MUHSİN ERTUĞRUL SİNEMASININ KURAMSAL AÇIDAN ANALİZİ

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 3, 317 - 332, 05.09.2022

Gözde Sunal

Öz

Sinema, başlangıcından günümüze hem bir sanat hem bir sanayi hem de bir kitle iletişim aracı olarak birçok önemli işlev görmüş ve dünyanın birçok alanda değişimine ön ayak olmuştur. Bu kadar önemli bir sanat ve kitle iletişim aracı olmasının altında, sinemanın yıldan yıla kendini geliştirmesi, yenilemesi, içinde bulunduğu siyasal, kültürel ve sanatsal değişimlere uyum sağlayabilmesi yatmaktadır. Toplumların bir yansıması olarak ortaya çıkan sinema ekonomik ve sosyal koşullardan beslenmiştir. Sosyo-kültürel ve siyasi yaşamların perdeye aktarıldığı bir sanat dalı olan sinema insanlık tarihini gözler önüne sermektedir. Türk sinemasını on yedi yıl tekelinde tutan Muhsin Ertuğrul, sinema anlatımı yerine tiyatro anlatımını daha aktif kullanarak bu noktada doğru olmayan bir geleneği başlatması bakımından Türk sinemasında sürekli konuşulan bir isim olmuştur. Muhsin Ertuğrul, Türkiye’de ilk defa gerçek bir film stüdyosunun kurulmasını sağlamış, sinema teknolojisinin getirdiği imkânları ülkemize sokmuştur. Gerek sinema gerekse tiyatroyu disiplinli ve ciddi bir ortam haline getirmiş en önemli sanatçılarımızdandır. Çoğunlukla sahne oyunlarından aktardığı filmlerle Türk ve Dünya tiyatrosunun önemli eserlerini sinema seyircisine tanıtmıştır. Bir oyuncu ve yönetmen oluşunun yanında, çevirileriyle, uyarlamalarıyla, ülkemizde ilklere imzasını atmıştır. Diğer yandan şehir tiyatrolarının himayesine giren Türk sineması, devletleştirme kapsamına girmiştir. Tiyatrocular dönemi diye adlandırılan bu dönemde özel yapım şirketleri kurulmuştur. Filmlerin üretilmesine katılan bu yapım evleri işin ticaretiyle daha çok ilgilenmeye başlamışlardır. Yönetmen olarak da Muhsin Ertuğrul’un hakim olduğu bu dönemde filmlerin niteliklerini asıl belirleyen kendisiydi. Çalışmanın odağında yer alan Türk sinemasının ilk dönemi olarak adlandırılan “Tiyatrocular Dönemi” sinema tarihi açısından büyük tartışmalara yol açmıştır. Bu noktadan hareketle, literatür ve film taramasına dayanarak oluşturulan bu çalışmada, Muhsin Ertuğrul’un daha çok hakim olduğu kronolojik bir sıralamadan daha çok 1920’li ve 1930’lu yıllarda Muhsin Ertuğrul sinemasının anlatım yapısı ve bu dönemlerde geçirdiği evrimler dökümantasyon tarama yöntemiyle Türk ve Dünya sinemasının anlatım yapıları arasındaki farklılıklar üzerinde durulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sinema, Muhsin Ertuğrul, Tiyatrocular Dönemi, Kuram, Eleştiri

Kaynakça

• Andrew, J. D. (2010). Büyük Sinema Kuramları. İstanbul: Doruk Yayıncılık.
• Battal, S. (2006). Asıl Film Şimdi Başlıyor. Ankara: Vadi Yayınları.
• Biryıldız, E. (2000). Sinemada Akımlar. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Evren, B. (2012) ile Muhsin Ertuğrul Sineması üzerine kişisel görüşme.
• Coşkun, E. (2009). Türk Sinemasının Akım Araştırması. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Coşkun, E. (2011). Dünya Sinemasında Akımlar. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Dinçer, S. M. (1996). Türk Sineması Üzerine Düşünceler. Ankara: Doruk Yayınları.
• Duruel, A. S. (2002). Sinema Tarih İlişkileri ve Türk Sinemasında Tarihe Bakış Yayınlamamış Sanatta Yeterlilik Tezi, İstanbul.
• Er Ş., D. (1992). Sinema Teknolojisinin Gelişimi İçinde Fotografik Malzeme Yayınlamamış Sanatta Yeterlilik Tezi, İstanbul.
• Gökmen, M. (1989). Başlangıçtan 1950’ye Kadar Türk Sinema Tarihi ve Eski İstanbul Sinemaları.
• Hazar, N. (2010). Türk Sinemasında Yerel Arayışların Kısa Tarihçesi. Şen A. (Ed.). Türk Sinemasında Yerli Arayışlar.
• Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• İdrisoğlu, A. Türk Sinemasında Bir Dönem Muhsin Ertuğrul Belgeseli. İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Sinema TV Merkezi.
• Monaco, J. (2011). Bir Film Nasıl Okunur. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Nowell-Smith G. (2008). Dünya Sinema Tarihi. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Onaran, A. Ş. (1981). Muhsin Ertuğrul Sineması. Ankara: Saim Toraman Matbaası.
• Onaran, A. Ş. (1999). Sinemaya Giriş. İstanbul: Maltepe Üniversitesi Yayınları.
• Onaran, A. Ş. (2012). Sessiz Sinema Tarihi. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Özön, N. (2012). Türk Sineması Tarihi 1896-1960. İstanbul: Doruk Yayınları.
• Sevinçli, E. (1987). Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Sinema’dan Tiyatro’ya Muhsin Ertuğrul. İstanbul: Broy Yayınları. Şekeroğlu, S. (1986-1988). Türk Sinema Tarihi Belgeseli Bölüm 5, İstanbul: Mimar Sinan Üniversitesi Sinema TV Merkezi.
• Şekeroğlu, S. (1988). Sinema Teknolojisi ve Bir Vicdan Muhasebesi. Gergedan Dergisi. 20, Ekim: 56-57.
• Teksoy, R. (2007). Rekin Teksoy’un Türk Sineması. İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Tunç, N. (2010). Sinemamızda Yerli Yönelişler Neden Gecikti?. Şen A. (Ed.). Türk Sinemasında Yerli Arayışlar.
• Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Uysal, Ö. S. (2012). Sinema Estetiğine Giriş. İstanbul: İkinci Adam Yayınları.
• Yılmazok, L. (2007). Türk Sinemasının Ulusal Karakterini Etkileyen Öğeler ve Seyirci-Sinema İlişkisi. Mimar Sinan Üniversitesi
• SBE Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.