Kültürel Üretim Mekânlarında Kenti Üreten Kadınlar: Kadifekale Örneği

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 40, 338 - 375, 11.08.2023

Nupelda Sibel Acat , Fatma İpek Ek

https://doi.org/10.31198/idealkent.1260208

Öz

Göç sırasında genellikle pasif durumda olan göçmen kadınlar, göç alanlarının kullanılması ve dönüştürülmesi söz konusu olduğunda, aktif birer özneye dönüşmektedir. Kimlik, toplumsal cinsiyet, sosyokültürel normlar ve ekonomik kaygılar kadınların mekânla ilişkisini anlamlandırmada değerlendirilmesi gereken unsurlardandır. Bu unsurlar, kadınlar için pek çok yaşamsal zorluğa yol açarken mekânsal yeniden üretimleri de beraberinde getirmektedir. Bu bağlamda, İzmir kent merkezinde önemli bir göç bölgesi olan Kadifekale, kentsel dönüşüm politikaları ile birçok akademik ve yerel yönetim temelli araştırmaya da konu olmuştur. Önceden yapılan tüm çalışmalara ek olarak bu makale, iç göçün yaşam/üretim mekânları üzerindeki etkisini ele almakta, Kadifekale ve çevresi odağında incelemektedir. İlgili yerleşimin mevcut mekânsal durumunu anlamak için kültürel kodların kökenine karşılık gelen Mardin'in özgün dokusundaki mekânsal kodlar da incelenmiş, Mardin’de yaşanılan mekânsal dilin, İzmir’de yaşanılan mekânsal dile nasıl dönüştüğü ve özellikle kadınlar tarafından nasıl aktarıldığı araştırılmıştır. Yöntem olarak etnografik temele oturan incelemelerde, yerinde gözlem tekniğinin yanı sıra, İzmir ve Mardin’in ilgili mahallelerinde yaşamakta olan kadınlarla yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmelerin en önemli çıktısı, göçmen kadınların “varış” noktasındaki mekânları yeniden örgütleme ve tasarlama konusundaki örtük fakat etken rollerine dairdir. Bu çerçevede, varış ve menşe mekânların/mekânsal elemanların birbiriyle gösterdiği benzerlik ve farklılıklar, göçmenlerin kültürlerini mekânlara yansıtabilme esnekliklerine dair de önemli verilere işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

göç, iç göç, Kadifekale, Mardin, kültür ve mekân

Destekleyen Kurum

Yaşar Üniversitesi

Teşekkür

Kadifekale'deki göç ve kültüre dayalı mekansal dönüşüm/adaptasyonları Mardin'de saha çalışması yaparak okuyabilme fikrini sunan Neslihan Demirtaş-Milz'e ve Kadifekale ile ilgili kaynak desteğinden dolayı Perin Çün'e teşekkür ederiz.

Women Producing the City in Cultural Production Spaces: The Case of Kadifekale

Öz

Migrant women, who are generally passive during migration, become active subjects in using and transforming migration spaces. Identity, gender, socio-cultural norms and economic concerns are elements needing to be evaluated in women’s relationship with spaces. While these factors cause many vital difficulties for women, they also introduce spatial reproductions. In this context, Kadifekale as an important migration region in the city center of Izmir has been the subject of many academic and local government-based studies regarding urban transformation policies. In addition to the previous studies, this article analyzes the impact of internal migration on living/production spaces, on the basis of Kadifekale and surroundings. To understand the current spatial situation of the relevant settlement, the spatial codes in the original context, Mardin, were also examined, and how the spatial language lived in Mardin transformed into the spatial language lived in Izmir, and how it was transmitted especially by women were investigated. In the studies based on ethnography as a method, semi-structured interviews were conducted with women living in the relevant neighborhoods of İzmir and Mardin, in addition to the on-site observations. The most important output of the interviews is about the implicit but active role of migrant women in reorganizing and designing the spaces at their “destination.” In this framework, the similarities and differentiations between destination and origin spaces/spatial elements point to important data on the flexibility of migrants to reflect their cultures on spaces.

