Industrial Space and Urban Memory; An Evaluation over Sümerbank Spinning Factory in Denizli

Yıl 2020, Sayı: Kentleşme ve Ekonomi Özel Sayısı, 997 - 1022, 01.12.2020

Dilek Avsan , Gülçin Pulat Gökmen , İşıl Uçman Altınışık

Öz

This study carried out aims to read the urban memory through the industrial space over the example of Sümerbank Spinning Factory in Denizli. The factory establishment process opened in 1953, its effects on urban space, its contribution to the industrialization process of the city, and the innovations it brought in social life, has accumulated memories in the memory of the citizens. After nearly fifty years of production, the factory has terminated its operations. As a result of the privatization of the factory, the demolition of all the buildings in the settlement erased the spatial traces of the factory. Sümerbank, which is an important initiative for the urbanization and industrialization process of Denizli, accepts the destruction of Denizli Spinning Factory as a loss of memory, while the memory of the city makes it possible to produce a new production about the factory through memory spaces. This process is carried out by the memories of the place, the official documents and the actions of forgetting and remembering provided by various documents. Within this scope, the texts in the study including interviews, news and opinion letters have traced the memories of the city and citizens about Sümerbank Spinning Factory in Denizli.

Anahtar Kelimeler

industrial space, industrial heritage, urban memory, Sümerbank Denizli Spinning Factory

Endüstriyel Mekân ve Kentsel Hafıza; Sümerbank Denizli İplik Fabrikası Üzerinden Bir Değerlendirme

Öz

Endüstri mirası ile kentsel hafıza odağında yapılan araştırmada, endüstriyel mekânların kentsel hafızanın inşasındaki yerini ve etkilerini irdelemek için Denizli Sümerbank Fabrikası örneği üzerinden konunun tartışmaya açılması amaçlanmıştır. 1953 yılında açılan fabrika; kuruluş süreci, kentsel mekândaki etkileri, kentin sanayileşme sürecine katkısı, toplumsal ve sosyal yaşamda getirdiği yenilikler ile kentlilerin hafızasında yer açmıştır. Fabrikanın yaklaşık elli yıllık üretim sürecini takiben aktif olarak çalışmayı sonlandırması ve bunun ardından gerçekleştirilen özelleştirmeler sonucunda yerleşimde yer alan tüm yapıların yıkılması ise Sümerbank Denizli İplik Fabrikası’na dair kentteki mekânsal izlerin kaybına yol açmıştır. Denizli kentleşme ve sanayileşme süreci için önemli bir girişim olan Sümerbank Denizli İplik Fabrikası’nın yıkımı bir hafıza kaybı olarak kabul edilirken kent hafızası ise çeşitli tanıklar aracılığıyla fabrika hakkında yeni bir hatırlama sürecini olanaklı kılmaktadır. Bu süreç mekâna ait anılar, resmi belgeler ve çeşitli dokümanlar ile sağlanan unutma ve hatırlama eylemleri ile gerçekleşmektedir. Bu kapsamda yapılan çalışmada söyleşi, haber, görüş yazılarını içeren metinlerde Sümerbank Denizli İplik Fabrikası ile ilgili kentte geriye kalan fiziki mekân ve kent sakinlerinin anılarının izi sürülmüş ve kentleşme, endüstriyel mekân deneyimleri ve kentsel hafıza(lar) arasındaki ilişkiler Denizli Sümerbank İplik Fabrikası örneği üzerinden görünür kılınarak bu temelde belirecek yeni soruların sorulabilmesine zemin oluşturmak hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

endüstriyel mekân, endüstri mirası, kentsel hafıza, Sümerbank Denizli İplik Fabrikası

