The Impact of Health Workers’ Social Support Perceptions on Burnout Levels During The Covıd-19 Pandemic

Yıl 2021, Sayı: 11, 413 - 434, 01.12.2021

B. Dilek Özbezek , H. Mustafa Paksoy , Filiz Çopuroğlu

https://doi.org/10.21733/ibad.951414

Cited By: 14

Öz

Burnout is a gradual process with negative effects on an individual and organizational level and occurs as a reaction to stressful events. In the health sector, which requires human-centered work, employees are considered as an extremely stressful occupational group. Therefore, burnout is highly prevalent among health care professionals. The aim of this study is to examine the effects of social support on burnout in terms of health care workers during the COVID-19 pandemic period. The sample of the study consisted of 337 participants working in the health sector. Within the scope of the research, correlation and regression analyzes were applied to reveal the relationships and interactions between variables. According to the results of the correlation analysis, It was determined that there was a statistically meaningful relationship between the sources of social support and each dimension of burnout. As a result of the regression analysis carried out to test the research hypotheses, it was revealed that co-worker support, which is one of the social support sources, affected the emotional exhaustion, depersonalization and personal accomplishment dimensions of burnout in all tested models. However, it has been determined that family support and special someone support, which are social support sources, has no effect on any dimension of burnout.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Pandemic, Health Workers, Burnout, Social Support.

Covid-19 Pandemi Döneminde Sağlık Çalışanlarının Sosyal Destek Algılarının Tükenmişlik Düzeyine Etkisi

Öz

Tükenmişlik, bireysel ve örgütsel düzeyde olumsuz etkileri olan kademeli bir süreçtir ve stresli olaylara karşı bir tepki olarak ortaya çıkar. İnsan merkezli çalışmayı gerektiren sağlık sektörünü çalışanları son derece stresli bir meslek grubu olarak görülmektedir. Bu nedenle, tükenmişlik sağlık çalışanları arasında oldukça yaygındır. Bu çalışmanın amacı, COVID-19 pandemi döneminde sosyal desteğin tükenmişlik üzerindeki etkisini sağlık çalışanları açısından incelemektir. Araştırmanın örneklemini sağlık sektöründe çalışan 337 katılımcı oluşturmuştur. Araştırma kapsamında değişkenler arasındaki ilişkileri ve etkileşimleri ortaya koymak için korelasyon ve regresyon analizleri uygulanmıştır. Korelasyon analizi sonucuna göre, sosyal destek kaynakları ile tükenmişliğin her bir boyutu arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki olduğu belirlenmiştir. Araştırma hipotezlerini test etmek için yapılan regresyon analizi sonucu test edilen tüm modellerde sosyal destek kaynaklarından çalışma arkadaşı desteğinin tükenmişliğin duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarı hissi boyutlarını etkilediği ortaya konulmuştur. Ancak sosyal destek kaynaklarından aile desteği ve özel birinin desteğinin tükenmişliğin hiçbir boyutu üzerinde etkisinin lmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Covid-19, Pandemi, Sağlık Çalışanları, Tükenmişlik, Sosyal Destek.

