Enflasyon ve Kredi Faizleri Arasındaki Uzun Dönemli İlişkinin Fisher Hipotezi Çerçevesinde Değerlendirilmesi: Türkiye Uygulaması (2002-2018)

Yıl 2018, Cilt: 47 Sayı: 2, 154 - 182, 27.03.2019

Hakan Telçeken Süleyman Değirmen

Öz

Bu çalışmada, Türkiye ekonomisi için enflasyon ve faiz oranları arasındaki ilişki ve bu ilişkinin uzun dönemli olup olmadığı incelenmiş ve bu bağlamda Fisher Hipotezinden yararlanılmıştır. Makalenin çalışılan dönemi 2002:M1-2018:M6 dönemini kapsamaktadır. Çalışmada, talep çekişli enflasyondan Bireysel Kredi Faizlerine ve maliyet itişli-arz yanlı enflasyondan Ticari Kredi Faizlerine doğru uzun dönemli bir ilişki olup olmadığı Fisher hipotezi kullanılarak test edilmiştir. Çalışmada, Granger Nedensellik analizi yapılmış ve hem Tüketici Fiyatları Endeksinden Bireysel Kredi Faizlerine doğru hem de Üretici Fiyatları Endeksinden Ticari Kredi Faizlerine doğru tek yönlü nedensellik olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Daha sonra ise ekonomide yapısal kırılmalar dikkate alınarak yapısal kırılmalı birim kök testi yapılmıştır. Sonuç olarak, incelen dönemde Türkiye ekonomisi için nedensellik testi bağlamında, hem TÜFE’den Bireysel Kredi Faizlerine hem de ÜFE’den Ticari Kredi Faizlerine doğru tek yönlü bir nedensellik olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca, yapılan ARDL sınır koentegrasyon testi sonucunda, TÜFE’den Bireysel Kredi Faizlerine doğru uzun dönemli eşbütünleşik bir ilişki bulunamazken, ÜFE’den Ticari Kredi Faizlerine doğru uzun dönemli eşbütünleşik bir ilişki olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Ayrıca, ÜFE’den Ticari Kredi Faizlerine doğru uzun dönemli olarak ortaya çıkan bu ilişkinin, Irving Fisher’in belirttiği gibi bire bir olmadığı ve ÜFE’ye gelen % 1’lik bir şokun uzun dönemde Ticari Kredi Faizlerini % 0.45 oranında etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Fisher Hipotezi, Kredi Faizleri, Enflasyon, Yapısal Kırılmalı Birim Kök, ARDL Sınır Koentegrasyon

Evaluation of the Long-Term Relationship Between Inflation and Loan Interest Rates in the Framework of the Fisher Hypothesis: Turkey Application (2002-2018)

Öz

In this study, the relationship between inflation and interest rates for Turkey’s economy and whether this is a long-term relationship were tested out using the Fisher hypothesis for the period of 2002:M1-2018:M6. In the study, it was tested if there is a long-term relationship from demand-pull inflation toward Individual Loan Rates, and from cost-push-tosupply inflation toward Commercial Loan Rates using Fisher’s hypothesis. Subsequently, structural break unit root test was performed in order to determine if there is structural breakage in the economy. According to Granger causality test results for the period, there was a unidirectional causality for Turkey’s economy from both the Consumer Price Index to the Individual Loan Interest rates and from the Producer Price Index to Commercial Loan Interest rates. In addition, the results of the ARDL bound test for cointegration showed that, there is no long-term cointegrated relationship from CPI to Individual Loan Rates, while a long-term cointegrated relationship is seen from PPI toward Commercial Loan Rates. Therefore, this long-term relationship is not one-to-one as stated by Irving Fisher, and implies that a 1% shock to PPI affects the Commercial Loan Rates by 0.45% in the long term. 

Anahtar Kelimeler

Fisher Hypothesis, Loan Interest Rates, Inflation, Structural Break Unit Root, ARDL Bound Cointegration

