Zihinsel Haritaların Biçimlenmesinde Ulaşım Ağı Bağlamında Yerleşme Tipolojisinin Etkisi; Toronto Örneği

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 18, 204 - 225, 31.01.2016

Nilgün Çolpan Erkan

Öz

Zihinsel harita, kullanıcıların zihninde oluşan, temelde
yol ve yön bulmayı sağlayan, zihinsel model olarak da tarif edilen olgudur.
Zihinsel harita kısaca kullanıcının bir yerle ilgili zihnindeki imgelerin
tümünü anlatmaktadır. 

Yapılan araştırmalar zihinsel haritaların kullanıcının
özelliklerine göre biçimlenmesinin yanı sıra çevrenin özelliklerine göre de
biçimlendiğini göstermektedir. Bu çalışma ile topoğrafya ve buna bağlı olarak
ulaşım ağı gibi çevresel özelliklerin zihinsel harita tiplerini nasıl etkilediği
ele almaktadır.

Appleyard kullanıcıların çevreyi ulaşım sistemi
bağlamında algıladığını, bu nedenle zihinsel haritaların çevrenin ulaşım
sistemine göre biçimlendiğini savunmuştur. Yaptığı bir araştırmada bu savdan
yola çıkarak zihinsel harita tipolojisini tarif etmiştir. Zihinsel haritalar
ile ilgili yapılan diğer araştırmalar da bu bulguyu desteklemektedir. Ancak
ulaşım ağının topoğrafya ve yerleşme kültürüne bağlı olarak organik
biçimlendiği dokularda, zihinsel harita tipinin değiştiği saptanmıştır. Bu
yerleşmelerin haritalarının zor kavranan ulaşım ağı yerine, daha kolay akılda
kalan işaret öğelerine göre biçimlendiği görülmüştür.

Bu çalışmada zihinsel haritalar ile ilgili
araştırmalardaki saptamalar, bir kez daha düz bir alanda, ızgara sistemde
kurulmuş bir yerleşmede sınanmıştır. Araştırma için düz bir topoğrafyada,
ızgara biçimli ulaşım sistemine sahip olan Toronto kenti seçilmiştir.
Çalışmanın yöntemi, gözlem çalışmalarına ek olarak, Toronto Üniversitesi’nde
gerçekleştirilen yazılı ve çizili ifadeleri içeren anket çalışmasını
kapsamaktadır. Bu ankette katılımcılardan bazı bilgilerin yanı sıra kentin
haritasının çizilmesi istenmiştir. Elde edilen veriler ulaşım sisteminin,
zihinsel harita tipini etkilediğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Zihinsel Harita, Ulaşım Ağı, Izgara Doku, Organik Doku, Toronto

The Impact on Shaping Mental Maps of the Urban Typology, in the Context of Transportation Network; Toronto

Öz

A mental map is also described as
a mental model that is formed in the minds of users, which, in basis, provides
way and direction finding. A mental map summarizes all icons the user has in
mind about a place. 

Studies show that mental maps are
formed based on environmental characteristics as well as the user’s
characteristics. This study approaches the effects of topography and its
consequent environmental features, such as transportation networks, on mental
map typology.

Appleyard defends, that the users
perceive the environment by the transportation system and therefore a mental map
of an environment is shaped by its transportation system. In his research, he
describes the types of mental maps based on this survey, and additional
research conducted on mental maps also supports these findings. However, it was
determined that, in settlements, formed organically by topography and the
settlement culture, with difficult to grasp transportation networks, the mental
maps were forming according to easy landmarks instead of the transportation
systems. 

In this study, various findings
related to the mental map research has been tested on a gridiron layout set on
a flat surface. The city of Toronto has been selected as a case study because
of her gridiron transportation network laid out plain land. The research is
based on observation and a survey which contains written and drawing
statements, and was conducted in Toronto University. In this survey, the
participants have been asked to draw Toronto’s mental map as well as to give
some personal information about themselves. The results have proved that the
transportation systems have an effect on the type of mental maps created in the
users’ minds. 

