Kentin Temel Gıda Maddesi Olan Ekmeğin Üretim ve Tüketim Sürecinin Ekonomi Politiği

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 35, 252 - 279, 20.04.2022

Ahmet Yaman

https://doi.org/10.31198/idealkent.960174

Cited By: 1

Öz

İnsanlık tarihi boyunca ekmek, tarihsel, sosyal, kültürel ve ekonomik alanları yatay olarak kesen temel besin kaynağıdır. Bu nedenle ekmeğin üretimi ve tüketimi ekonomik, politik ve sosyal ilişkiler bağlamında belirlenmektedir. Bu bağlamda çalışmanın ilk bölümünde ekmeğin üretim sürecini etkileyen unsurlar ele alınmıştır. Ekmeğin üretim sürecinde yer alan özel sektör ve kamu sektörünün konumu, ilişkileri değerlendirilmiştir. İkinci bölümde ekmeğin üretim ve tüketim sürecini belirleyen fiyat tarifelerinin belirlenmesi ve uygulanması incelenmiştir. Üçüncü bölümde belediyelerce üretimi, dağıtımı yapılan halk ekmek uygulamasının ekonomi politiği analiz edilmiştir. Çalışmada ilk olarak, kentin temel gıda maddesi olan ekmeğin üretimi ve tüketiminin tarih boyunca merkezi ve yerel idarelerce denetim ve kontrol altında tutulduğu sonucuna varılmıştır. İkincisi, kentte üretilen ekmeğin fiyatının, tarifelerinin merkezi ve yerel otoritelerin denetiminde olduğu vurgulanmıştır. Son yıllarda ekmek fiyatının belirlenmesinde hükümetin rolünü arttırdığı, yeni aktörlerin ve sürecin başlatıldığı belirtilmiştir. Üçüncü olarak, belediyelerin üretici ve düzenleyici kentsel politikalarının gereği olarak halk ekmek uygulamalarıyla kentsel rantı kırıcı, piyasayı dengeleyici işlev üstlendikleri ileri sürülmüştür. Ancak bu işlevin kenttin ekmek üretimini gerçekleştiren üreticiler açısından haksız rekabet yaratıcı uygulama olduğu sonucuna da ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kamu ve kent politikası, kentin gıda üretimi, halk ekmek, ekmeğin üretim ve tüketim süreci, fiyat tarifesi

The Political Economy of the Production and Consumption Process of Bread, the Staple Food of the City

Öz

Bread is the main food source that cuts horizontally across historical, social, cultural and economic areas. Bread is produced and consumed in the context of economic, political and social relations throughout human history. The factors affecting the production of bread are discussed. The political economy of the public bread practice, which is produced and distributed by the municipalities, is studied. Firstly, it was concluded that the production and consumption of bread, which is the staple food of the city, has been under the control and control of the central and local administrations throughout history. Second, it was noted that the price and tariffs of bread produced in the city are under the control of central and local authorities. It is stated that the central government has increased its role in determining the price of bread in recent years, and that new actor and processes have been started in determining the price of bread. Thirdly, it was argued that as a requirement of the producer and regulatory urban policies of the municipalities, they undertake a function of breaking the urban rent and balancing the market. However, it was concluded that this function is an unfair competitive practice for local bread producers.

Anahtar Kelimeler

Public and urban policy, food production of the city, public bread, production and consumption process of bread, price tariff

