Modern Hukuk Karşısında Örfi Hukukun Varlığını Sürdürme Nedenleri Üzerine Sosyolojik Bir Araştırma: Şanlıurfa Örneği

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 29 - 44, 31.05.2024

Dilek Almas , Ferhat Tekin

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1317175

Öz

Bu makale Şanlıurfa’da modern hukuk karşısında geçerliliğini koruyan örfi hukukun, toplumsal hayattaki görünümlerine odaklanmaktadır. Modernleşmeyle birlikte dini değerlerin, derin biz duygusunun ve akrabalığın, yeni toplumsal hayatta etkisini kaybedeceği düşünülmektedir. Ancak aşiret örgütlenmesinin varlığı ve geleneksel aile yapısının hakimiyetini koruması Şanlıurfa’da örfi hukukun varlığını ve işlevini sürdürmesini sağlamaktadır. Bu farklılık eskiden bütünüyle bir kopuştan öte yeni şartlar ile toplumsal hayatın var olan özellikleri arasındaki bağın kurulmasıyla sağlanmıştır. Kurulan bu bağ sayesinde taraflar arasındaki anlaşmazlıklarda, cemaatin işlevsel mekanizmalarından olan örfi hukuka, ihtiyaç duyulmaya devam edilmektedir. Bu makalenin amacı modern hukuk karşısında örfi hukukun varlığını sürdürmesinin arkasında yatan sosyolojik nedenleri anlamaktır. Bu sayede sıkı cemaat ilişkisinin bulunduğu Şanlıurfa’da, örfi hukukun nasıl bir role sahip olduğunu ortaya çıkarmak hedeflenmektedir. Belirlenen amaca ulaşmak için Şanlıurfa’da yaşayan 22 kişiyle derinlemesine mülakatlar gerçekleştirilmiştir. Bulgular katılımcıların, sosyal anlaşmazlıkların çözümünde ağırlıklı olarak örfi hukuku referans aldığını ortaya çıkarmıştır. Aynı zamanda toplumsal vicdana karşılık gelen örfi hukukun baskınlığı ve örfi hukukun ihtilaflı alanları çözümlemede ciddi bir işleve sahip olduğu görülmüştür. Şanlıurfa’ da yaşayan insanların örfi hukuka bağlı olarak ilişkilerini düzenledikleri ve anlaşmazlıklarını çözmeye devam ettikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hukuk, Modern Hukuk, Örfi Hukuk, Gelenek, Şanlıurfa

A Sociological Research on the Reasons for Continuing the Existence of Customary Law in the Face of Modern Law: The Case of Şanlıurfa

Öz

This article focuses on the appearances of customary law in social life, which remains valid against modern law in Şanlıurfa. It is thought that with modernization, religious values, our feelings us and kinship will lose their influence in the new social life. However, the existence of tribal organization and the dominance of the traditional family structure ensure the existence and function of customary law in Şanlıurfa. This difference rather than being a complete break with the old achieved by establishing the link between the new conditions and the existing features of social life, rather than a complete break with the old. Thanks to this established bond, customary law, which is one of the functional mechanisms of the community, continues to be needed in disputes between different parties. The aim of this article is to understand the sociological reasons behind the continued existence of customary law although transformed against modern law. In this way, it is aimed to reveal the role of customary law in Şanlıurfa, where there is a close community relationship. In order to achieve the determined goal, in-depth interviews were conducted with 22 people living in Şanlıurfa. The findings revealed that the participants mainly refer to customary law in the resolution of social disputes. At the same time, it has been seen that the customary law dominance corresponding to the social conscience and the customary law have a serious function in resolving the disputed areas. It has been determined that people living in Şanlıurfa regulate their relations and continue to resolve their disputes depending on the customary law.

