From Bravery To Sedition: The Case of Karapapak Hasan and Hüseyin Bey Brothers (1880)

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 312 - 326, 31.05.2022

Erdal Çiftçi

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1068678

Öz

In this study, the role of two notable Karapapak brothers, Hasan and Hüseyin Bey from Dagestan, who were members of a borderlander immigrant society, has been discussed when they entered the Ottoman-Russian War of 1877- 1878 on the Ottoman side. And then, their activities, such as inciting the Ottoman subjects to rebellion, extortion, and detention, in the Ottoman İzmit in 1880 have been argued. It was described in this study how these brothers evolved from bravery into sedition within a few years. It was shed light on why Hasan and Hüseyin Bey preferred to organize this revolt, for which purpose they instrumentalized a banditry activity, and how their exile after their arrests were practiced. In this process, it was also mentioned that the Ottoman central government officials played a driving and powerful role in their evolution from heroism into banditry activities. As members of a borderlander community, it was analyzed how Hasan and Hüseyin Beys had had manipulative abilities when they incited Ottoman subjects into rebellion and when they were exiled.

Anahtar Kelimeler

Sedition, Karapapak, Refugee, Ottoman-Russian War, Banditry

Şecâat’ten Fesede’ye: Dağıstan Muhaciri Karapapak Hasan ve Hüseyin Bey Kardeşler Olayı (1880)

Öz

Bu çalışmada muhacir bir sınır boyu topluluğu olan Karapapak eşrafından iki kardeş Dağıstanlı Hasan ve Hüseyin Bey’in 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Osmanlı tarafına sundukları katkılarına ve sonrasında İzmit bölgesinde 1880 yılında gerçekleştirdikleri ahaliyi isyana teşvik etme, gasp ve alıkoyma gibi eylemlerine değinilmektedir. Bu kardeşlerin savaş sırasında şecâat (yiğitlik) olarak nitelendirilen bir konumdan birkaç yıl içerisinde fesede olarak adlandırılan isyancılara evirilmelerindeki süreç aydınlatılmaktadır. Hasan ve Hüseyin Bey’in bu eylemi neden gerçekleştirdiklerine, şiddet eylemlerini hangi amaçla araçsallaştırdıklarına ve tutuklanmaları sonrasında yaşanan sürgün edilme süreçlerine odaklanılmaktadır. Bu süreçte merkezi hükümet görevlilerinin onları kahramanlıktan eşkıyalığa evirilmelerindeki itici rolüne değinilmektedir. Bir sınır boyu topluluğu mensubu olarak Hasan ve Hüseyin Beylerin hem isyana teşvik aşamasında hem de sürgün kararı sonrasında var olan koşulları manipüle edici yönleri ayrıca tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Fesede, Karapapak, Mülteci, Osmanlı- Rus Savaşı, Eşkıyalık.

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti, Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri (BOA):
• BOA, BEO 139/ 10363; 114/8479. BOA, DH. MKT. 1331/23; 573/42. BOA, İ. DH. 804/65143; 803/65095; 868/ 69454. BOA, MB. İ. 67/202. BOA, ŞD. 1285/26. BOA, Y. A. RES. 10/11; 12/42. BOA, Y. PRK. ASK. 4/14. BOA, Y.A.HUS. 168/110; 164/75; 169/168.
• Gazete: “Theatre De La Guerre: Lettres D’Asie”, Le Temps, Camp de Sarakamich, le 29 juin, 10 Juillet 1877. “Theatre De La Guerre” Le Temps, Kars 17 Semtembre, 13/10/1877.
• Allen, William Edward David. Paul Muratoff. (1953). Caucasian Battlefields: A History of the Wars on the Turco- Caucasian Border, 1828- 1921. Cambridge: Cambridge University Press.
• Aydın, Mahir. (1994). “Doksanüç Harbi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c.9, 498- 499.
• Barkey, Karen. (1994). Bandits and Bureaucrats: The Ottoman Route to State Centralization. London: Cornell University Press.
• Gazi Ahmed Muhtar Paşa. (2015). Anılar 2: Sergüzeşt-i Hayatım’ın Cild-i Sanisi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gülseven, Aslı Yiğit. (2021). “The Battle of Kars During the Russo-Turkish War (1877-1878) in V.P. Meshcherskiy's ‘Caucasian Travel Diary’.” Tarih Dergisi- Turkish Journal of History, sayı 73, 195- 213.
• Köksal, Osman. (1996). “Tarihsel Süreci İçinde Bir Özel Yargı Organı Olarak Divan-ı Harb-i Örfîler (1877- 1922)”. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Bölümü Doktora Tezi.
• Kurat, Yuluğ Tekin. (1962). “1877- 78 Osmanlı- Rus Harbinin Sebepleri”, Belleten, c. 26, sayı 103, 567- 592.
• Mehmet Arif Bey. (Tarihsiz). Başımıza Gelenler. İstanbul: Tercüman Yayınları. c. 2.
• Özel, Oktay. (2012). “O İnce Çizgi: Osmanlı Son Dönemi Pratiğinde Eşkıyalıkla Kahramanlık Arasında Salınanlar”, Kebikeç, sayı 34, 107- 138.
• Türkmen, Zekeriya. (2020). “Dîvânıharb”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. Ek 1, 334- 337.
• Uçarol, Rifat. (1996). “Ahmed Muhtar Paşa”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, c. 13, 445-448.
• Yılmaz, İlkay. (2015). “Güvenlik Politikaları, Anarşizm Tehdidi ve Abdülhamid Yönetimi”, 1915: Siyaset, Tehcir, Soykırım. İstanbul: Tarih Vakfı.
• Yılmaz, İlkay. (2014). Serseri, Anarşist ve Fesadın Peşinde: II. Abdulhamid Dönemi Güvenlik Politikaları Ekseninde Mürur Tezkereleri, Pasaportlar ve Otel Kayıtları. İstanbul: Tarih Vakfı.