Cumhuriyet İdeolojisinin Kentteki İzini Sürmek; Yeşil Giresun Gazetesinde Kültür, Mekan, Anlam

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 31, 1456 - 1486, 31.12.2020

Özgür Demirkan , Selin Karaibrahimoğlu

https://doi.org/10.31198/idealkent.811807

Öz

Bu çalışmanın amacı; Cumhuriyet ideolojisinin periferide konumlanmış bir kent olarak Giresun kent mekanındaki izlerini aramaktır. Kente ve mimariye özgü her düşünme eylemi ve uygulama; merkez eksenli ideolojik yaklaşımların yanı sıra kentlerin kültürleri, coğrafyaları ya da yerel aktörlerinden beslenmektedir. Giresun da, Anadolu kentlerinin genelinde gözlenen ideoloji eksenli modernleşme sürecini yerel ölçekteki gelişmeler doğrultusunda yaşamış bir kenttir. Kentteki modernleşme çabaları ve uygulamaları bir taraftan merkezin öngörüleri ve ideolojisi ile biçimlenirken diğer taraftan merkezden bağımsız bir deneyim ve duyarlılıkla uygulamaya konulmuş; kente özgü kültürel, ekonomik ya da coğrafi koşullar bağlamında gerçekleşmiştir. Bu bakışla, Cumhuriyet ideolojisinin mimari ve kültürel faaliyetler üzerinden periferide yaygınlaştırılmaya çalışıldığı, imar hareketlerinin ivmelendiği 1930-1940 aralığı çalışmanın zamansal odağıdır. Cumhuriyet ideolojisi, Giresun kentine ve mimariye ilişkin somut semboller ve toplumsal dönüşümü ivmelendiren kültürel faaliyetler ile paralel bir biçimde okunmaya çalışılmıştır. Anadolu’nun en eski yerel gazetelerinden Yeşilgiresun Gazetesi çalışmanın odağına yerleştirilmiş, Cumhuriyet ideolojisinin kentteki izleri göstergebilimsel çözümleme yöntemi kullanılarak mekana ve kültüre ilişkin haberler üzerinden anlamlandırılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cumhuriyet ideolojisi, mekan, kültür, anlam, Yeşilgiresun Gazetesi

Tracing the Republican Ideology in the City; Culture, Place and Meaning in Yeşilgiresun Newspaper

Öz

The aim of this study is to search for traces of the Republican ideology in the city space of Giresun on periphery. Every act of practice specific to the city is nurtured by cultures, geographies or local actors of the cities in addition to center-based ideological approaches. Giresun is a city that experienced the ideology-based modernization process observed in general in Anatolian in parallel with the developments at local scale. While the modernization efforts and practices in the city were shaped by the predictions and ideology of the center, they were put into practice with an experience and sensitivity independent from the center. The period of 1930-1940, during which attempt was made to spread the Republican ideology to the periphery through architectural and cultural activities, were determined as the temporal focus of the study. The ideology was read parallel with concrete symbols of Giresun city, and architecture and cultural activities that accelerate social transformation. Yeşilgiresun, which is one of the oldest local newspapers of Anatolia, was placed in the focus of the study, and effort was given to interpret the traces of the Republican ideology in the city through news about place and culture by using the semiotic analysis method.

