Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeni Diasporası [1890-1915]

Yıl 2022, Sayı: 13, 579 - 598, 31.12.2022

Selim Hilmi Özkan

https://doi.org/10.21733/ibad.1212589

Öz

Uzun yıllar Türkler ile aynı coğrafyada huzur ve barış içerisinde yaşayan Ermeniler, 19. yüzyılda kısmen kendi istekleri, kısmen diğer devletlerin teşviki, kısmen diaspora Ermenilerinin baskısı ile başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere yurtdışına göç etmeye başladılar. Bu göç nedenlerini de Osmanlı Devleti’nin siyasi baskısına bağladılar. Fakat Osmanlı Devleti bu süreçte kendi vatandaşı olarak gördüğü ne Ermenilerin, ne diğer Hristiyan grupların ne de Müslümanların göçmesinden yanaydı. Fakat tüm tedbirlere rağmen 19. yüzyılın ikinci yarısı ve 20. yüzyılın başlarında göç hadisesi yoğun bir şekilde devam etti. Göç sonrası Amerika Birleşik Devletleri’ne göç eden Ermeniler, burada oluşturdukları kolonileri ile milli benliklerini korumaya çalıştı. Fakat bu benlik korumada Osmanlı ve Türk düşmanlığı yapmayı ortak hedef olarak belirlediler. Bilhassa diasporanın oluşmaya başlaması ile yerel ve ulusal basında Türklük ve Osmanlı aleyhine sayısız yazı çıkmıştır. Bu haberlerin birçoğu gerçeklikten uzak tamamen Ermeni ve büyük devletlerin çıkarlarına hizmet etmek için ve onların yönlendirmesi ile yapılmıştır.
Bu çalışmamızda Osmanlı Arşiv Belgelerinin yanı sıra Amerika Birleşik Devletleri’nde 1777-1963 yılları arasında yayın yapan ve dijital ortama aktarılan 19.717.204 sayfalık gazete arşivinden 1890-1915 yılları arası anahtar kelimeler üzerinden taranmıştır. Bu bilgiler metin analizi yöntemi ile değerlendirmeye tabi tutulurken konu ile ilgili kitap ve makaleler de incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ermeniler, diaspora, Osmanlı Devleti

Destekleyen Kurum

Yıldız Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Proje Koordinatürlüğü

Proje Numarası

SBA- SBA-2021-4212

Teşekkür

Bu çalışma Yıldız Teknik Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi tarafından SBA- SBA-2021-4212 nolu proje kapsamında desteklenmiştir.

Armenian Diaspora in the United States of America [1890-1915]

Öz

Armenians, which lived in peace and tranquility in the same geography as the Turks for a long time, started to immigrate abroad in the 19th century, partially due to their own desire, partially due to the incentive of other states, partially due to the pressure of the diaspora Armenians. They related these immigration reasons to the Ottoman Empire's political pressure. However, Ottoman Empire was not in favor of the immigration of either the Armenians which they saw as their own citizen, or the other Christian groups or the Muslims. Nonetheless, despite all the precautions, the immigration incident continued intensely in the second half of the 19th century and at the beginning of the 20th century. The Armenians who immigrated to the United States of America after the immigration tried to preserve their national identities through the colonies that they created there. However, they determined the hostility towards the Ottoman and Turk as a common aim in this identity preservation. Expressly, countless articles to the detriment of Turkishness and Ottoman were published in the local and national press with the beginning of the occurrence of the diaspora. Most of these news are far from reality and were made completely to serve the interests of Armenians and great states and made through their conduction.
In this work, besides from the Ottoman Archive Documents, the keywords between the years of 1890-1915 from a newspaper archive containing 19.717.204 pages, which was published in the United States of America between 1777-1963 and transferred to a digital platform, were scanned. While these bits of information were being subjected to the assessment through a text analysis method, the books and articles about the subject were analyzed as well.

