TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTLİĞİ VE TÜRK EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ: OKUL ÖNCESİ ÖĞRETMEN ADAYLARININ GÖZÜNDEN

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 2, 735 - 752, 30.12.2018

Mine Koyuncu Şahin , Aysel Esen Çoban , Aysel Korkmaz

https://doi.org/10.21733/ibad.457232

Cited By: 9

Öz

Araştırmanın temel amacı okul
öncesi öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet eşitliğine ve Türk eğitim sistemindeki
yerine ilişkin bakış açılarını ortaya koymak ve bu konuda okullarda yaşadıkları
deneyimleri betimlemektir. Bu araştırmada nitel araştırma desenlerinden
fenomoloji deseni kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, Ankara’daki bir
devlet üniversitesinde okul öncesi öğretmenliği bölümünde okuyan 16 öğretmen
adayı oluşturmaktadır. Araştırmada veri toplama yöntemi olarak görüşme yöntemi
kullanılmıştır. Veriler içerik analizi tekniğine göre çözümlenmiştir. Araştırma
sonucunda beş tema belirlenmiştir. Bunlar, ‘toplumsal cinsiyet eşitliğinin
anlamı’, ‘toplumsal cinsiyet eşitliğine ve uygulanabilirliğine dair inançlar’,
‘okul öncesi eğitim kurumlarında toplumsal cinsiyet eşitliği/eşitsizliği ile
ilgili karşılaşılan durumlar’, ‘Türk eğitim sisteminde toplumsal cinsiyet
eşitliğinin yeri’ ve ‘toplumsal cinsiyet eşitliği/eşitsizliği ile ilgili
sorunlar için çözüm önerileri’ temalarıdır. Okul öncesi öğretmen adayları
Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliğinin tam olarak uygulanamayacağını
belirtmekle beraber toplumsal cinsiyet eşitliğine inandıklarını ifade
etmişlerdir. Ancak öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili
kalıp yargılarının olduğunu işaret eden söylemlerinin olduğu tespit edilmiştir.
Ayrıca üç erkek öğretmen adayından yalnızca birisinin, toplumsal cinsiyet
eşitliğine gerçekten inandığı ortaya çıkmıştır. Okul öncesi öğretmenliği lisans
programında toplumsal cinsiyet eşitliğine dair zorunlu bir dersin olmaması bir
eksiklik olarak ortaya çıkmıştır. Araştırma sonucunda okul öncesi öğretmen
adaylarının toplumsal cinsiyet rolleriyle ilgili kalıp yargılarının yıkılması;
eğitim verecekleri çocukların toplumsal cinsiyet eşitliğine yönelik inançlarını
olumlu yönde etkileyebilmeleri adına öğretmen yetiştirme programlarına bununla
ilgili dersler eklenmesi ve öğretmenlere bu konuda hizmet içi eğitimlerin
zorunlu hale getirilmesine yönelik öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet eşitliği, okul öncesi eğitim, okul öncesi öğretmen adayları, Türk eğitim sistemi, öğretmen yetiştirme

