, pp. 481-498). Boston, MA: Pearson.
• Tosun, Ü., & Güntaş, S. (2018). Üniversite öğrencilerinin kariyer beklentileri ve empati eğilimleri: KKTC örneği. International EUropean Journal of Managerial Research, 23-38.
• Uzunboylu, H., Hürsen, Ç., Özütürk, G., & Demirok, M. (2015). Determination of Turkish University Students' Attitudes for Mobile Integrated EFL Classrooms in North Cyprus and Scale Development: ELLMTAS. J. UCS, 21(10), 1283-1296.
• Vaezi, S., & Fallah, N. (2011). The Relationship between Self-Efficacy and Stress among Iranian EFL Teachers. Journal of Language Teaching and Research, 2, 1168-1174.http://dx.doi.org/10.4304/jltr.2.5.1168-1174
• Vroom, V. H. (1964). Work and motivation. New York : Wiley.
• Woo, H., Lu, J., Henfield, M. S., & Bang, N. (2017). An exploratory study of career intentions in academia: Doctoral students in counselor education programs in the US. Journal of Asia Pacific Counseling, 7(1), 79-92.
• Yerin-Güneri, O., Owen, D.W., Tanrıkulu, İ., Dolunay-Cuğ, F. ve Büyükgöze-Kavas, A. (2016). Eğitim Fakültesi öğrencilerinin kariyer gelişimi ihtiyaçlarının incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama,12(1), 178-193.
• Yeşilyaprak, B. (2016). Mesleki Gelişim Kuramları Üzerine Bir Eleştirel Değerlendirme. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 2(6).
• Yeşilyaprak, B. (2015). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığına giriş. İçinde Binnur Yeşilyaprak (Ed.)., Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı: Kuramdan uygulamaya (ss.2-39). Ankara: Pegem Akademi.
• Zengin, N. (2007). Sağlık yüksekokulu öğrencilerinde öz-etkililik-yeterlilik algısı ve klinik uygulamada yaşanılan stresle ilişkisinin incelenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(1), 49-57.
• Zunker, V. G. (2006). Career counseling: A holistic approach. Belmont, CA: Thomson Wadsworth.