Kaynakça

• Ağbaş, S. ve Genç, E. (2018). Örgütsel Bağlılık Ve Tükenmişlik Sendromu İlişkileri: Çağrı Merkezi Çalışanlarına Yönelik Nitel Bir Araştırma, USOBED Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 2(1):35-55.
• Akın, D. ve Ceyhan, E. (2005). Resmi ve Özel Genel Lise Öğrencilerinin Ailelerinden, Arkadaşlarından ve Öğretmenlerinden Algıladıkları Sosyal Destek Düzeyleri Açısından Kendini Kabul Düzeylerinin İncelenmesi, Sosyal Bilimler Dergisi 2: 69-88.
• Alga, E. (2017). Örgütlerde Algılanan Liderlik Tarzlarının Çalışanların Tükenmişliğine Etkisi, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28: 97-124.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. ve Yıldırım, E. (2004). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: SPSS Uygulamalı, Geliştirilmiş 3. Baskı, Sakarya Kitabevi, Sakarya. Ardıç, K. ve Polatcı, S. (2009). Tükenmişlik Sendromu ve Madalyonun Öbür Yüzü: İşle Bütünleşme, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(22): 21-46.
• Arı Sağlam, G. ve Çına Bal, E. (2008). Tükenmişlik Kavramı: Birey ve Örgütler Açısından Önemi, Yönetim ve Ekonomi, 15(1): 131-148.
• Altay, B., Gönener, D. ve Demirkıran, Ceren (2010). Bir Üniversite Hastanesinde Çalışan Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyleri ve Aile Desteğinin Etkisi, Fırat Tıp Dergisi, 15(1): 10-16.
• Avanzi, L., Fraccaroli, F., Castelli, L., Marcionetti, J., Crescentini, A., Balducci, C. and van Dick R. (2018). How to mobilize social support against workload and burnout: The role of organizational identification, Teaching and Teacher Education 69: 154-167.
• Balaban, Ö. ve Konyalı, H. (2016). Kamu Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeyleri İle Örgütsel Adalet Algıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Sakarya SGK Örneği, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl:4, 4(1): 189-207.
• Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2005). Çalışma Yaşamında Tükenmişlik: Sosyal Hizmet Uzmanları ile Hemşireler Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma, Toplum ve Sosyal Hizmet, 16(2): 57-69.
• Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2006). Mesleki Tükenmişlikte Bazı Demografik Değişkenlerin Etkisi: Kamu‟ da Bir Araştırma, Academic Journal Database, 6 (2): 15-23.
• Basım, H. N. ve Şeşen, H. (2009). Tükenmişliğin örgüt içi girişimciliğe etkisi: Sağlık sektöründe bir araştırma, ODTÜ Gelisme Dergisi, 35 (Özel Sayı): 41-60.
• Barker, A. B., Van Der Zee, K. I., Lewig, K. A. and Dollard, M. F. (2002). The Relationship Between the Big Five Personality Factors and Burnout: A Study Among Volunteer Counselors, The Journal of Social Psychology, 135(5): 1-19.
• Bakker, A. B. Demerouti, E .and Verbeke, W. (2004). Using The Job Demands-Resources Model To Predict Burnout And Performance, Human Resource Management, 43(1): 83-104.
• Barutçu, E. ve Serinkan, C. (2008). Günümüzün Önemli Sorunlarından Bıii Olarak Tükenmişlik Sendromu ve Denizli’de Yapılan Bir Araştırma, Ege Akademik Bakış, 8(2): 541-561.
• Ben-David, A. ve R. Leichtentritt (1999). Ethiopian And Israeli Student’s Adjustment To Collage: The Effect Of The Family, Social Support And Individual Coping Styles, Journal Of Comparative Family Studies, 30 (2): 297-313.
• Budak, G. ve Sürgevil, O. (2005). Tükenmişlik ve Tükenmişliği Etkileyen Örgütsel Faktörlerin Analizine İlişkin Akademik Personel Üzerinde Bir Uygulama, D.E.Ü. İİBF. Dergisi 20(2): 95-108.
• Chen, J., Liu, X., Wang, D., vd., (2020). Risk factors for depres-sion and anxiety in healthcare workers deployed during the COVID-19 outbreak in China, Soc Psychiatry Psychiatr Epi-demiol, 1-9.