Anahtar Kelimeler

Law, Modern Law, Customary Law, Tradition, Şanlıurfa

Kaynakça

• Andreoni, J. and Gee, L.K. (2012). Gun for hire: Does delegated enforcement crowd out peer punishment in giving to public goods?. Journal of Public Economics, 96(11-12):1036-1046.
• Bağlı, M. ve Özensel, E. (2011). Türkiye’ de töre ve namus cinayetleri. İstanbul: Birikim Yayınları. Bal, H. (2014). Hukuk sosyolojisi. Ankara: Sentez.
• Baldassarri, D. and Gorssman, G. (2011). Centralized sanctioning and legitimate authority promote cooperation in humans. Proceedings of the National Academy of Sciences USA, 108(27): 1036-11027.
• Barth, F. (2001). Kürdistan’da toplumsal örgütlenmenin ilkeleri. (Çev: Serap Ruken Şengül & Hişyar Özsoy), İstanbul: Avesta Yayınları.
• Bruinessen, M. V. (2015). Ağa, şeyh ve devlet. (Çev: Banu Yalkut), İstanbul: İletişim.
• Conley, J.M. and O’barr, W.M. (1993). Legal anthropology comes home: a brief history of the ethnographic study of law. Loy. LAL Rev, 27(1): 41.
• Cotterrell, R. (2020). Hukuk sosyolojisi giriş. (Çev: Saim Üye). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Delaney, C. (2014). Tohum ve toprak Türk köy toplumunda cinsiyet ve kozmoloji. (Çev: Selda Somuncuoğlu & Aksu Bora). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ehrlich, E. (2019). Hukuk sosyolojisinin temel ilkeleri. (Çev: Artun Mimar). İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• Giddens, A. (1998). Modernliğin sonuçları. (Çev: Ersin Kuşdil). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gurvitch, G. (1945). Tabii hukuk mu, yoksa sezgiye dayanan müspet hukuk mu?.(Çev: Hamide Topçuoğlu). Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(4):156-196.
• Gurvitch, G. (1949). Hukuk sosyolojisinin konusu ve problemleri. (Çev: Hamide Topçuoğlu), Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 6(2):222-245.
• Güngör, E. (2019). Kültür değişmesi ve milliyetçilik. İstanbul: Yer-su Yayıncılık.
• Güngörer, F. (2021). Geleneksel kapalı toplumların ürettiği kanaat önderliği olgusuna yönelik bir saha araştırması. Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7: 61-90.
• Grieco, D., Faillo, M. and Zarri, L. (2017). Enforcing cooperation in public goods games: Is one Punisher Enough? Journal of Economic Pyschology, 61: 55-73. https://doi.org/10.1016/j.joep.2017.03.007.
• Haldun, İ. (2015). Mukaddime 1. (Çev: Süleyman Uludağ), İstanbul: Dergah Yayınları.
• Harris, N. (2003). Reassessing the dimensionality of the moral emotions. British Journal of Pyschology, 94 (2003):457-473.
• Harris, N., Walgrave, L., and Braithwaite, J. (2004). Emotional dynamics in restorative justice conferences. Theoretical Criminology, 8(2):191-210.
• Haviland, W.A, Prins, H.E., Walrath, D. and McBride, B. (2008). Kültürel antropoloji. (Çev: İnan Deniz Erguvan Sarıoğlu). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Holzinger K., Haer R., Bayer A., Behr D. M., and Neupert-Wentz C. (2019). The constitutionalization of indigenous group rights, traditional political institutions, and customary law. Comparative Political Studies, 52(12):1775–1809. doi: 10.1177/0010414018774347.
• Karadeniz, S. (2014). Aşiret ailesi ve kentte dönüşümü. (Ed. Mustafa Aydın), Aile Sosyolojisi içinde, İstanbul: Açılım. Kaya, M. (2015). Aşiret modernleşmesi. İstanbul: Çıra Yayınları.
• Ketelaar, T & Au, W.T. (2003). The effects of feelings of guilt on the behavior of uncooperative individuals in repeated social bargaining games: an affect -as- İnformation interpretation of the role of emotion in Social interaction. Cognition and Emotion, 17 (2003): 429-453.
• Neuman, W. (2014). Social research methods: Qualitative and quantitative approaches. USA: Pearson Education Limited.
• Nosenzo, D. and Sefton, M. (2014). Promoting cooperation: The distribution of reward and punishment power. In Social Dilemmas: New Perspectives on Reward and Punishment. Oxford: Oxford University Press.
• Okumuş, E. (2018). Umran ilmi, çatışma çözümü ve barış. İbn Haldun Çalışmaları Dergisi, 3 (1): 1-30.
• Ökten, Ş. (2010). İktidarın sosyolojik kimliği: Aşiretlerde iktidarın biçimi ve kaynakları. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 13(2): 183-215.
• Özcan, M. T. (1998). İlkel toplumlarda toplumsal kontrol. İstanbul: Özne.
• Ulutaş, E. (2016). Kanaat önderi bir liderlik fenomenolojisi. İstanbul: Açılım.
• Petersen, M.B, Sell, A., Tooby J. and Cosmides L. (2012). To punish or repair? Evolutionary psychology and lay intuitions about modern criminal justice. Evolution and Human Behavior, 33(6): 682-695.
• Pupu, N. and Wiessner, P. (2018). The challenges of village courts and operation Mekim Save among The Enga of Papua New Guinea Today: A View from The Inside. Australian Aid Discussion Papers.
• Rehbinder, M. (2019). Hukuk sosyolojisi. (Çeviri: İlyas Doğan ve Hilal Kafkas), Ankara: Astana Yayınları.
• Roberts, S. (2010). Düzen ve kargaşa hukuk antropolojisine giriş. (Çev: Erkan Koca), Ankara: Birleşik.
• Rosen, L. (2017). The judgment of culture: Cultural assumptions in American law. London: Routledge.
• Sümer, N. (1998). Bir kültür ürünü olarak hukuk. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, 38(1-2): 313-321.
• Tekin, F. (2014). Söylem ve gerçeklik arasında aşiret reisi. Sosyoloji Divanı, 3: 85-97.
• Tönnies, F. (2001). Community and civil society. (Ed. Jose Harris), (Translated by: Jose Harris and Margaret Hollis). Cambridge University Press .
• Üner, M. E. (2009). Aşiret, eşkıya ve devlet. İstanbul: Yalın Yayıncılık.
• Weber, M. (2011). Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu. (Çev: Gülistan Solmaz). Ankara: Alter.
• Weber, M. (2012). Ekonomi ve toplum I. Cilt. (Çev: Latif Boyacı). İstanbul: Yarın Yayınları.
• Weber, M. (2014). Hukuk sosyolojisi. (Çev: Latif Boyacı), İstanbul: Yarın Yayınları.
• Wiessner, P. (2020). The role of third parties in norm enforcement in customary courts among the Enga of Papua New Guinea. Proc Natl Acad Sci U S A, 117(51): 32320–32328. doi: 10.1073/pnas.2014759117.
• Yalçın-Heckmann, L. (2016). Kürtlerde aşiret ve akrabalık ilişkileri. (Çev: Gülhan Erkaya). İstanbul: İletişim.
• Yang J, & Chuan TB. (2022). Evaluation and analysis of traditional customary law based on the perspective of big data. Comput Math Methods Med, 2022:5088630 doi:10.1155/2022/5088630.
• Yuill C. (2018). Is anthropology legal? Anthropology in action. 25(2):36–41. doi: 10.3167/aia.2018.250205.