Kaynakça

• KAYNAKÇAAdana, F., Arslantaş, H., Ergin, F., Biçer, N., Kıranşal, N., ve Şahin, S. (2011). Views of male university students about social gender roles; an example from east of Turkey. Journal of Family Violence, 26(7), 519-526.Akpakwu, O. S., ve Bua, F. T. (2014). Gender equality in schools: implications for the curriculum, teaching and classroom interaction. Journal of Education and Practice, 5(32), 7-12. Aksoy, N. (2006). Toplumsal cinsiyete duyarlı bütçeleme ve kadının statüsü genel müdürlüğünün rolü. Kadın statüsü uzmanlığı tezi, T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, Ankara.Arıcı, F. (2011). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin algılar ve psikolojik iyi oluş. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Asan, H. T. (2006). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.Asan, H. T. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ve öğretmenlerin cinsiyetçilik algılarının saptanması. Fe Dergi, 28(2), 65-74.Aşılı, G. (2001). üniversite öğrencilerinin cinsiyet rolleri ve ego durumları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı Eğitimde Psikolojik Hizmetler Bilim Dalı, Konya.Aydın, B. (2005). Çocuk ve ergen psikolojisi. Ankara: Atlas Yayın Dağıtım.Bayramoğlu, L. (2015). Okulöncesi dönem çocuklarının cinsiyet rollerine ilişkin algılarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Doğu Akdeniz Üniversitesi, Kıbrıs.Birleşmiş Milletler Toplumsal Cinsiyet Eşitliği ve Kadının Güçlenmesi Birimi (2018). Consept and Definitions. http://www.un.org/womenwatch/osagi/conceptsandefinitions.htm adresinden 22.05.2018 tarihinde edinilmiştir.Creswell, J. W. (2016). Nitel araştırma yöntemleri: Beş yaklaşıma göre nitel araştırma ve araştırma deseni. (Çev. Ed: Mesut Bütün-Selçuk Beşir Demir). Ankara: Siyasal Kitabevi.Çelik, A. S., Pasinlioğlu, T., Tan, G., ve Koyuncu, H. (2013). Üniversite öğrencilerinin cinsiyet eşitliği tutumlarının belirlenmesi. Florence Nightingale Hemşirelik Dergisi, 21(3), 181-186.Demirel S, Kısa S, Kocaöz S, Vefikuluçay D, Taşkın L, Eroğlu K ve Akın A. (2004). Üniversite yaşamı öğrencilerin toplumsal cinsiyet bakış açısındaki gelenekselliğini etkiliyor mu?. Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi. Ankara.Dinç, A., ve Çalışkan, C. (2016). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin bakış açıları. Journal of Human Sciences, 13(3), 3671-3683.Dökmen, Z. (2014). Toplumsal cinsiyet, sosyal psikolojik açıklamalar. İstanbul: Remzi Kitapevi.Ecevit, Y. (2010). İşgücü piyasasında toplumsal cinsiyet eşitliği el kitabı. British Council, Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı işbirliğiyle.Efe, Ş. Y. ve Ayaz, S. (2013). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinin toplumsal cinsiyete ilişkin görüşleri. Turkiye Klinikleri Journal of Medical Ethics-Law and History, 21(3), 118-126.Esen, E., Siyez, D., Soylu, Y. ve Demirgürz, G. (2017). Üniversite öğrencilerinde toplumsal cinsiyet algısının toplumsal cinsiyet rolü ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. E-International Journal of Educational Research, 8(1).Esen, Y. (2013a). Eğitim süreçlerinde cinsiyet ayrımcılığı: öğrencilik deneyimleri üzerinde yapılmış bir çözümleme. International Online Journal of Educational Sciences, 5(3).Esen, Y. (2013b). Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde toplumsal cinsiyet duyarlılığını geliştirme amaçlı bir çalışma. Eğitim ve Bilim, 38(169). 280- 295.Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Geliştirilmesi Projesi – ETCEP (2014). Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitliğinin geliştirilmesi projesi ile yeniden yazıyoruz. https://www.britishcouncil.org.tr/sites/default/files/proje_oykusu-son.pdf adresinden 27.04.2018 tarihinde edinilmiştir.Eğitimde Toplumsal Cinsiyet Eşitliğinin Geliştirilmesi Projesi – ETCEP (2016). Okulların toplumsal cinsiyete duyarlılık açısından değerlendirilmesi. başlangıç durum değerlendirmesi ve ihtiyaç analizi raporu. http://etcep.meb.gov.tr/application/assets/admin/uploads/userfiles/files/arastirma_raporu.pdf adresinden 17.04.2018 tarihinde edinilmiştir.Filiz, S., ve Gözelyurt, K. (2017). Meslek lisesi öğretmenlerinin meslek alanları açısından toplumsal cinsiyet eşitliğine dair görüşleri. Journal of Turkish Educational Sciences, 15(2).Flowers, N. (2010). Pusulacık, çocuklar için insan hakları eğitimi kılavuzu. http://www.halkevleri.org.tr/sites/default/files/indir/01-11-2013-pusulacik cocuklaricininsanhaklariegitimikilavuzu.pdf adresinden 10. 02. 2018 tarihinde erişildi.Gooden, A ve Gooden, M.A. (2001). Gender Representation in notable children's picture books: 1995–1999. Sex Roles, Vol. 45, Nos. ½.Gray, C. ve Leith, H. (2004) Perpetuating gender stereotypes in the classroom: a teacher perspective, Educational Studies, 30:1, 3-17.Güder, S. Y. (2014). Okul öncesi dönemdeki çocukların toplumsal cinsiyet algılarının incelenmesi. (Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, AnkaraGündüz, H. Ç., ve Tarhan, S. (2017). İlkokul öğrencilerinin meslek seçimlerine yönelik tutumlarında toplumsal cinsiyetin etkisi. İlköğretim Online, 16(3).Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü (2018). Türkiye’de kadın. aile ve sosyal politikalar bakanlığı. http://kadininstatusu.gov.tr/uygulamalar/turkiyede-kadin adresinden 27.04.2018 tarihinde edinilmiştir. Kalaycı, N., ve Hayırsever, F. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders kitabına yönelik bir inceleme ve bu konuya ilişkin öğrenci algılarının belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(3), 1065-1072.Marland, M. (Ed.) (1983) Sex differences and schooling. London: Heinemann Educational Books.Martin, C. L. ve Ruble, D. (2004). Children search for gender cues: cognitive perspectives on gender development, Current Directions in Psychological Science, 13(2), 67-70.Maya, İ. (2013). Türk eğitim sistemindeki cinsiyet eşitsizliklerinin AB ülkeleri ile karşılaştırılma-sı. Eğitim ve Bilim, 38(168), 69-84. Miles, B., ve Huberman, M. (2015). Genişletilmiş bir kaynak kitap: nitel veri analizi (Çev. Ed: Sadegül Akbaba Altun-Ali Ersoy). Ankara: Pegem Akademi.Murphy, S. T. (1986). Sex equity/inequity in teacher–child interaction in daycare classrooms. (ERIC Document Reproduction Service No. ED 297 862).Myhill, D. ve Jones, S. (2006) ‘She doesn't shout at no girls’: pupils' perceptions of gender equity in the classroom, Cambridge Journal of Education, 36:1, 99-113National Union of Teachers (2013). Stereotypes stop you doıng stuff, challenging gender stereotypes through primary education. National union of teachers. https://www.teachers.org.uk/files/stereotypes-stop.pdfÖngen, B., ve Aytaç, S. (2013). Üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları ve yaşam değerleri ilişkisi. Sosyoloji Konferansları, (48), 1-18Özcan, A. (2012). Toplumsal cinsiyet eğitiminin üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rol tutumlarına etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.Polat, S. (2010). Eğitimde ve sınıf içi süreçlerde cinsiyetçi yaklaşımlar. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.Sadker, M., ve Sadker, D. (1986). Sexism in the classroom: from grade school to graduate school. Phi Delta Kappan, 67, 512–515.Sadker, M., ve Sadker, D. (1994). Failing at fairness: How America’s schools cheat girls. New York, NY: Charles Scribner’s Sons.Sancar S., Acuner, S., Üstün İ. ve Bora, A. (2006). cinsiyet eşitsizliği bir kadın sorunu değil toplumun sorunudur, UNDP-kalkınma ve demokratikleşme projelerinde cinsiyet eşitliği hedefinin gözetilmesi eğitimi, 2005-2006, UNDP, İstanbul.Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve eği-tim. https://scholar.google.com.tr/scholar?hl=en&as_sdt=0%2C5&q=lisan+e%C4%9Fitim+programlar%C4%B1nda+toplumsal+cinsiyet&btnG= adresinden 27.04.2018 tairihinde edinilmiştir.Seçgin, F. ve Tural, A. (2011). Sınıf öğretmenliği bölümü öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. Education Science, 6(4), 2446-2458.Subrahmanian, R. (2005). Gender equality in education: Definitions and measurements. International Journal of Educational Development, 25(4), 395-407.Şahin, B. (2007). Toplumsal cinsiyet ve başarı, ankara ili çankaya ve mamak ilçeleri ilköğretim ikinci kademe öğrencileri örneği. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Ankara Üniversitesi, AnkaraTan, M. G. (2006). Kadın öğretmenlerin anlatılarıyla eğitimde cinsiyetçilik. Kadın Çalışmaları Dergisi, C. 1, s.3, Ankara.Tan, M. G. (2008). Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitsizliği sorunlar, öncelikler ve çözüm önerileri, TÜSİAD-KAGİDER, İstanbul.Tantekin, F. (2002). The attitutes of early childhood teacher towards gender roles and toward discipline. Unpublished Doctoral Dissertation. The Florida State University.Temiz, Z., ve Cin, F. M. (2017). Okul öncesi eğitimde cinsiyet eşitliği üzerine betimsel bir çalış-ma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 940-965.Todor, I. (2010). Gender in education: teacher perspective. The International Journal of Interdisciplinary Social Sciences, 4(12), 45-52.Tok, Y. (2001). Cinsiyet rolleri ile ilgili farklı kalıp yargılara sahip üniversite öğrencilerinin saldırganlık düzeyleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.Torun, Y. (2002). Gender bias in student-teacher interactions and its effect on reproduction of gender roles in the classroom. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). ODTÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara..Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları, (35), 29-56.Vefikuluçay, A. G. D., Zeyneloğlu, A. G. S., Eroğlu, K., ve Taşkın, L. (2007). Kafkas Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin bakış açıları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 14(2), 026-038.Warrington, M. ve Younger, M. (1996). Gender and achievement: the debate at GCSE, Education Review, 10(1), 21–27.Yavuzer, H. (2012). Çocuk psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.Yüksek Öğretim Kurumu (2018). Eğitim ve öğretim alanları sınıflamasına göre lisans düzeyinde öğrenci sayıları. https://istatistik.yok.gov.tr/ adresinden 27.04.2018 tarihinde edinilmiştir. Zeyneloğlu, S. (2008). Ankara’da hemşirelik öğrenimi gören üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rollerine ilişkin tutumları. (Doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.