Kaynakça

• Adana Büyükşehir Belediyesi. (2019). Faaliyet raporu 2019.
• Anadolu Ajansı. (2020). Türkiye Fırıncılar Federasyonu, İBB’nin yeni halk ekmek büfesi açma talebine tepki gösterdi. 25 Haziran 2021 tarihinde https://www.aa.com.tr/tr/turkiye/turkiye-firincilar-federasyonu-ibbnin-yeni-halk-ekmek-bufesi-acma-talebine-tepki-gosterdi/2077741 adresinden erişildi.
• AnkaraHalkEkmek A.Ş. (2021). Bayilik sözleşmesi çekiliş katılım şartları ve kuralları. 24 Haziran 2021 tarihinde http://www.ankarahalkekmek.com.tr/2021/05/24/ankara-halk-ekmek-ve-un-fabrikasi-a-s-fabrika-teslimli-bayilik-sozlesmesi-cekilis-katilim-sartlari-ve-kurallari/ adresinden erişildi.
• Antalya Büyükşehir Belediyesi. (2019). Faaliyet raporu 2019.
• Arslan, D. A. (2012). Sosyoloji ve yöntem. Mersin: Kalkan Matbaacılık.
• Aygün, İ., Başargan, B. ve Aktaş, E. (2020). Ekmek tüketim davranışını etkileyen faktörler: Mersin ili örneği. Journal of Applied and Theoretical Social Sciences, 2(1), 15–32. doi:10.37241/jatss.2020.6
• Bakar, B. (2013). İstanbul’da ekmek karnesi uygulaması, karne ve ekmek suistimalleri (1942-1946). Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 2(12), 1–60.
• Bayırbağ, M. K. (2013). Kamu politikası analizi için bir çerçeve önerisi. M. Yıldız ve M. Z. Sobacı (Ed.), Kamu Politikası Kuram ve Uygulama içinde (s. 44–66). Ankara: Adres Yayınları.
• Bayraktar, U. (2009). İl genel meclisleri ve kırsal doğru genişleyen yerel siyaset: Mersin’den ilk izlenimler. Planlama Dergisi, 83–91.
• Bayraktar, U. (2014). Demokratikleşme, ölçek ekonomisi ve teknik kapasite arttirimi üçgeninde yeni büyükşehir düzenlemesi. DEHA 20 Büyükşehir ve Kentsel Dönüşüm Eki, 8–9. https://independent.academia.edu/UlasBayraktar adresinden erişildi.
• Bhaskar, R. (2008). A realist theory of science. New York: Routledge.
• Birgün Gazetesi. (2020). AKP ve MHP, İBB’nin yeni halk ekmek büfeleri açmasını bir kez daha engelledi. 22 Haziran 2021 tarihinde https://www.birgun.net/haber/akp-ve-mhp-ibb-nin-yeni-halk-ekmek-bufeleri-acmasini-bir-kez-daha-engelledi-326682 adresinden erişildi.
• Change.org. (2015). Denizli’de halk ekmek kurulsun. 22 haziran 2021 tarihinde https://www.change.org/p/denizli-büyükşehir-belediyesi-denizli-de-halk-ekmek-kurulsun adresinden erişildi.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1990, 16 Ağustos). Ekmek’te zam tekeli hazırlığı.
• Cumhuriyet Gazetesi. (2021). İBB teklif. 23 Haziran 2021 tarihinde https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/142-yeni-halk-ekmek-bufesi-teklifi-kabul-edildi-1806109 adresinden erişildi.
• Demirtaş, B., Kaya, A. ve Dağıstan, E. (2018). Consumers’ bread consumption habits and waste status: hatay/turkey example. Turkish Journal of Agriculture, 6(11), 1653–1661.
• Duygu, T. (2012). Eleştirel gerçekçilik üzerine. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(3), 189–217. doi:10.1501/SBFder_0000002259
• Engels, F. (1977). Anti-Dühring. Ankara: Sol Yayınları.
• Ercinas, H. (1990, 7 Aralık). Taşra belediyeleri fırıncı oldu. Cumhuriyet Gazetesi, s. 12.
• Erdoğan, E. ve Semerci, U. P. (2021). Toplumsal araştırma yöntemleri için bir rehber: gereklilikler, sınırlılıklar ve incelikler. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Erençin, A. (2006). Belediye görevleri üzerine bir inceleme. Çağdaş Yerel Yönetimler, 15(1), 17–29.
• Evrensel Gazetesi. (2020). Ekrem İmamoğlu: Halk ekmek için mobil dağıtım yapmanın başka yollarını bulacağız. 25 Haziran 2021 tarihinde https://www.evrensel.net/haber/422081/ekrem-imamoglu-halk-ekmek-icin-mobil-dagitim-yapmanin-baska-yollarini-bulacagiz adresinden erişildi.
• Garrioch, D. (2001). Bread, police and protest. the making of revolutionary paris içinde (s. 115–141). University of California Press.
• Gaziantep Telgraf Gazetesi. (2018). Çare “Halk Ekmek”. 25 Haziran 2021 tarihinde https://www.telgraf.net/haber/care-halk-ekmek-haberi-79536.html adresinden erişildi.
• Gelir İdaresi Daire Başkanlığı. (2015). İstatistik. 10 Haziran 2020 tarihinde https://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/user_upload/VI/NACE.htm adresinden erişildi.
• Genç, S. (2007). XVII. ve XVIII. Yüyzıllarda Balıkesir’de ekmekçi esnafı. U.Ü Fen - Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(12), 59–71.
• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri (2012). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/01/20120104-6.htm adresinden erişildi.
• Göktepe, K. (2017). İstanbul’un iaşesinin temini meselesi ve İstanbul’un iaşesine katkı sağlayan bir merkez: Tekirdağ Kazası (XVIII.-XIX. Yüzyıllar). Belleten, 81(292), 857–916.
