Türkiye’de Sürdürülebilir Kentleşmenin Ölçülebilmesi İçin Yeni Bir Endeks Model Önerisi

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 32, 385 - 414, 31.05.2021

Cem Ayık , Hatice Ayataç , Begüm Sertyeşilışık

https://doi.org/10.31198/idealkent.847072

Öz

Son iki asırda Endüstri Devrimin hızlandırdığı üretim ve tüketimle doğal kaynaklar Dünya genelinde kontrolsüzce tüketilmiştir ve hala tüketilmeye devam etmektedir. Özellikle 1980’lerin sonlarından itibaren günümüze kadar hızla tükenen Dünya kaynaklarının sürdürülebilir kullanılması için yerel ve küresel ölçekte birçok girişimde bulunulmuştur. Ancak bu girişimlere rağmen son çeyrek asrın Birleşmiş Milletler sürdürülebilir kalkınma raporları incelendiğinde etkili bir sonuç alınamadığı ortaya çıkmıştır. Bu sebeple bu çalışmanın amacını kent planlamada etkili sürdürülebilir bir kentleşme için gerekli ilkelerin ne olduğunu bir endeks modeli üzerinden ortaya koymak oluşturmuştur. Bu endeksi oluştururken çalışma kapsamında öncelikle sürdürülebilir kentleşme üzerine derinlemesine bir literatür araştırması yapılmıştır. Ardından küresel ölçekte başarılı sürdürülebilir kent girişimleri incelenmiştir. Boşluk analizi yöntemi ile sürdürülebilir kentleşme politikalarındaki küresel eksiklikler tespit edilmiştir. Bu tespitler literatür bulguları ile birleştirilerek özellikle yerel yönetimler için sürdürülebilir kentleşme girişimlerini ölçebilecek ve bu konuda eksikliklerini ortaya koyabilecek kapsamlı bir endeks modeli oluşturulmuştur. Oluşturulan endeks İstanbul yerel yönetimleri son yıllardaki kentleşme girişimleri bağlamında sınanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilir kentleşme, endeks modeli, yerel yönetimler

A New Index Model Proposal for Sustainable Urbanization Assessment in Turkey

Öz

In the last two centuries, natural resources have been consumed in an uncontrolled way in the world due to the production and consumption accelerated by the industrial revolution. Especially since the late 1980s, many attempts have been made at the local and global scales for the sustainable use of the world's resources. Despite these attempts, however, when the United Nations sustainable development reports of the last quarter of a century were analyzed, it was revealed that an effective result could not be obtained. For this reason, the aim of this study was to reveal the principles of an index model required for an effective sustainable urbanization in urban planning. Within the scope of the study, an in-depth literature research on sustainable urbanization was carried out. Furthermore, successful sustainable city initiatives at the global scale were examined. Global deficiencies in sustainable urbanization policies have been identified through the Gap Analysis method. By combining these findings with the findings of the literature, a comprehensive index model has been created that can assess sustainable urbanization initiatives especially for local governments. The index created has been tested in the context of the urbanization initiatives of Istanbul local governments in recent years.

Anahtar Kelimeler

Sustainable urbanization, index model, local governments

Kaynakça

• Arar, A. (2002). Yerel gündem 21. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, 6., Ankara: Dışişleri Bakanlığı Yayınları. 15 Şubat 2019 tarihinde https://www.mfa.gov.tr/yerel-gundem-21.tr.mfa adresinden erişildi.
• Ayık, C. (2019). Sürdürülebilir kentleşme endeks modeli önerisi: İstanbul örneği. Doktora tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ayık, C., Ayataç, H., ve Sertyeşilışık, B. (2017). A gap analysis on urban sustainability studies and urban sustainability asssessment tools, Architecture Research, 7(1), 1-15. doi: 10.5923/j.arch.20170701.01
• Blokdyk, G. (2017). Gap analysis: the definitive handbook, 5STARCooks.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2010). KENTGES bütünleşik kentsel gelişme stratejisi ve eylem planı, Ankara: Çevre ve Şehircilik Bakanlığı.
• German watch. (t.y). Global climate risk index. 20 Mayıs 2018 tarihinde https://germanwatch.org/en/download /20432.pdf adresinden erişilmiştir.
• Kalkınma Bakanlığı (2013). Onuncu kalkınma planı 2014-2018. Ankara: Kalkınma Bakanlığı.
• Kamu malî yönetimi ve kontrol kanunu (2003, 24 Aralık). Resmî Gazete., 25326 Sayı, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhur Başkanlığı.
• Martinez, J. (2020). Great smog of London: environmental disaster, England, United Kingdom 1952. Encyclopaedia Britannica. 30 Kasım 2020 tarihinde https://www.britannica.com/event/Great-Smog-of- London adresinden erişildi.
• Mekânsal planlar yapım yönetmeliği (2014, 14 Haziran). Resmî Gazete. 29030 Sayı, Ankara: Türkiye Cumhuriyeti Cumhur Başkanlığı
• Oxford Learners. (t.y) Dictinionary. 10 Ocak 2018 tarihinde https://www.oxfordlearnersdictionaries.com /definition/english/sustainability?q=sustainability adresinden erişilmiştir.
• Robertson, M. (2017). Sustainability principles and practice. New York: Routledge.
• SDGİndex. (t.y). Sustainable Development Report 2020. 15 Mayıs 2018 tarihinde http://www.sdgindex.org/assets /files/2017/2017-SDG-Index-and-Dashboards-Report--full.pdf adresinden erişilmiştir.
• Siemens. (t.y). Press. 10 Nisan 2018 tarihinde https://www.siemens.com/press/pool/de/events/2011/corporate /2011-11-african/african-gci-report-e.pdf adresinden erişilmiştir.
• SSFindex. (t.y). 20 Mayıs 2018 tarihinde http://www.ssfindex.com/data-all-countries/ adresinden erişilmiştir.
• UNDP. (t.y). Overview human development report 2016. 15 Mayıs 2018 tarihinde http://hdr.undp.org/sites /default/files/HDR2016_EN_Overview_Web.pdf adresinden erişilmiştir.
• United Nations. (2014). World urbanization prospects: the 2014 revision, highlights. United Nations. 10 Haziran 2017 tarihinde https://www.un.org/en/development/desa/publications/2014-revision-world-urbanization- prospects.html adresinden erişildi.
• United Nations. (2019). World urbanization prospects: the 2018 revision. United Nations. 22 Nisan 2021 tarihinde https://population.un.org/wup/Publications/Files/WUP2018-Report.pdf adresinden erişildi.
• United Natitons. (1992). Report of the United Nations conference on environment and development, United Nations. 20 Ocak 2016 tarihinde https://www.un.org/en/development/desa/population/migration /generalassembly/docs/globalcompact/A_CONF.151_26_Vol.I_Declaration.pdf adresinden erişildi.
• WCED. (1987). Our common future, the Brundtland report. Oxford: Oxford University Press.