Cumhuriyet Tarihinin Anlatımında Bir Kaynak Olarak “Mücellâ” Adlı Roman

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 442 - 454, 30.11.2023

İlhan Çeliker , Ümit Aybay

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1250716

Öz

Nazan Bekiroğlu, Mücellâ isimli romanında Trabzon özeli üzerinden sosyal yaşamın ayrıntılı bir tasvirini yaparken, bazen roman kahramanlarının kimi yerde de yazarın dilinden Türkiye siyasi tarihine de ana hatlarıyla değinmektedir. Her bir vatandaşın algılayabildiği, konuşabildiği ve günlük yaşantısında yansımalarına maruz kaldığı siyasal gelişmeler romanın kurgusu içerisinde dile getirilmektedir. 1930’ların başında tek parti döneminin kimi uygulamaları, İkinci Dünya Savaşı yıllarında Türkiye’nin izlediği politika ve savaş ortamının siyasi, ekonomik, sosyal yansımaları Trabzon özeli üzerinden işlenmektedir. Türkiye’de çok partili hayata geçiş, Demokrat Parti’nin iktidara gelişi, Türkiye’nin Kore Savaşı’na katılması, NATO’ya girişi ve bu dönemde Amerika ile yakın ilişkileri, Demokrat Parti’nin ekonomik, siyasi icraatları ve iktidar-muhalefet ilişkileri üzerinde durulan konulardır. Yaşanan siyasi krizlerden sonra 27 Mayıs ve 12 Mart müdahaleleri, Türkiye’nin 1960 ve 1970’lerde içerisine girdiği siyasi kriz ve anarşi ortamı kitapta değinilen diğer siyasal meselelerdir. Bu çalışmada, Bekiroğlu’nun gerek roman kahramanlarının dilinden gerekse yazar olarak dile getirdiği siyasal konular, ileri sürdüğü fikirler tespit edilmeye çalışılacak ve bu konular üzerinde değerlendirmeler yapılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mücellâ, Trabzon, Anarşi, Siyasi Mücadele, Siyasi Kriz

The Novel “Mücella” as a Source in the Narration of the History of the Republic

Öz

While Nazan Bekiroğlu makes a detailed description of the social life in her novel Mücellâ, she also talks about the political history of Turkey, sometimes from the language of the heroes of the novel and sometimes from the language of the author. The political developments that each citizen can perceive, speak and are exposed to reflections in her daily life are expressed in the fiction of the novel. Bu Some practices of the single-party period in the early 1930s, the politics followed by Turkey during the Second World War, and the political, economic and social reflections of the war environment are handled through Trabzon. The transition to multi-party life in Turkey, the coming to power of the Democratic Party, Turkey's participation in the Korean War, its entry into NATO and its close relations with the United States in this period, the economic and political activities of the Democratic Party and the relations between the government and the opposition are the topics covered. After the political crises experienced, the May 27 and March 12 interventions, the political crisis and anarchy environment that Turkey entered in the 1960s and 1970s are the other political issues mentioned in the book. In this study, the political issues and the ideas that Bekiroğlu expressed both from the language of the heroes of the novel and as a writer will be tried to be determined and assessments will be made on these issues.