Anahtar Kelimeler

Republican ideology, place, culture, Yeşilgiresun Newspaper

Kaynakça

• Althusser, L. (2016). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. 5. baskı, (A. Tümertekin, Çev.), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Arıtan, Ö. (2008). Modernleşme ve Cumhuriyet’in kamusal mekân modelleri. Mimarlık, 342, 49-56.
• Arıtan, Ö. ve Sayar, Y. (2009). İzmir Sümerbank basma sanayi yerleşkesi ve dönüşüm süreçleri. Ege Mimarlık, 3 (70), 20-25.
• Avar, A. A. (2009). Lefebvre’i̇n üçlü-algılanan, tasarlanan, yaşanan mekân-diyalektiği. F. Doğan (ed.), Mimarlık ve Mekan Algısı içinde (s.7-16), Ankara: Mimarlar Odası Ankara Şubesi Yayınları.
• Aydınlı, S. (1996). Türkiye’de mimarlık ve ideoloji: Ontolojik sorgulama. İdeoloji, Erk ve Mimarlık Sempozyum Bildirileri kitabı içinde (s.11-13), İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Ayhan, N. (2018). Simgesel yapılarda hegemonya ve ideolojinin inşası. İstanbul: Cinius Yayınları.
• Bayrakçı, O. (2011). Göstergebilimsel araştırma alanı olarak ürün tasarımı. Tasarım ve Kuram, 7 (11), 1-14.
• Bilgin, İ. (1998). Modernleşmenin ve toplumsal hareketliliğin yörüngesinde Cumhuriyet’in imarı. Y. Sey (ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde (s.255-272), İstanbul: Türk Tarih Vakfı Yayınları.
• Bozdoğan, S. (2008). Modernizm ve bir ulusun inşası. İstanbul: Metis Yayınları.
• Çapa, M. (2003). Yeşilgiresun gazetesine göre Giresun’da millî gün kutlamaları ve Atatürk. Yeşilgiresun Gazetesine göre Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Giresun içinde (s.1-12). Ankara: Ümit Yayıncılık.
• Demirkan, Ö. ve Karaibrahimoğlu, S. (2018). Tarımsal bir ürün olarak fındığın Osmanlı’dan Cumhuriyet’e kent mekanına yansımaları. İdealkent-Kent Araştırmaları, 25, 856-884.
• Dervişoğlu, T. (2019). Sözlü görüşme. [Mülakat] Tuncer Dervişoğlu, 5 Haziran 2019.
• Düzenli, E. (2009). Cumhuri̇yet dönemi’nde (1923–1960) modernite düşüncesinin mekansal kuruluşu: Merkez-periferi dinamikleri bağlamında Trabzon örneği. Yayınlanmamış doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Erkarslan, Ö. (2009). Yeşil-Yeşilimsi: Ürün göstergebilimi aracılığıyla sürdürülebilir tasarım uygulamalarının eleştirisi. Mimarlık, 349, 75-79.
• Erkman, F. (1987). Göstergebilime giriş. İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Erzen, N. J. (2016). Sanat, güç ve direniş. Dosya 37. Sanat ve Politika Ekseninde Mekan içinde (16-24), Ankara: Mimarlar Odası Yayınları.
• Fındık Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü (t.y). Fındık laboratuvarı. 2020, 13 Ekim tarihinde https://arastirma.tarimorman.gov.tr/findik/Menu/8/Tanitim adresinden erişilmiştir. Giresonda ilk kübik bina Posthane, (1936, 17 Mart). Yeşilgiresun, s.1.
• Hızlan, D. (2016). Bir taşra gazetesinin 100. yılı ya da taşranın belleği. Hürriyet. 3 Kasım 2019 tarihinde www.hurriyet.com.tr adresinden erişildi.
• Işık, A., ve Dervişoğlu, T., (2011). Ey gidi Giresun, Giresun bedensel engelliler gençlik ve spor kulübü. Ankara: Özyurt Matbaacılık.
• Karaibrahimoğlu, S. ve Demirkan, Ö. (2019). Yeşilgiresun Gazetesi üzerinden dönemsel bir okuma; Giresun’da kent ve mimari (1945-1955). İstanbul: VI. Yıldız Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi bildiriler kitapçığı.
• Karaibrahimoğlu, S. ve Usta, A. (2018). Urban-Public area architecture as the object of the political ideology: Ankara example. International Journal of Architecture and Urban Studies, 3, 47-67.
• Karpat, K. (2019). Osmanlı’dan günümüze kimlik ve ideoloji. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Lefebvre, H. (2014). Mekanın üretimi. (I. Ergüder, Çev.), İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Mardin, Ş. (2009). Türkiye’de toplum ve siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2018). İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Menteşoğlu, H. G. (t.y). 1 nolu fındık fabrikası. [Fotoğraf], H. Gazi Mente-şoğlu Kişisel Arşivi.
• Menteşoğlu, H. G. (t.y). Fındık bayramı kutlamaları. [Fotoğraf], H. Gazi Menteşoğlu Kişisel Arşivi.
• Mora, N. (2008). Medya ve kültürel kimlik. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 4 (1), 1-14.
• Öğütçü, H. (2019). Sözlü görüşme. [Mülakat], 28 Ekim 2019.
• Parsa, S. ve Parsa, A.F. (2009). Göstergebilim çözümlemeleri. İzmir: Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları.
• Peirce, C. S. (1994). Peirce on signs: Writings on semiotic. J. Hoopes (Der.), North Carolina: The University of North Caroline Press.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı göstergebilim sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Saussure, F. (2014). Genel dilbilim dersleri. (B. Vardar, Çev.), İstanbul: İthaki Yayınları.
• Tanyeli, U. (1998). Üç kuşak Cumhuriyet. U. Tanyeli (Ed.), Mekanlar, Projeler, Anlamlar içinde (101-107), İstanbul: Türkiye Ekonomi ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• Tanyeli, U. (2015). Politika mı mimarlık üretir? Mimarlıkla politika mı üretilir?. Altüst Dergisi, 14, 30-34.
• Tekeli, İ. (1998). Türkiye’de Cumhuriyet döneminde kentsel gelişme ve kent planlaması. Y. Sey (ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde (s.1-14), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Tekeli, İ. ve Şaylan, G. (1978). Türkiye’de halkçılık ideolojisinin evrimi, Toplum ve Bilim Dergisi. 6 (7), 44-110.
• Tüfekçioğlu, H. (1992). Cumhuriyet ideolojisi ve Türk basını. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3, 45-96.
• Van Dijk, T. (2019). İdeoloji: Multidisipliner bir yaklaşım. (A. Demir, Çev.), Ankara: Hece yayınları.
• Yeşilkaya, N. G. (1999). Halkevleri: İdeoloji ve mimarlık. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Yıldırım, S. (2018). Cumhuriyet döneminde bir çatı kavram olarak ulus ideolojisi ve bileşenleri. Kent Akademisi, 11 (33), 317-331.