Kaynakça

• Akıncı M. ve Yılmaz Ö. (2016). Enflasyon-Faiz Oranı Takası: Fisher Hipotezi Bağlamında Türkiye Ekonomisi İçin Dinamik En Küçük Kareler Yöntemi. Sosyoekonomi Dergisi, 24(27), 33-55.
• Alimi, R.S. and Ofonyelu C.C. (2013). Toda-Yamamoto Causality Test Between Money Market Interest Rate and Expected Inflation: The Fisher Hypothesis Revisited. European Scientific Journal, 9(7), 125- 142.
• Altunöz U. (2018). Investigating the Presence of Fisher Effect for the China Economy. Sosyoekonomi, 26(35), 27- 40.
• Atgür, M. ve Altay, O.N. (2014). Enflasyon Ve Nominal Faiz Oranı İlişkisi: Türkiye Örneği (20042013). Celal Bayar Üniversitesi İİBF- Ekonomi ve Yönetim Dergisi, 22(2), 521-533.
• Bayat, T. (2012). Türkiye’de Fisher Etkisinin Geçerliliği: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Yaklaşımı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 28, 47-60.
• Benazić, (2013). Testing The Fisher Effect In Croatia: An Empirical Investigation. The 6th International Conference “The Changing Economic Landscape: Issues, Implications And Policy Options”, Economic Research Special Issue, 83-102
• Bozkurt, H. (2007). Zaman Serileri Analizi. Bursa: Ekin Kitabevi
• Carneiro, F.G. , Ângelo, J. , Divino, C.A. and Rocha, C.H. (2002). Revisiting the Fisher Hypothesis for the Cases Argentina, Brazil and Mexico. Applied Economics Letters, 9, 95-98.
• Coşkun, N. (2013). Vergi Uyarlamalı Fisher Etkisi: Ekonometrik Bir Uygulama (Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, İktisat Anabilim Dalı, Mersin). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi adresinden edinilmiştir.
• Doğan, B. , Eroğlu, Ö. ve Değer, O. (2015). Enflasyon ve Faiz Oranı Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Çankırı Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 6(1), 405-425 Eğilmez, M. (2016). Ekonomide Analiz, İstanbul: Remzi Kitabevi. 3.Baskı
• Fahmy, Y.A.F. and Kandil, M. (2003). The Fisher Effect: New Evidence and İmplications. International Review of Economics & Finance, 12(4), 451-465.
• Fisher, I. (1930). The Theory of Interest. New York, NY: Macmillan. Ito, T. (2009). Fisher Hypothesis in Sweden: An Analysis of Long-Term Interest Rates Under Regime of Inflation Targeting. Review of Integrative Business Research, 5(3), 283-295
• İncekara A. , Demez S. and Ustaoğlu M. (2012). Validity of Fisher Effect for Turkish economy: Cointegration Analysis. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 8th International Strategic Management Conference 58, 396-405.
• Kara, H. , Özlü, P. ve Ünalmış, D. (2015). Türkiye için Finansal Koşullar Endeksi, TCMB, 15(3).
• Kara, H. , Binici, M. ve Özlü, P. (2016). Faiz Koridoru ve Banka Faizleri: Parasal Aktarım Mekanizmasına Dair Bazı Bulgular, TCMB, 16(08).
• Karahan, Ö. ve Çolak, O. (2017). Enflasyon Hedeflemeli Rejim Altında Türkiye Ekonomisinde Faiz Oranı ve Döviz Kuru İlişkisi. Uluslararası Yönetim, İktisat ve İşletme Dergisi, ICMEB17, 983-991.
• Kanca, O.C, Üzümcü, A. ve Deniz, A. (2015). Fisher Etkisi Türkiye Ekonomisi İçin Geçerli Mi? Bir Zaman Serisi Analizi: 1980-2013, Verimlilik Dergisi, 2015, 45-66.
• Kasim, M. and Naima, B. (2018). The Relationship Between Inflation Rate and Nominal Interest Rate in Bolivarian Republic Of Venezuela: Revisiting Fisher’s Hypothesis. Journal of Applied Management and Investments, 7(4), 214-224.
• Kremer, S. , Bick, A. and Nautz, D. (2011). Inflation and Growth: New Evidence From a Dynamic Panel Threshold Analysis. Free University Berlin, Department of Economics Mankiw, G. (2010). Makro Ekonomi (Çeviri Editörü: Ömer Faruk Çolak). Ankara: Efil Yayınları. 6.Baskı
• Mercan, M. (2013). Enflasyon ve Nominal Faiz Oranları Arasındaki Uzun Dönem İlişkinin Fisher Hipotezi Çerçevesinde Test Edilmesi: Türkiye Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(4), 368-384.
• Miyagawa, S. ve Morita, Y. (2003). The Fisher Effect and the Long-run Phillips Curve in the Case of Japan, Sweden and Italy. Working Paper in Economics,77, Göteborg: Department of Economics, Göteborg University.
• Nelson, C.R. ve C.I. Plosser (1982). Trends and Random Walks in Macroeconomic Time Series. Journal of Monterey Economics, 10, 139-162.