Similarities Between the Yapraklı Funfair in the Turkish Culture and the Ukaz Funfair in the Arabic Culture

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 2, 590 - 601, 30.11.2022

Özlem Ünalan , İbrahim Ünalan

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1144557

Öz

The Yapraklı funfair is an old funfair that was established in Yapraklı District of Çankırı. During the period when the funfair was established, Yapraklı became an important space where products from Anatolia and countries such as Egypt, Iran and Syria were merchandised. Entertainments and contests were organized at the funfair besides a variety of cultural activities. Additionally, the Yapraklı funfair became one of the centers where minstrels used to pursue their art. The funfair which used to be established for commercial purposes in the beginning, witnessed cultural exchange and became a literary locality for minstrels afterwards. The Ukaz funfair which provided noteworthy developments in the social and cultural lives of the Arabs heightened commerce, entertainment and contests. Poem reading contests became effective on the development of the Arabic literature. The poems which were liked at the contests were hung on the walls of the Ka’bah and the winners were granted various awards. The Yapraklı funfair where minstrels used to display their art in the minstrelsy tradition is similar to the Ukaz funfair which played a major role in the development of the Arabic literature. Just as a poet of a tribe in Ukaz providing fame to himself and his tribe through calls-and-responses, the poets in Yapraklı who solved a mystery and proved themselves in calls-and-responses provided fame. Both funfairs have similarities in terms of the time and space where they were established and their contributions to their own literature. In this study, the social and cultural characteristics of Yapraklı and 'Ukaz fairs were discussed and their place in Turkish and Arab culture was revealed. In addition, Yapraklı and 'Ukaz fairs were compared from various perspectives and their common points were determined their common grounds.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Folk Literature, Funfair, Ukaz, Yapraklı

Türk Kültüründeki Yapraklı Panayırları ile Arap Kültüründeki ‘Ukâz Panayırlarının Benzerlikleri

Öz

Yapraklı panayırı, Çankırı’nın Yapraklı İlçesi’nde kurulmuş eski bir panayırdır. Yapraklı panayırı kurulduğu dönemlerde; Anadolu’dan, Mısır, İran ve Suriye gibi ülkelerden gelen ürünlerin ticaretinin yapıldığı önemli bir mekân hâline gelmiştir. Panayırda, eğlenceler, yarışmalar düzenlenmiş ve çeşitli kültürel etkinlikler tertip edilmiştir. Ayrıca yapraklı panayırı âşıkların sanatlarını icra ettikleri merkezlerden biri olmuştur. Önceleri ticari amaçla kurulan bu panayır, daha sonra kültürel alışverişe de sahne olmuş ve âşıklar için edebî bir muhit hâline gelmiştir. Arap halkının sosyal ve kültürel hayatında önemli gelişmeler sağlayan ‘Ukâz panayırında da ticaret, eğlence ve yarışmalar ön plana çıkmıştır. Şiir okuma yarışmaları Arap edebiyatının gelişmesinde etkili olmuştur. Yarışmada beğenilen şiirler, Kâbe’nin duvarına asılmış ve yarışmaları kazananlara çeşitli ödüller verilmiştir.Âşıklık geleneğinde, âşıkların sanatlarını ortaya koydukları Yapraklı panayırı, Arap edebiyatının gelişmesinde büyük rol oynayan ‘Ukâz panayırına benzemektedir. ‘Ukâz’da bir kabilenin şairi müşaare neticesinde kendisine ve kabilesine şöhret sağladığı gibi Yapraklı’da da muammayı çözen ve atışmalarda kendini ispatlayan şairler de aynı şöhreti sağlamıştır. Her iki panayır da gerek kuruldukları mekân ve zaman gerekse kendi edebiyatlarına katkıları bakımından birbirleriyle benzerlikler taşımaktadır. Bu çalışmada Yapraklı ve ‘Ukâz panayırlarının sosyal ve kültürel özellikleri ele alınmış, Türk ve Arap kültüründeki yeri ortaya konulmuştur. Ayrıca Yapraklı ve ‘Ukâz panayırlarının çeşitli açılardan karşılaştırılması yapılarak ortak noktaları tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Halk Edebiyatı, Panayır, ‘Ukâz, Yapraklı