Anahtar Kelimeler

Mücella, Trabzon, Anarchy, Political Strıggle, Political Crisis

Kaynakça

• Süreli Yayınlar Akşam, 27 Temmuz 1950.
• Cumhuriyet, 31 Ocak 1932.
• Cumhuriyet, 26 Temmuz 1950.
• Milliyet, 4 Ağustos 1959.
• Resmi Gazete, 6 Haziran 1941, S. 4827.
• Kitaplar ve Makaleler Ahmad, F. (2014). Modern Türkiye’nin oluşumu. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Akarkan, S. (2016). Nazan Bekiroğlu’nun son romanı Mücellâ. STAD Sanal Türkoloji Araştırmaları Dergisi, C. 1. S. 2. 8-16.
• Armaoğlu, F. (2017). 20. yüzyıl siyasi tarihi 1914-1995. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Atay, R. (2018). Türkçe ezan uygulamasının toplumsal hafızada yol açtığı travmalar üzerine. Mukaddime, 9(2). 49-65.
• Aydemir, Ş. S. (2017). Tek adam Mustafa Kemal, III. Cilt, (1922-1938). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Bal, M. A. (2011). Trabzon’un Rus donanmasınca bombardımanı ve bombardımanın Trabzon’a etkileri (1914-1916). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 27. S. 81. 545-576.
• Bayar, C. (1986). Başvekilim Adnan Menderes. İstanbul: Tercüman Aile ve Kültür Kitaplığı Yayınları. Bekiroğlu, N. (2015). Mücellâ. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Çakır, H. ve Yavalar, D. E. (2017). Demokrat Parti iktidarı ve basın. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 6. S. 3. 257-270.
• Değirmenci, H. (2020). Tarihi roman kavramı ve Türk romanında (1875-2020) İstanbul’un fethine genel bakış. Edebî Eleştiri Dergisi, C. 4. S. 2. 167-182.
• Demirel, T. (2016). Türkiye’nin uzun on yılı Demokrat Parti iktidarı ve 27 Mayıs darbesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dikici A. (2006). İbadet dilinin Türkçeleştirilmesi bağlamında Türkçe ezan denemesi ve buna gösterilen tepkiler. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, S. 10. 77-104.
• Doğancık, Ö. (2018). Demokrat Parti döneminde İstanbul’da sosyo-kültürel değişim. Yüksek lisans tezi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Van.
• Duverger, M. (1974). Siyasi partiler. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Eroğul, C. (2013). Çok partili düzenin kuruluşu: 1945-1971. Geçiş sürecinde Türkiye. Schink, İ. C. Tonak, A. (Ed.), İstanbul: Belge Yayınları, 173-241.
• Gönlübol M. vd. (1996). Olaylarla Türk dış politikası (1919 – 1995). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Kahraman, N. (2020). Kore Savaşı ve Türkiye’nin savaşa katılma kararının Türk basınına yansıması üzerine bir analiz (haziran-ağustos 1950). Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, C. 8. S. 2. 1375-1408.
• Karaca, E. (2020). Cumhuriyetin teşekkülü sür ecinde Bitlis vilâyeti/kazası 1919-1950. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Karpat, K. H. (2013). Türk demokrasi tarihi (sosyal, kültürel, ekonomik temeller). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karpat, K. H. (2015). Osmanlı’dan günümüze asker ve siyaset. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Karatepe, Ş. (2011). Tek parti dönemi. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Kaştan, Y. (2006). Türkiye Cumhuriyeti’nde tek partili dönemden çok partili döneme geçişte CHP’nin yönetim anlayışındaki gelişmeler (1938-1950). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 8. S. 1. 123-140.
• Kızılarslan-Hançer, Ç. v.d. (2019). As a living culture of traditional herbal coffee in Turkey: chickpea coffee. Düzce University Journal of Science & Technology, 7. 239-247.
• Koçak, C. (2016). Tek parti (cumhuriyet ve şefler). İstanbul: Timaş Yayınları.
• Lewis, B. (1998). Modern Türkiye’nin doğuşu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Mardin, Ş. (1999). Türkiye’de toplum ve siyaset makaleler I. Türköne, M. Önder, T. (Drl). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mazıcı, N. (2011). Tek parti dönemi. İstanbul: Pozitif Yayınları.
• Sevinç, C. (2009). Atatürk dönemi (1923-1938) Türk romanında milli mücadele. Turkish Studies, V. 4 /1-II. 2011-2040.
• Toker, M. (2020). Demokrasimizin İsmet Paşalı yılları 1960-1973. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Tunçay, M. (2010). Türkiye Cumhuriyeti’nde tek-parti yönetimi’nin kurulması 1923-1931. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Ortaylı, İ. (2015). Türkiye’nin yakın tarihi. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Özalper, M. (2020). İkinci Dünya Savaşı tehdidi ve Afrika’da ittifak arayışları: 7 Nisan 1937 tarihli Türkiye Mısır dostluk antlaşması. Türkiye’nin bölgesel sorunları “Osmanlı’dan günümüze” Ortadoğu. Çelik, M. Duran, A. (Ed.), İstanbul: Hiperyayın. 191-211.
• Özdemir, N. (2006). Cumhuriyet dönemi karayolu politikası (1923-1960). Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Uygun, İ. (2014). Cumhuriyet dönemi tarihi romanları 1923-1946: “eski” kahramanların yeni söylemleri. Yüksek lisans tezi. İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Yaman, A. E. (2005). Kore Savaşı'nın Türk kamuoyuna yansıması. Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 37-38. 231-245.
• Yılmaz, E. (2017). Türk siyasi tarihinde askeri müdahalelere bir örnek: Demokrat Partililere siyasi haklarının iadesi meselesi ve 14-21 Mayıs 1969 buhranı. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, C. 16. S. 32. 21-64.
• Yetkin, Ç. (2011). Türkiye’de askeri darbeler ve Amerika: 27 Mayıs 1960-12 Mart 1971-12 Eylül 1980. Ankara: Kilit Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2001). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İstanbul: İletişim Yayınları.