Anahtar Kelimeler

Armenians, Ottoman Empire, diaspora

Proje Numarası

SBA- SBA-2021-4212

Kaynakça

• BOA, A.}.MTZ.CL, 1/37-95, 101, 102, 239, 240.
• BOA, A.}MKT.MHM, 649/6; 546/33; 733/9; 745/15
• BOA, BEO, 880/65953; 3056/229150.
• BOA, DH.MKT, 1578/14.
• BOA, DH.TMIK.M, 31/63-1, 2; 40/20; 55/6; 72/12; 148/8; 243/58; 270/11.
• BOA, HR.SFR.3…, 265/39.
• BOA, HRT.h, 80/4.
• BOA, ŞD, 2287/7.
• BOA, Y..A…HUS, 324/27.
• BOA, Y..PRK.UM, 71/9.
• BOA, Y.MTV, 39/9.
• BOA, Y.PRK. HR, 13/61.
• BOA, Y.PRK.ASK, 69/32.
• BOA, Y.PRK.EŞA, 22/62.
• BOA, Y.PRK.TKM, 52/19.
• Ağacan, K. (2005). Ermenistan Gürcistan ilişkileri. Armenian Studies, (19), 2-20.
• Ahmad, F. (1999). İttihat ve Terakki 1908-1914. (çevr. Nuran Yavuz). Kaynak Yayınları.
• Akarlı, E. D. (1993). The long peace: Ottoman Lebanon, 1861-1920. University of California Press.
• Atlıoğlu, Y. (2014). Savaşta ve barışta Lübnan Marûnîleri. Kaktüs Yayınları.
• Beydilli, K. (1988). 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşında doğu Anadolu'dan göçürülen Ermeniler", Belgeler, XIII(17), 365-434.
• Ceredo Advance. January 22, 1896.
• Çiçek, K. (2021, 10 Mayıs). Turk-Amerikan ilişkilerinde Ermeni diasporasının önemi. http://www.ermenisorunu.gen.tr.
• Clay, C. (1998). Labour migration and economic conditions in nineteenth-century Anatolia. Middle Eastern Studies, 34(4), 1-32.
• Cöhce, S. (2014). Ermenistan'ın tarihi coğrafyası ve Ermeniler. M. M. Hülagu&M. Şaşmaz vd. (Eds). Tarihte Türkler ve Ermeniler içinde. (ss. 1-14). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Denver Post. May 22, 1921.
• Dolbee, S. (2020). Is the Turk a white man? http://www.docblog.ottomanhistorypodcast.com/2013/10/race-ottoman-empire-united-states-turkey-arab-middle-east.html
• Elmore Bulletin. December 1, 1894, No: 27.
• Erickson, E. J. (2008). The Armenians and Ottoman military policy 1915. War in History, 25(2), 141-167.
• Gana, N. (2008). Introduction: Race, Islam, and the task of Muslim and Arab American writing. PMLA-Special Topic: Comparative Racialization, 123(5), 1573-1580.
• Günaydın, M. (2019). Osmanlı döneminde Suriye havalisinden Amerika'ya göçler. Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (46), 153-166.
• Hansford County, Texas. September 7, 1917.
• Herald and Tribune. December 26, 1894, No: 35.
• Humphrey, M. (2004). Lebanese identities: Between cities, nations and trans-nations. Arab Studies Quarterly, 26(1), 31-50.
• Hyland, F. P. (1991). Armenian terrorism the past, the present, the prospects. Westview Press.
• Kaçar, T. (2014). Geç antikçağda Ermeniler ve Hristiyanlaşmaları üzerine notlar. M. M. Hülagu & M. Şaşmaz (Eds). Tarihte Türkler ve Ermeniler içinde. (ss. 121-131). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kaprielian, I. (1990). Armenian refugees and their Entry into Canada, 1919-30. Canadian Historical Review, 71(1), 81-108.
• Karpat, K. H. (1985). The Ottoman emigration to America, 1860-1914. International Journal of Middle East Studies, 17(2), 175-209.
• Karpat, K. H. (1993). Câliye. İslam Ansiklopedisi (c. 7, s. 34). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Klein, J. (2020). Hamidiye alayları: İmparatorluğun Sınır Boyları ve Kürt Aşiretleri. İletişim Yayınları.
• Kodaman, B. (1979), Hamîdiye hafîf süvarî alayları (2. Abdülhamîd ve Doğu-Anadolu Aşiretleri). Tarih Dergisi, 32, 427-480.
• Leart, M. (2015). Belgeler ışığında Ermeni meselesi. İletişim.
• Los Angeles Herald. December 6, 1894, No: 56.
• Los Angeles Herald. January 6, 1895, No: 87.
• Los Angeles Herald. July 26, 1890, No: 103.