• İlkadım Belediyesi. (2021). Halkekmek. 25 Haziran 2021 tarihinde http://www.halkekmek.com/kurumsal.html adresinden erişildi.
• İnalcık, H. (1994). İaşe osmanlı dönemi. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi içinde (s. 116–119). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• İnalcık, H. (2000). Osmanlı imparatorluğu’nun ekonomik ve sosyal tarihi 1300-1600. İstanbul Büyükşehir Belediye Meclisi. Halk ekmek büfeleri yer tahsisi hk. (2021).
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2019). Faaliyet raporu 2019.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi. (2020). 2020-2024 Stratejik plan. İstanbul Büyükşehir Belediyesi.
• İstanbul Halk Ekmek A.Ş. (2021). Kuruluş amacı. 25 Haziran 2021 tarihinde http://www.ihe.istanbul/s/kurulus-amaci-25 adresinden erişildi.
• Kaplan, S. L. (1985). The Paris bread riot of 1725. French Historical Studies, 14(1), 23–56. doi:10.2307/286413 Knoepfel, P., Larrue, C., Varone, F. ve Hill, M. (2007). Public policy analysis. Bristol: Policy Press.
• Kuter, M. (2011). İnsan ve ekmek. Bursa: Bursa Büyükşehir Belediyesi, BESAŞ.
• Lange, O. (1965). Ekonomi politik ekonomi politikte akımlar ve bilimsel bilgilerin belirlenmesi. İstanbul: Ataç Kitabevi.
• Malatya Büyükşehir Belediyesi. Faaliyet raporu 2019 (2019).
• Mersin Büyükşehir Belediyesi. (2019). Faaliyet raporu 2019.
• Mersin Büyükşehir Belediyesi. (2020). MER-EK büfeleri kadınlara emanet. 23 Haziran 2021 tarihinde https://www.mersin.bel.tr/haber/mer-ek-bufeleri-kadinlara-emanet adresinden erişildi.
• Mersin Büyükşehir Belediyesi Meclisi. Halk ekmek fabrikası (2015).
• Mersin Büyükşehir Belediyesi Meclisi. MER-EK ekmek fabrikası (2019).
• Nikitin, P. (1968). Ekonomi Politik. Sol Yayınları.
• Ozan, D. E. (2001). Sosyal bilimlerde gerçekçi-ilişkisel bir yaklaşımın anahatları. Praksis, 3, 10–25. Özgüdenli, O. G. ve Uzunağaç, Ö. (2014). Selçuklu Anadolusu’nda ekmek. Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 1(1), 43–72.
• Resmi Gazete. Belediye Kanunu. Pub. L. No. 1580 (1930).
• Resmi Gazete. Milli Koruma Kanunu (1940).
• Resmi Gazete. Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu. Pub. L. No. 507 (1964).
• Resmi Gazete. Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu (2004).
• Resmi Gazete. Tacir ve sanayiciler tarafından üretilen mal ve hizmetlerin azami fiyat tarifelerinin düzenlenmesi hakkında yönetmelik (2004).
• Resmi Gazete. Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşları Kanunu (2005).
• Resmi Gazete. Belediye Kanunu (2005). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5393.pdf adresinden erişildi.
• Resmi Gazete. Esnaf ve Sanatkarlar Meslek Kuruluşu Kanunu (2005).
• Resmi Gazete. Esnaf ve sanatkarlarca üretilen mal ve hizmetlerin fiyat tarifeleri hakkında yönetmelik (2008).
• Resmi Gazete. Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu (2010).
• Resmi Gazete. Türk Gıda Kodeksi Ekmek ve Ekmek Çeşitleri Tebliği. Pub. L. No. 2012/2 (2012).
• Resmi Gazete. Tüketicinin korunması hakkında kanun (2013).
• Şaşmazer, L. M. (2000). Policy bread price and production in Ottoman Istanbul 1783-1807. Turkish Studies Association Bulletin, 24(1), 21–40.
• Sayer, A. (1992). Method in Social Science. London: Routledge.
• T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkarlar Genel Müdürlüğü. (2017). Esnaf ve sanatkarlar özelinde sektör analizleri projesi gıda sektörü. T.C. Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Esnaf ve Sanatkarlar Genel Müdürlüğü.
• Tekeli, İ. (2009). Cumhuriyetin belediyecilik öyküsü (1923-1990). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• TOBB. (2020). Sanayi kapasite raporu istatistikleri. 20 Haziran 2021 tarihinde https://www.tobb.org.tr/BilgiErisimMudurlugu/Sayfalar/sanayi-kapasite-raporu-istatistikleri.php adresinden erişildi.
• Toprak Mahsulleri Ofisi. (2008). Ekmek israfı ve tüketici alışkanlıkları.
• Toprak Mahsulleri Ofisi. (2019). 2019 yılı hububat sektör raporu.
• Üşür, İ. (2011). Ekonomi politik: zarif mezar taşları.  Praksis, 10, 211–238.
• Vangöl, Y. (2021). Ekmekte maliyet ve sorunlar. İzmir: Sidas Medya.
• Yaman, A. (2021). Kamu politikası analizi bağlamında Türkiye’nin gençlik politikası. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 45–71.
• Yıldız, M. ve Sobacı, M. Z. (2013). Kamu politikası ve kamu politikası Analizi. M. Yıldız ve M. Z. Sobacı (Ed.), Kamu Politikası Kuram ve Uygulama içinde (s. 14–44). Ankara: Adres Yayınları.