• Cobb, S. (1995). Social Support as a Moderator of Life Stress, Toward an Integrated Medicine, Classics From Psychosomatic Medicine 1959-1979, American Psychiatric Press, Inc., USA:377-398.
• Cohen, S. and Syme, S. L. (1985). Issues in the study and application of social support. In S. Cohen & S. L. Syme (Eds.), Social support and health, Academic Press: 3–22.
• Cohen, S., and Willis, T.A. (1985). Stress, social support, and the buffering hypothesis, Psychological Bulletin 98: 310-357.
• Constable, J. F. and Russell, D. W. (1986). The effect of social support and the work environment upon burnout among nurses. Journal of Human Stress, 11, 20-26.
• Çetin, F., Basım, N. H. ve Aydoğan, O. (2011). Örgütsel Bağlılığın Tükenmişlik İle İlişkisi: Öğretmenler Üzerine Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 25: 61-70.
• Demir, R., Türkmen, E. ve Doğan, A. (2015). Akademisyenlerin tükenmişlik düzeylerinin demografik değişkenler açısından incelenmesi, International Journal of Social Sciences and Education Research 1(4): 986-1008.
• Derin, N. ve Demirel, E. T. (2012). Tükenmişlik Sendromunun Örgütsel Bağlılığı Zayıflatıcı Etkilerinin Malatya Merkez’de Görev Yapan Hemşireler Üzerinde İncelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 17(2): 509-530.
• Doğan, F. İ. (2019). Algılanan Sosyal Destek ile Yaşam Tatmini ve Özgüven İlişkisi: Göçmenler Üzerinde Bir Araştırma, Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 12(18): 588-606.
• Doğan, A. Demir, R. ve Türkmen, E. (2016). Rol Belirsizliğinin, Rol Çatışmasının ve Sosyal Desteğin Tükenmişliğe Etkisi: Devlet ve Vakıf Üniversitelerinde Çalışan Akademik Personelin Tükenmişlik Düzeylerinin Karşılaştırılması, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(1): 37-67.
• Dyer, S., and Quine, L. (1998). Predictors of job satisfaction and burnout among the direct-care staff of a community learning disability service. Journal of Applied Research in Intellectual Disabilities, 11, 320–332.
• Eker, D., Arkar, H., ve Yaldız, H., (2001). Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği’nin Gözden Geçirilmiş Formunun Faktör Yapısı Geçerlik ve Güvenirliği, Türk Psikiyatri Dergisi 12(1):17-25.
• Etzion, D. (1984). Moderating effect of social support on the stress–burnout relationship. Journal of Applied Psychology, 69(4): 615.
• Fisher, C. D. (1985). Social support and adjustment to work: A longitudinal study. Journal of Management, 11(3): 39–53.
• Freudenberger, H.J. (1974), “Staff Burn-out”, Journal of Social Issues, Vol. 30, No. 1, pp. 159-165.
• Ford, J., and Honnor, J. (2000). Job satisfaction of community residential staff serving individuals with severe intellectual disabilities. Journal of Intellectual and Developmental Disability, 25, 343–362
• Greenglass, E.R., Burke, R.J. and Konarski, R. (1997). The Impact of Social Support on the Development of Burnout in Teachers: Examination of a model, Work & Stress, 11(3): 267-278.
• Gündüz, B. (2005). İlköğretim Öğretmenlerinde Tükenmişlik, Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1): 152-166.
• Güvenç, R. ve Baltacı, E. (2020). Covıd-19 ve Sağlık Çalışanlarının Ruh Sağlığı, Türkiye Tabipler birliği, Covid-19 Pandemisi Altıncı Ay Değerlendirme Raporu, 349-354 https://www.ttb.org.tr/kutuphane/covid19-rapor_6/covid19-rapor_6_Part41.pdf
• Hakanen, J.J., Bakker, A.B., Schaufeli, W.B. (2006). Burnout and Work Engagement among Teachers, Journal of School Psychology, 43: 495–513.
• Halbesleben, J. R. (2006). Sources of social support and burnout: a meta-analytic test of the conservation of resources model. Journal of Applied Psychology, 91(5), 1134- 1145.