Kaynakça

• Abdülkadiroğlu, A. ve Aksoyak, İ. H. (1998). Kastamonu jurnal defteri metin ve tıpkıbasım. Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü.
• Ayhan, B. (1998). Çankırı tarihi. Ankara: y. y. y.
• Ayverdi, İ. (2010). Misalli büyük Türkçe sözlük. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Ayyıldız, E. (2020). Klasik Arap şiirinde Emevî dönemine kadar hiciv. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Azizova, E. (2012). Ukâz. TDV İslam Ansiklopedisi, C.42, İstanbul, 61-62.
• Bal, F. (2014). Çölün ekonomisi: İslam öncesi Arap Yarımadası’nda ticaret, ortaklık, para ve kredi. Akademik ORTADOĞU, 9 (1), 95-118.
• Bayhan, A.A., Salman, F. ve Çelik, A. (2009). Tarihi ve kültürel değerleri ile Yapraklı. Yapraklı: Yapraklı Belediyesi Kültür Yayınları.
• Baykara, T. (2000). Türkiye’nin sosyal ve iktisadi tarihi (XI – XIV. yüzyıllar). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bölükbaşı, M. (2020). Cahiliye devrinde Araplarda sosyal ve iktisadi hayat. Uluslararası Yönetim ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (13), 88-95.
• Cansız, D. (2014). Halk yolu mecmuası (1923 – 1927). Çankırı: Çankırı Belediyesi Yayınları.
• Çağbayır, Y. (2007). Ötüken Türkçe sözlük. İstanbul: Ötüken Neşriyat
• Çobanoğlu, Ö. (2000). Âşık tarzı kültür geleneği ve destan türü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hacı Şeyhoğlu Hasan. (1932). Çankırı tarih ve halkiyatı notlarından. Ankara: y.y.
• İşler, E. ve Özay, İ. (2011). Türkçe – Arapça Kapsamlı Sözlük. Ankara: Fecr Yayınları.
• Kister, M.J. (2002). Mekke ile ilgili rivayetler (Cahiliyye’den İslam’a). Çev: Ali Aksu, CÜİFD, 6 (2), 41-64.
• Kurucu, A. (2014). Cahiliye dönemi hâkim ve hatiplerinden Kuss b. Saide, Eksem b. Sayfi ve Amr b. Madikerib’in Arap dili ve edebiyatındaki yerleri. Yüksek Lisans Tezi, Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Meydan Larousse. (1992). Panayır. (Ed: Safa Kılıçlıoğlu ve Nezihe Araz ve Hakkı Devrim), C.15, İstanbul: Sabah Yayınları.
• Mutlu, M. (1976). Unutulan Panayırlarımızdan Yapraklı Panayırı. ATO Dergisi, 6 (12), 36-37.
• Onay, A.T. (1931). Çankırı şairleri I. Çankırı: Çankırı Matbaası.
• Onay, A.T. (1933). Çankırı şairleri II. Çankırı: Çankırı Matbaası.
• Püsküllüoğlu, A. (2012). Türkçe sözlük. İstanbul: Can Yayınları.
• Sargın, H. (2011). Çankırı âşıklık geleneği ve Çankırılı Âşık Durmazî (Bilal Durmaz). Yüksek Lisans Tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sarıcık, M. (2013). Cahiliye döneminde Arap yarımadası panayırları. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2 (31), 109-140.
• Şanlı, İ. (2019). Cahiliye dönemi Arap edebiyatında nesir. Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır: Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Türk Dil Kurumu (1998). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayını.
• Turan, F. A. (2011). Halk şairlerinin sanatlarını icra ettikleri mekânlar. TUBA/JTS, 35 (I), 285-303.
• Türkoğlu, Ö. (2008). Tarihi Yapraklı panayırı hakkında bazı notlar. Çankırı Araştırmaları, 3 (3), 157- 160.
• Ünlü, N. (1984). Ana hatlarıyla İslam tarihi. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Yaltkaya, Ş. (2007). “Arap edebiyatı” adlı makalenin sadeleştirmesi, (Sad: Ali Yılmaz), C.Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI (2), 467-492.
• Yılmaz, İ. (1997). Panayırlar ve Arap dili ve edebiyatının gelişmesinde oynadığı rol. Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü