İngiliz Konsolos James Brant’ın Erzurum ve Muş’taki Sorunlara Dair Raporları

Yıl 2024, , 281 - 291, 31.05.2024

Fatih Gencer

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1378593

Öz

Osmanlı topraklarında bulunmuş olan konsolosların faaliyetlerine yönelik ilgi her geçen gün artmaktadır. Özellikle görev bölgelerini detaylı bir şekilde inceleyen İngiliz konsoloslarının raporları ve faaliyetleri araştırmacıların ilgisini çekmektedir. 19. Yüzyılın başlarından itibaren ulaşım imkânlarının gelişmesi konsoloslukların yaygınlaşmasına sebep olmuştu. Sömürge yarışının kızıştığı bu dönemde devletler konsolosluklardan elde etmiş oldukları bilgileri hammadde ve yeni pazar bulmak için kullanmışlardı. Bu dönemde İngilizler, Osmanlı Devleti ile yakından ilgilenmiş ve bu devletin güçlü kalmasını istemişlerdi. Çünkü Osmanlılar, İngilizlerin sömürgelerine büyük tehdit olarak gördüğü Ruslara karşı giderek geriliyorlardı. Bu politikayı hayata geçirmenin bir yolu da Osmanlı topraklarında bir konsolosluk ağı kurmaktı. Bu bağlamda James Brant 29 Nisan 1836’da İngiltere’nin Erzurum konsolosu olarak atanmıştı. Bu çalışmanın temel amacı, İngilizlerin Erzurum ve Muş bölgesinde Osmanlı yönetimini nasıl etkilediklerini incelemek ve aynı zamanda Brant’ın valilerin atanması ve görevden alınmasında nasıl bir rol oynadığını ortaya koymaktır. Ayrıca başkentten imparatorluğun en ücra köşelerine kadar uzanan yolsuzluk ağı konusunda Brant’ın ne yaptığı da ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, James Brant, Muş, İbrahim Efendi, Osmanlı Taşra Yönetimi

British Consul James Brant and His Reports on the Problems in Erzurum and Muş

Öz

Recently, there has been renewed interest in the activities and influences of the consulates in the Ottoman territories. In particular, the reports and activities of the British consuls, who examined the regions in which they were located in great detail, attract the attention of researchers. The increase in the number of consulates and the boost in their importance were the results of the development of transportation facilities in the early 19th century. In this process, states could get raw materials and new markets through information from consulates. The British wanted the Ottomans to remain strong against the Russians. One way to implement this policy was to establish a consular network in the Ottoman territories. In this context, James Brant was assigned as the British consul of Erzurum on 29 April 1836 The principal objective of this study is to research how the British influenced the Ottoman provincial administration, as well as how Brant affected the appointment and removal of the governors. Besides, it is also tried to understand and explain what Brant did regarding the link of corruption extended from the capital to the most remote parts of the empire.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, James Brant, Muş, İbrahim Efendi, Ottoman Provincial Administration

Kaynakça

• Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi (BOA)-(Turkish Presidency State Archives-Department of Ottoman Archives).
• BOA, A.MKT, 30/13.
• BOA, A.MKT, 28/84
• BOA, A.DVN, 17/62
• BOA, A.DVN, 17/62.
• BOA, İ.HR, 1/13.
• BOA, İMSM, 49/1235.
• BOA, İ.MVL, 10/154.
• BOA, MVL, 43/42.
• BOA, MVL, 9/38.
• BOA, A.DVN, 82/99.
• National Archive Foreign Office (FO).
• FO, 78/289.
• FO, 78/314.
• FO, 78/338.
• FO, 78/338.
• FO, 78/366.
• FO, 78/367.
• FO, 78/401.
• FO, 78/491.
• FO, 78/533.
• FO, 78/572.
• FO, 78/613.
• FO, 78/614.
• FO, 78/654.
• FO, 78/703.
• FO, 78/752.
• FO, 78/906.
• FO, 195/175.
• FO, 195/227.
• B. Research and Source Works
• Armaoğlu, F. (1997). 19. Yüzyıl siyasî tarihi (1789-1914). Ankara: TTK Yayınları.
• Bolsover, G. H. (1934). Lord Ponsonby andthe Eastern Question (1833-1839). The Slavonic and East European Review, 13(37), 98-118.
• Cameron, D.A. (1895). Egypt in the nineteenth century or Mehemet Ali and his successors until the British Occupation in 1882. London: Smith, Elder & Company, 1895.
• Dönmez, A. (2019). The role of James Brant in the process of structural changes in British consulates. Adalya, (22), 363-379.
• Gencer, F. (2015). Hünkar İskelesi Antlaşması’nın Osmanlı-İngiliz ilişkilerine yansımaları. Tarih Araştırmaları Dergisi, 34(58), 629-650.
• Rodkey, F. S. (1929). Lord Palmerston and the rejuvenation of Turkey 1830-1841. The Journal of Modern History, 1(4), 627-640.
• Sınouè, G. (1999). Kavalalı Mehmet Ali Paşa Son Firavun (A. C. Akkoyunlu, Çev.). İstanbul: Doğan Kitap.