• Haddad A. (1998). Sources of Social Support among School Counselors in Jordan and Its Relationship to Burnout, International J. for the Advancement of Counceling, 20(2):113-121.
• House, J. S. (1987). Social Support and Social Structure, Sociological Forum, 2(1): 135-146.
• Hupcey, J. E. (1998). Clarifying the social support theory-research linkage, Journal of Advanced Nursing, 27: 1231-1241.
• Jenkins R. and Elliott P. (2004). Stressors, Burnout and Social Support: Nurses in Acute Mental Health Settings, Journal of Advanced Nursing, 48(6): 622–631.
• Jacobs, S. R. and Dodd, D. K. (2003). Student Burnout as a Function of Personality, Social Support, and Workload, Journal of College Student Development, 44(3): 291-303.
• Kahn, J.H., Schneider, K.T., Jenkins, T.M. and Moyle, L.L. (2006). Emotional Social Support and Job Burnout among High-School Teachers: Is it All due to Dispositional Affectivity?, Journal of Organizational Behaviour, 27: 793-807.
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, 5.Baskı, Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Karahan, H. (2020). Acil Servislerde Çalışan Sağlık Personellerinde Tükenmişlik Sendromu Görülme Sıklığı ve Demografik Özellikleri, Anatolian Journal of Emergency Medicine; 3(3); 81-84.
• Karacaoğlu, K. ve Çetin, İ. (2015). İş Yükü ve Rol Belirsizliğinin Çalışanların Tükenmişlik Düzeyleri Üzerine Etkisi: Afad Örneği, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 5: 46-69.
• Karsavuran, S. (2014). Sağlık Sektöründe Tükenmişlik: Ankara’da Sağlık Bakanlığı Hastaneler Yöneticilerinin Tükenmişlik Düzeyleri, H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2): 133-165.
• Karayel, M., Akkoç, İ. ve Birer, İ. (2018). Örgütsel Destek, Sosyal Destek ve Lider Desteğinin İş Performansına Etkisinde Lider-Üye Etkileşiminin Aracılık Rolü, İşletme Fakültesi Dergisi, 19(2): 301-333.
• Kaya, N., Kaya, H., Ayık, S., Uygur, E. (2010). Bir devlet hastanesinde çalışan hemşirelerde tükenmişlik, Uluslararası İnsan Bilimleri 7(1): 401-419.
• Kutsal, D. ve Bilge, F. (2012). Lise öğrencilerinin tükenmişlik ve sosyal destek düzeyleri, Eğitim ve Bilim, 37(164): 283-297.
• Lambert, E. G., Altheimer, I. and Hogan, N. L. (2010). Exploring the relationship between social support and job burnout among correctional staff. CriminalJustice and Behavior, 37: 1217-1236.
• Lee, R. ve Ashforth, B. E. (1990). On the Meaning of Maslach’s Three Diemensions of Burnout, Journal of Applied Psychology, 75/6, 743-747.
• Leiter, M.P. and Maslach, C. (1988). The Impact of Interpersonal Environment on Burnout and Organizational Commitment, Journal of Organizational Behavior, 9(4): 297-308.
• Malecki, C. K. and Demaray, M. K. (2006). Social Support as a Buffer in the Relationship between Socioeconomic Status and Academic Performance, School Psychology Quarterly, 21(4): 375-395.
• Maslach, C. and Jackson, S.E. (1981). The Measurement of Experienced Burnout, Journal of Occupational Behaviour, 2:99-113.
• Maslach, C, and Jackson, S. E. (1985). The role of sex and family variables in burnout. Sex Roles, 12 (7/8): 837-851.
• Maslach C, Schaufeli W.B, Leiter M.P. (2001) Job burnout. Annu Rev Psychol. 52: 397–422.
• Meydan, C. H., Basım, H. N. ve Çetin, F. (2011). Örgütsel Adalet Algısı ve Örgütsel Bağlılığın Tükenmişlik Üzerine Etkisi: Türk Kamu Sektöründe Bir Araştırma, 57: 175-200.
• Nie, Z., Jin, Y., He, L., Chen, Y., Ren, X., Yu, J., and Yao, Y. (2015). Correlation of burnout with social support in hospital nurses. International Journal of Clinical and Experimental Medicine, 8(10): 19144-19149.
• Pearson, J. E. (1986). The Definition and Measurement of Social Support, Electronic Journal: To print this article select pages 38-43.
