NURİ BİLGE CEYLAN SİNEMASINDA TARKOVSKY ÖYKÜNMESİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 293 - 314, 05.09.2022

Nurullah Özdemir , Bahar Öztürk

Öz

Türk sineması, içinde bulunduğu toplumsal, ekonomik, sosyal olayların yaşandığı dönemlerden etkilenirken bir başka etkilendiği kaynak ise farlı ülkelerin sinemaları ya da yönetmenleri olmuştur. Genel olarak Türk sinemasında yabancı yönetmenlere öykünmelerin 1990’lardan sonra ağırlık kazandığı görülmektedir. Bir yönetmenin kendinden önceki başka bir yönetmenin sinematografisinden esinlenmesi olası bir durum olarak kabul edilmektedir. Ancak bir yönetmenin bir başka yönetmenin filmlerindeki çekim planlarını birebir aynı şekilde kullanması nadir görülen bir durumdur. Filmleriyle pek çok başarıya imza atmış olan Nuri Bilge Ceylan sinemasında Sovyet yönetmen Andrei Tarkovsky’nin izlerinin olduğunu gösteren çalışmalar bulunmaktadır. Ancak Ceylan’ın filmlerinde sadece içeriksel açıdan Tarkovsky’den izler bulunmamaktadır. İçeriğin yanı sıra biçimsel olarak da Tarkovsky’ye öykünmeler görülmektedir. Ceylan’ın filmlerinde daha önce Tarkovsky’nin kullandığı çekim planlarının aynılarına rastlanmaktadır. Bu kapsamda çalışmanın ilk bölümünde sinematografiye ve estetiğe yer verilirken ikinci bölümde Türk sinemasında öykünme konusu ele alınmaktadır. İki teorik bölümün ardından ise Tarkovsky ve Ceylan’ın sinematografik benzerlikleri incelenmektedir. Bu çalışmanın amacı; Tarkovsky ve Ceylan’ın çekim planları arasındaki benzerlikleri ortaya koymaktır. Sinematografik açıdan yapılan incelemede nitel araştırma yöntemlerinden betimsel analiz yöntemiyle benzer sahnelerin analizi yapılmıştır. Analiz doğrultusunda Nuri Bilge Ceylan’ın Tarkovsky sinemasına öykündüğü sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Andrei Tarkovsky, Nuri Bilge Ceylan, Sinematografi, Öykünme

Kaynakça

• Ahmedi, B. (2016). Kayıp Umudun İzinde Andrey Tarkovski Sineması. (Soysal F. & Başçı V. Çev.), İstanbul: Küre Yayınları.
• Akbulut, H. (2005). Nuri Bilge Ceylan Sinemasını Okumak. Ankara: Bağlam Yayınları.
• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası İlişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi.
• Ankaralıgil, N. (2013). “Fotoğraf ve Sinemada Kompozisyon: Altın Oran ve Fibonacci Spirali Bağlamında Spielberg Filmleri Üzerine Görsel Çözümleme”. Erciyes İletişim Dergisi. 3 (1): 70-92.
• Bayraktaroğlu, A. M. & Uğur, U. (2011). “Postmodern Sinemada Fİlmlerarasılık Bağlamında Pastiş ve Parodi”. Art-E Sanat Dergisi, 4 (7): 1-20.
• Balcı, H. E. (2019). Auteur Kuramı Perspektifinden Andrei Tarkovsky ve Semih Kaplanoğlu Sineması Üzerinde Karşılaştırmalı Analiz. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Brown, B. (2008). Sinematografi: Kuram ve Uygulama. (Taylaner S. Çev.). İstanbul: Hil Yayınları.
• Büyükaşık, C. A. (2021). Sinematografik Anlatım: Kompozisyon, Işık Tasarımı ve Kamera Hareketlerinin Anlatıma Olan Etkilerinin İncelenmesi. İstanbul Aydın Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Çınar, C. (2008). Sinema Estetiğinde Sinematografik Uzam ve Hareket Algısı. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• De Bolla, P. (2012). Sanat ve Estetik. (Koş K. Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Kagan, M., (1993), Estetik ve Sanat Dersleri. (Çalışır A. Çev.), Ankara: İmge Kitabevi.
• Kızıldemir, G. (2016). Kasaba’lı Anlam Avcısı. Mehmet Eryılmaz (Der.). Söyleşiler: Nuri Bilge Ceylan. İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Köprü, M. (2020). “Neden Tarkovski Olmak İstiyoruz? 2000 Sonrası Türkiye Sineması’ndaki Ruhani Eğilimler Üzerine”. Kültür ve İletişim. 23 (46): 376-412.
• Martin, S. (2013). Andrey Tarkovski. (Yavlal I. Çev.), İstanbul: Kalkedon Yayınları.
• Nuri Bilge Ceylan. Biyografi. http://www.nuribilgeceylan.com/bio-english.php/ (Erişim Tarihi: 15 Ocak 2022).
• Sayar, V. (2016). Güzel ve Yalnız Ülkeye, Eryılmaz M. (Der.), Söyleşiler: Nuri Bilge Ceylan. İstanbul: Norgunk Yayıncılık.
• Suner, A. (2006). Hayalet Ev. İstanbul: Metis Yayınları.
• Timuçin, A. (2000). Estetik. İstanbul: Bulut Yayınları.
• Townsend, D. (2002). Estetiğe Giriş. (Büyükdüvenci S. Çev.), Ankara: İmge Kitabevi.
• Tunalı, İ. (2005). Estetik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yetişken, H. (2009). Estetiğin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Zararsız Pirlanti, M. (2016). Cannes’da Nuri Bilge Ceylan ile Konuştuk!. Eryılmaz M. (Der.), Söyleşiler: Nuri Bilge Ceylan. İstanbul: Norgunk Yayıncılık.