• McCarthy, J. ( 2001). The population of the Ottoman Armenians. T. Ataöv (Ed). In The Armenian in the LateOttoman Period. The Turkish Historical Society.
• Mehmetzâde, M. B. (1994). Ermeniler ve İran. (Y. Ercan, Düz.) Ankara Üniversitesi OTAM Yayınları.
• Metin, H. (1997). Türkiye’nin siyasi tarihinde Ermeniler ve Ermeni olayları. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Miller, D. E., & Touryan, L. (1999). Survivors: An oral History of the Armenian genocide. University of California Press.
• Mirak, R. (1983). Torn between two lands Armenians in America 1890 to World War I. Harvard University Press.
• Morning Journal and Courier. February 13, 1894, No: 38.
• Morris Tribune. December 5, 1894, No: 51.
• New Ulm Review. November 28, 1894, No: 49.
• New York Tribune. July 30, 1893, No: 17.
• Odyan, Y. (2019). Ermeni diasporası. (K. Taşkıran, Çev.) Kor Yayınları.
• Oğuz, A. (2011). II. Meşrutiyet öncesinde İttihat ve Terakki cemiyetinin gayrimüslimlere bakışı. Türk Yurdu, 284, 106-112.
• Özkan, S. H. (2014). Osmanlı Devleti’nden Gürcistan’a Ermeni göçü ve Tiflis’te Ermeni faaliyetleri (1878-1915). Yeni Türkiye Ermeni Meselesi Özel Sayısı, (62), 1800-1808.
• Özkan, S. H. (2014). Osmanlı Devleti’nden İran’a Ermeni göçü ve sonuçları (1878-1915). M. M. Hülagu & M. Şamaz (Eds). Tarihte Türkler ve Ermeniler içinde. (c. 7, ss. 183-194). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özkan, S. H. (2019). Bitlis’ten Amerika’ya Ermeni göçü ve Amerika’da Ermeni diasporasının faaliyetleri (1878-1915). M. İnbaşı & M. Demirtaş (Ed). Tarihi ve kültürel yönleriyle Bitlisi içinde. (c. 1, ss. 527-531). Bitlis Eren Üniversitesi.
• Özkan, S. H. (2020). Reasons for migration of Armenians in the Ottoman Empire before 1915. African and Asian Studies, 19(3), 282-305.
• Russell, J. R. (2004). Armenian and Iranian studies. Harvard University Press.
• Salt, J. (1993). Imperialism, evangelism and the Ottoman Armenians 1878-1896. Frank Cass Press.
• Selvi, H. (2022). Amerika Birleşik Devletleri’nde Ermeni faaliyetleri. https://turksandarmenians.marmara.edu.tr.
• Şimşir, B. N. (2014). Ermeni propagandasının Amerika boyutu üzerine. M. M. Hülagü & M. Şaşmaz (Eds). Tarihte Türkler ve Ermeniler içinde. (c. 10, ss. 44-98). Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Şıvgın, H., & Günaydın, M. (2015). Amerika’dan Osmanlı Devleti’ne Ermeniler’in geri dönüşleri (1908-1914): Tâbiiyet, emlâk ve arazi Meselesi. Gazi Akademik Bakış, 8(16), 1-40.
• State Herald. August 1, 1890, No: 51.
• The Columbus Journal. August 13, 1890, No: 17.
• The Columbus Journal. August13, 1890, No: 17.
• The Evening Bulletin. November 19, 1894, No: 307.
• The Forest Republican. November 21, 1894, No: 31.
• The Hansford Headlight. Volume 9, No: 38.
• The Indianapolis Journal. Sunday, January 6, 1895.
• The L'Anse Sentinel. December 15, 1894, No: 50.
• The Morning Call. January 6, 1895, No: 37.
• The Oregon Mist. November 30, 1894, No: 49.
• The Pitsburg Dispatch. August 3, 1890.
• The Providence News. November 15, 1892, No: 47.
• The San Francisco Call. October 17, 1897.
• The Sun. September 29, 1904, No: 29.
• The Wheeling Daily Intelligencer. November 27, 1894, No: 82.
• Thomas jr, J. G. (2013). Mississippi Mahjar: Lebanese immigration to the Mississippi Delta. Southern Culture, 19(4), 35-54.
• Uras, E. (1976). Tarihte Ermeniler ve Ermeni meselesi. Belge Yayınları.
• Ürkmez, N.(2013), Ermenilerin kontrol noktası: İskenderun Liman, Turkish Studies, 8(5), 901-917.
• Uygun, S. (2011). Denizaşırı dilenciliğe bir örnek: Mârûnî dilenciler. OTAM, 30(30), 189-212.
• Western Kansas World. August 9, 1890, No: 25.