• Robertson, S.E. (1988). Social support: Implications for counselling, International Journal for the Advancement of Counselling 11: 313-321.
• Ross, R. R., Altmaier, E. M., and Russell, D. W. (1989). Job stress, social support, and burnout among counseling center staff. Journal of Counseling Psychology, 36(4), 464–470.
• Russell, D., Altmaier, E. and Van Velzen, D. (1987). Job-Related Stress, Social Support, and Burnout Among Classroom Teachers, Journal of Applied Psychology, 72(2):269–274.
• Sarros, J. C. and Sarros, A. M. (1992). Social Support and Teacher Burnout, Journal of Educational Administration, 30(1): 55-69.
• Şenel, B., Şenel, M. ve Eren Gümüştekin,G. (2013). Kamu Sektöründe Çalışanların Duygusal Zekâlarının Tükenmişliklerine Etkisi, Akademik Bakış Dergisi 34: 1-19.
• Tabachnick, B. G. and Fidell, L. S. (2013). Using Multivariate Statistics (sixth ed.) Pearson, Boston.
• Torun, A. (1995). Tükenmişlik, aile yapısı ve sosyal destek ilişkileri üzerine bir inceleme. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul. Umene-Nakano, W., Kato, T. A., Kikuchi, S., Tateno, M., Fujisawa, D., Hoshuyama, T., & Nakamura, J. (2013). Nationwide survey of work environment, work-life balance and burnout among psychiatrists in Japan. PloS one, 8(2): 1-8.
• Woodhead, E. L., Northrop, L. and Edelstein, B. (2014). Stress, Social Support, and Burnout Among Long-Term Care Nursing Staff, Journal of Applied Gerontology, 1-22.
• Van Bavel, J. J., Baicker, K., Boggio, S....et al. (2020). Using Social and Behavioural Science to Support COVID-19 Pandemic Response, Nature Human Behaviour 4 (April 2020): 460–471.
• Vangelisti, A. L. (2009). Challenges in conceptualizing social support, Journal of Social and Personal Relationships SAGE Publications (www.sagepublications.com), 26(1): 39–51. Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yöntemleri, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Yeniçeri, Ö., Demirel, Y. ve Seçkin, Z. (2009). Örgütsel Adalet ile Duygusal Tükenmişlik Arasındaki İlişki: İmalat Sanayi Çalışanları Üzerine Bir Araştırma, KMU İİBF Dergisi, 11(16): 83-99.
• Yıldırım, I. (1997). Algılanan Sosyal Destek Ölçeğinin geliştirilmesi güvenirliği ve geçerliği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 13, 81-87.
• Yıldırım, İ. (2008). Relationships between Burnout, Sources of Social Support and Sociodemographic Variables, Social Behavior and Personality, 36(5): 603-616.
• Yıldırım, M. C. ve Ekinci, A. (2012). Eğitim Müfettiş Yardımcılarının Mesleki Tükenmişlik Düzeylerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi. II: 229-246.
• Yılmaz, E. ve Aslan, S. (2018). Lise öğretmenlerinde tükenmişlik, işdoyumu ve algılanan sosyal destek: Bursa ili örneği. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3): 1861-1886.
• Yücel, İ (2012). İş Tatmini İle Tükenmişlik Duygusu Arasındaki İlişki ve Algılanan Örgütsel Desteğin Bu İlişki Üzerindeki Etkisi-Sağlık Sektöründe Bir Uygulama, Akademik Bakış Dergisi 33: 1-19.
• Yüncü, V. ve Yılan, Y. (2020). COVID-19 Pandemisinin Sağlık Çalışanlarına Etkilerinin İncelenmesi: Bir Durum Analizi, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Ek Sayı, (Ekim 2020): 373-401.
• Yürür, S. ve Sarıkaya, M. (2011). Sosyal Çalışmacıların Sosyal Destek Algılarının Tükenmişliğe Etkisi, Ege Akademik Bakış, 11(4): 537-552.
• Zimet, G.D., Dahlem, N.W., Zimet, S.G. and Farley, G.K.(1988). The Multidimensional Scale of Perceived Social Support, Journal of Personality Assesment, 52(1):30-41. https://www.worldometers.info/coronavirus/ Erişim Tarihi: 11. 06. 2020