Katılım Bağlamında Yönetim Planlarının Uygulanabilirliği Üzerine Bir Değerlendirme

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 19, 428 - 442, 31.05.2016

Dilek Erbey

Öz

Kültürel miras alanlarındaki en temel sorunlar; tarihi alanlarda yaşayan veya alanı
kullanan kesimlerin farkındalık, sahiplenme, benimseme, paylaşma konularında
kültür mirası
ile ilgili olumsuz tutumları ve plan süreçleri içine etkin olarak
katılımın sağlanmamasıdır. Koruma amaçlı imar planları, mevzuatın
belirlediği şekilde, belediyeler, valilikler ve ilgili kurumlar, ve
alanla ilgili meslek odaları, sivil toplum
kuruluşları ve plandan
etkilenen hemşehrilerin katılımı ile toplantılar düzenlenerek hazırlanmaktadır.
Kültürel miras alanlarının sorunlarının çözümünde önemli bir koruma aracı
olarak ortaya çıkan yönetim planları,
karar üretme süreçlerinde alanla
ilgili kesimleri bir araya getirerek, yönetişim ve katılımı temel alan bir yaklaşım içermekte, UNESCO
uluslararası rehberi ve ulusal mevzuat da yönetim
planlarının üretilmesi süreçlerinde aktörlerin
tanımlanması ve bir araya getirilmesini zorunlu
kılmaktadır. Ancak her iki koruma aracı bağlamında da, koruma planlaması
alanında, Türkiye'de katılımın nasıl sağlanacağı
konularında tecrübe
sahibi olunmaması, mevzuatta katılım ilkelerinin
yeterince tanımlı olmamasından
kaynaklanan belirsizlik, planların uygulanabilirliğinde olumsuz etkiler yaratmaktadır. Planlamada
katılım üzerine önemli bir tartışmayı açan Arnstein, etkin katılımın en üst
aşamasını "vatandaş kontrolü" olarak tanımlamaktadır.  Kültürel miras alanlarına yönelik yönetim planlarının hayata geçirilmesinde
önemli bir etken olan katılımın sağlanmasında vatandaş̧ kontrolü̈ basamağına ulaşmak, planların etkinliğini
artıracak önemli
bir kriterdir. İlgili kesimlerin süreçlere etkin olarak
katılmasını sağlayacak modellerin
üretilmesi ve bu modellerin mevzuatta ve rehberlerde
belirlenmesi gereklidir. Türkiye'de yönetim planı süreçlerinde katılımın ilgili
mevzuat çerçevesinde ve İstanbul Tarihi Yarımada Yönetim
Planı'nın etkin katılım bağlamında
Arnstein(1969) ve Tekeli'nin(2009)  yaklaşımları açısından değerlendirilmesi, gelecekte oluşturulacak
yönetim planlarının uygulanabilirliği yönünde halkın kültürel miras alanlarını
sahiplenmesi için geliştirilecek ilkelere ışık tutacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras Alanları, Koruma, Yönetim Planı, Katılım

An Evaluation of the Applicability of Management Plans with Public Participation

Öz

The main problems for
cultural heritage are the negative attitudes of the people who use or live in
historic areas. They are unaware of these areas, do not embrace and share them
and are unable to actively participate in their planning processes. Zoning
plans for conservation are prepared in meetings with the participation of
municipalities, governorships, relevant institutions, professional chambers and
non-governmental organizations and the citizens affected by the plan.
Management plans, which have emerged as an important conservation tool to solve
the problems of cultural heritage, include an approach based on governance and
participation by bringing together the relevant parties in decision-making
processes. The UNESCO International Guide and Turkish national legislation
require identifying and bringing together these actors when producing
management plans. However, insufficient experience about how to ensure
participation in Turkey and uncertainty due to insufficient definition of the
principles of participation in legislation for conservation planning has
negative effects on the applicability of the plans. Arnstein initiated an
important discussion on participation in planning and identified the summit of
active participation as citizen control. Achieving citizen control, an
important factor in implementing the management plans for cultural heritage, is
a significant criterion to increase plans' effectiveness. Models should be
developed to ensure the active participation of the relevant actors and
required by legislation and guides. Evaluation of the İstanbul Historic
Peninsula Management Plan, an important example for management plans in Turkey,
will serve as a guide for the principles to be developed in the future for the
public to embrace cultural heritage areas and for the applicability of management
plans.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage Sites, Conservation, Management Plans, Public Participation

Kaynakça

• Akyol, İ. (2014). Açık alan tasarımında katılım yöntemlerinin etkinlik düzeyi değerlendirilmesi. Evaluating the effectiveness of participation methods in open space design. (Master’s Thesis). İstanbul Technical University, Graduate School of Science, İstanbul.
• The Regulation Regarding the Procedures and Principles for Determining Foundation, Duties and Management Areas of the Site Management and Board of Monuments (2005). R.T. Official Gazette, 26006, November 27, 2005.
• Arnstein, S. (1969). A ladder of participation. Journal of the American Institute Planners, 35, 216-224, United States.
• Gülersoy, N. (2003). Sit koruma ders notları (site conservation lecture notes). Unpublished Work, İ.T.Ü. Faculty of Architecture, Department of Urban and Regional Planning, İstanbul.
• Gülersoy, N. and Ayrancı, İ. (2011). Koruma alanlarında yönetim planı (management plan in conservation areas). İ.T.Ü. Urban and Environmental Planning and Research Center, İstanbul.
• İstanbul Historic Peninsula Management Plan (2011). İstanbul Metropolitan Municipality.
• İstanbul Historic Peninsula Management Plan (2016). İstanbul Metropolitan Municipality.
• Code for the Protection of Cultural and Natural Properties (1983). R.T. Official Gazette, 18113, Saturday, July 23, 1983.
• ICOMOS, (2005). Management of the historical environment.
• IUCN, (2003). Guidelines for management planning of protected areas.
• Tekeli, İ. (2009). Akılcı planlamadan bir demokrasi projesi olarak planlamaya (from rational planning to the planning as a democracy project). İlhan Tekeli Toplu Eserler–7 (İlhan Tekeli Collective Works-7), History Foundation Yurt Publications, İstanbul.
• UNESCO World Heritage Centre, (2005). Operational guidelines for the implementation of the world heritage convention.