Anahtar Kelimeler

Mental Map, Transportation Network, Gridiron and Grid Pattern, Organic Pattern, Toronto

Kaynakça

• Appleyard, D. (1970). Styles and methods of structuring a City. Environment and Behavior, Sage Publications, 2, 3, 100-117.
• Beck, I. ve Wood, D. (1976). Cognitive transformation of information from urban geographic fields to mental maps. Environmet and Behavior, Sage Publications, 8 (2), 199-238.
• Bell, P. A., Greene, T. C., Fisher, J.D. ve Baum, A. (1996). Environmental psychology. (4th edition). Orlando FL: Harcourt Brace, Fort Worth.
• Downs, R. M. ve Stea, D. (1973). Cognitive maps and spatial behavior: Process and products. In R. M. Downs, D. Stea, (Eds.), Image and environment: Cognitive mapping and spatial behaviour. Chicago: Adline.
• Downs, R. M. ve Stea, D. (1977). Maps in minds: Reflections on cognitive mapping. New York: Harper & Row.
• Erkan, N. Ç. (2012). Zihinsel harita tipolojisinde topoğrafya ve ulaşım ağının etkileri, Haliç. Mimarist Dergisi, 12(46), 92-100, İstanbul.
• Erkan, N. Ç. ve Yenen, Z. (2011). Yerleşmelerde imaj analizi konusunda bir yöntem: Kastamonu örneği. MEGARON, YTÜ Mimarlık Fakültesi, E-dergi, 5 (2), 2010, 67-81, İstanbul.
• Erkan Biçer, N. Ç. (2002). Kastamonu örneğinde anadolu kenti imaj ögeleri ve değişim süreci. Yayınlanmamış doktora tezi. YTÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gallion, A. B. ve Eisner, S. (1986). The urban pattern. New York: Van Nostrand Reinhold Inc.
• Göregenli, M. (2010). Çevre psikolojisi, insan mekân ilişkileri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kosslyn, S., Pick, H. ve Fariello, G. (1974). Cognitive maps in children and men. Child Development, 45, Wiley-Blackwell, 707-716.
• Lang, J. (1987). Creating architectural theory: The role of the behavioral sciences in environmental design. New York: Van Nostrand Reinhold.
• Lynch (1960). The image of the city. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press.
• Lynch (1963). Site planning. Cambridge, Massachusetts: The MIT Press.
• Milgram, S.,Greenwald, J., Keesler, S., McKenna, W. ve Waters J. (1972). A psycological map of New York city. American Scientists, 60, 194-200.
• Milgram, S. ve Jodelet, D. (1976). Psychological maps of Paris. Environmental Psychology, 2nd ed. Harold Proshansky editor. Holt – Rinehard and Winston, New York.
• Mondschein, A., Blumenberg, E. ve Taylor, B. (2010). Accessibility and cognition: the effect of transport mode on spatial knowledge. Urban Studies, 47(4), Urban Studies Journal Ltd., Sage Publications, 845–866, New York.
• Montaña, G. (2012). A la revolución se le olvidó el plan de ordenamiento de Guayana. Ağustos 2012 tarihinde http://www.diarioelvenezolano.com.ve/?p=29986 adresinden erişildi.
• Rapoport, A. (1977). Human aspects of urban form. Oxford: Pergamon Pres.
• Rayburn, A. (1994). Place names: The real story of how Toronto got its name. Canadian Geographic, September/October ‘94, Ottawa, 68-70.
• Ribey, F. (1980). Les cartes mentales. Perception mentale de l'espace et mode d'éstablissement par l'habitant de la carte mentale de son quartier. (Report for) Institut de Recherche des Transports, 94114, Arcueil, France.
• Tayyare, E. (2007). Kentsel imaj ögeleri bağlamında Haliç Bölgesinin incelenmesi. YTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Kentsel Mekan Organizasyonu ve Tasarım Programı, İstanbul.
• Weston, L. ve Handy, S. (2004). Mental maps. Handbook of Transport Geography and Spatial Systems. D. A. Hensher, K. J. Button, K. E. Haynes and P. R. Stopher (Eds.), 533–545, Amsterdam: Elsevier.
• Wikipedia, (2012). CiudadGuayana.http://en.wikipedia.org/wiki/Ciudad_Guayana adresinden erişildi.
• World Population Review (2015). Toronto Population. http://worldpopulationreview.com/world-cities/toronto-population/ adresinden erişildi.