Kaynakça

• Abdula, H. (2019). Mimari travma: savaşın kentsel hafıza üzerindeki etkilerinin Prizren ve Yakova bağlamında incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ağaç Bayramı Çok Güzel ve Faydalı Oldu. (1954, 16 Mart). Yeni Denizli, s. 1.
• Ankara’ya Gidecek Heyetten Fehmi Cillov’un Bir Yazımıza Verdiği Cevap. (1946, 2 Mayıs). Yeni Denizli, s. 1.
• Ankara’ya Gönderilen Heyet. (1946, 18 Mayıs). Yeni Denizli, s. 1.
• Assmann, J. (2015). Kültürel bellek. (A. Tekin, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 2003).
• Belediye Sümerbank’la Elektrik Anlaşmasını İmzaladı. (1950, 14 Kasım). Yeni Denizli, s. 1.
• Bilgiç, İ. (1979, Ocak-Şubat). Denizli’de yerli malları haftası. Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi, 18 (199-200), s. 11.
• Bir Heyet Şehrimize Geldi. (1948, 26 Ağustos). Yeni Denizli, s. 1.
• Bursa Merinos Güreş Takımı Şehrimizde. (1955, 30 Mart). Yeni Denizli, s. 1.
• Cengizkan, M. (2006). Endüstri yapılarında yeniden işlevlendirme: işi biten endüstri yapıları ne işe yarar?, Dosya, 3 (Bülten 45), s. 9-11. Erişim adresi: http://www.mimarlarodasiankara.org/dosya/dosya3.pdf
• Cumhuriyet Balosu. (1957, 18 Ekim). Yeni Denizli, s. 1.
• Çetken, P. (2011). Kentin hafızasında bir travma: Sulukule yıkımı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çezik, U. K. (2014). Kamusal alanların alışveriş merkezine dönüşümü: Denizli Sümerbank’tan Sümerpark’a. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Denizli İplik Fabrikası. (1961, Temmuz). Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi, 1 (1), s. 25.
• Devlet Reisimiz Celâl Bayar Şehrimize Şeref Verdiler ve Parlak Bir Şekilde Karşılandılar. (1954, 27 Eylül). Yeni Denizli, s. 1.
• Durmuş, T. (1971, Şubat). Denizli fabrikamızda spor faaliyetleri, Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi, 10 (104), s. 24-25.
• Fin Milli Takımı Şehrimize Geliyor. (1954, 14 Aralık). Yeni Denizli, s. 1.
• Geijerstam, J. (2012). Photography and image resources. J. Douet (Ed.), Industrial heritage re-tooled: the TICCIH guide to industrial heritage conservation. (s. 77-83) içinde. Lancaster: Carnegie Publishing.
• Gökmen, Ö. (2017). Sümerbank. Geçmişten Günümüze Denizli Dergisi, 55, s. 6-11.
• Halbwachs, M. (2018). Kollektif bellek. (Z. Karagöz, Çev.). İstanbul: Pinhan Yayıncılık. (Orijinal eserin yayın tarihi 1950).
• Halbwachs, M. (2019). Hafızanın toplumsal çerçeveleri. (B. Uçar, Çev.). Ankara: Heretik Basın Yayın. (Orijinal eserin yayın tarihi 1925).
• Heyetimiz Ankara’ya Gidiyor. (1946, 9 Şubat). Yeni Denizli, s. 1.
• Hidro Elektrik Müteahhidi Yakında Geliyor. (1947, 1 Şubat). Yeni Denizli, s. 1.
• İnan, S. (2007). Denizli’de Sümerbank, Geçmişten Günümüze Denizli Dergisi, 14, s. 26-36.
• İplik Fabrikası Pehlivanlarımıza Yardım Ediyor. (1954, 12 Mart). Yeni Denizli, s. 1.
• İplik Fabrikasının Temeli Atıldı. (1949, 8 Kasım). Yeni Denizli, s. 1.
• İsveç-Denizli Güreş Takımları Arasında Yapılan Karşılaşma. (1955, 15 Mart). Yeni Denizli, s. 1.
• İzmir Basma Sanayii Müessesesi Denizli Bez Fabrikası. (1970, Mayıs). Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi, 10 (95), s. 30.
• Japon Güreş Takımı Bugün Şehrimize Geliyor. (1957, 6 Haziran). Yeni Denizli, s. 1.
• Köksal, G. (2012). Endüstri mirasını koruma ve yeniden kullanım yaklaşımı. Güney Mimarlık Dergisi, 8, s. 18-23.
• Nora, P. (2006). Hafıza mekânları, (M. E. Özcan, Çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları. (Orijinal eserin yayın tarihi 1974).
• Öymen Özak, N. ve Pulat Gökmen, G., (2009). Bellek ve mekan ilişkisi üzerine bir model önerisi. İTÜDERGİSİ/a, 8 (2), s. 145-155.
• Saylavlarımız Halkla Temas Ettiler. (1945, 26 Eylül). Yeni Denizli, s. 1.
• Sümerbank A.Ş, (1973). Cumhuriyet’in 50. Yılında Sümerbank, Sümerbank Umum Müdürlüğü Yayını, İstanbul.
• Sümerbank Denizli İplik Fabrikası İkinci Yılını Kutladı. (1956, 8 Kasım). Yeni Denizli, s. 1.
• Sümerbank Denizli İplik Fabrikasın Açılış Yıldönümü Kutladı. (1957, 9 Kasım). Yeni Denizli, s. 1.
• Sümerbank Fabrikasında Çocuk Günü Kutlandı. (1958, 6 Ekim). Yeni Denizli, s. 1.
• Sümerbank Gecesi Neşeli Geçti. (1958, 8 Kasım). Yeni Denizli, s. 1.
• Sümerbank İnşaatı Hızla İlerliyor. (1957, 11 Eylül). Yeni Denizli, s. 1.
• Sümerbank İplik Fabrikası Büyük Bir Merasimle Açıldı. (1953, 7 Kasım). Yeni Denizli, s. 1.
• Sümerbank İplik Fabrikasının Bazı Makine Kısımları Gelmeye Başladı. (1952, 13 Ağustos). Yeni Denizli, s. 1.
• Şehrimizde Sümerbank Tarafından 11 Milyon lira Sarfile 20 Bin İğli ve 200 Tezgahlık Bir İplik ve Bez Fabrikası Kurulacak. (1945, 31 Temmuz). Yeni Denizli, s. 1.
• Tekeli, İ. ve İlkin, S. (1982). Uygulamaya geçerken Türkiye’de devletçiliğin oluşumu, Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Valimiz Şerefine Sümerbank Salonunda Bir Ziyafet Verildi. (1954, 4 Ağustos). Yeni Denizli, s. 1.
• Yılbaşı Balosu. (1954, 9 Aralık). Yeni Denizli, s. 1.