Anahtar Kelimeler

migration, internal migration, Kadifekale, Mardin, culture and space

Kaynakça

• Adıgüzel, Y. (2016). Göç sosyolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Aktaş, A. (2016). Göç ve modernleşme bağlamında Siirt’te değişen kent kimliği. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 3(2), 79-100.
• Akyıldız, İ. E. (2016). Göç teorilerinin karşılaştırmalı analizi. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 35(2), 127-176.
• Alkan, A. (2003). Yerel yönetimlerin kadınların toplumsal cinsiyet gereksinimlerine duyarlılığı: Ankara araştırması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi, AÜ. Sosyal Bilimleri Enstitüsü).
• Ataca, B., ve Berry, J. W. (2002). Psychological, sociocultural, and marital adaptation of Turkish immigrant couples in Canada. International journal of psychology, 37(1), 13-26.
• Bilen, M., ve Çetin, İ. (2012). Gecekondu bölgelerindeki yoksulluk ile mücadelede mikrofinansın rolü: İzmir örneği. In Journal of Social Policy Conferences (No. 62-63, pp. 1-22).
• Buz, S. (2009). Göç ve kentleşme sürecinde kadınların ‘‘görünürlüğü’’. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 17(17), 40-50.
• Cengiz, D. (2015). Zorunlu Göçün Mekânsal Etkileri ve Yerel Halkın Algısı; Kilis Örneği. Electronic Turkish Studies, 10(2).
• Çetin, İ. (2011). Kentiçi bir çöküntü alanı örneği Kadifekale’de mekan sosyolojisi denemesi. Sosyoloji Dergisi, (25), 53-80.
• Çün, P. (2018). Ethnic oven units in Kadifekale, Izmir: Investigating a migrant cultural heritage as a unique socio-spatial phenomenon (Master's thesis, İzmir Institute of Technology).
• Demirtaş-Milz, N., ve Saraçoğlu, C. (2015). Space, capitalism and Kurdish migrants in İzmir: An analysis of Kadifekale’s transformation. In The Kurdish Issue in Turkey, 185-210. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315740881
• Dökmen, Z. Y. (2015). Toplumsal cinsiyet, sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi Kitabevi.
• Emerson, R. M., Fretz, R. I., ve Shaw L. L. (2008). Bütün Yönleriyle Alan Çalışması: Etnografik Alan Notları Yazımı. Çev. A. E. Koca. Ankara: Birleşik Yayınları.
• Emerson, R. M., Fretz, R. I., ve Shaw, L. L. (1995). Writing ethnographic fieldnotes. Chicago: University of Chicago Press.
• Eylemer, S., ve Memisoglu, D. (2015). The borderland city of Turkey: Izmir from past to the present. Eurolimes, 19, 159-184.
• Fenster, T. (2002). Gender, planning and human rights. New Yok: Routledge.
• Genç, Y., ve Kara, H. Z. (2016). İç göç sürecinde birey rollerinin toplumsal cinsiyet açısından değerlendirilmesi. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(3), 31-40.
• Giddens, A. (2007). The consequences of modernity. 1990. Blackwell.
• Göregenli, M. (2013). Çevre psikolojisi: insan-mekan ilişkileri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Güneş, F. (2014). Kent sosyolojisi. Eskişehir: TC Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Işık, O. (1994). Değişen toplum/mekân kavrayışları: Mekânın politikleşmesi, politikanın mekânsallaşması. Toplum ve Bilim, 64(65), 7-38.
• Işık, O., ve Pınarcıoğlu, M. M. (2012). Nöbetleşe yoksulluk: Sultanbeyli örneği: Gecekondulaşma ve kent yoksulları: Sultanbeyli örneği. İstanbul: İletişim Yayınları.
• İçduygu, A., Sirkeci, İ., ve Aydıngün, İ. (1998). Türkiye’de içgöç ve içgöçün işçi hareketine etkisi. Türkiye’de İçgöç, İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı, 207, 244.
• İçduygu, A., ve Sirkeci, İ. (1999). Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde göç hareketleri, 75 yılda köylerden şehirlere. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Karahanoğulları, Y. (2019). Türkiye’de neoliberalizmin kuruluş süreci: 1980-1994. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 74(2), 429-464.
• Karayiğit, A. (2005). Kadifekale’nin Sosyo-Ekonomik Profili ve Sorunları. İzmir: İzmir Ticaret Odası Yayınları.
• Kavcı, E. (2012). Kadifekale’de (İzmir) Tevni Dokumacılığının Günümüzdeki Durumu. Arış Dergisi, (7), 74-85.
• Kaygalak, S. (2009). Kentin mültecileri: neoliberalizm koşullarında zorunlu göç ve kentleşme. Ankara: Dipnot Yayınları.
• Kaypak, Ş. (2013). Yoksulluğun değişen yüzü; Kentsel yoksulluk ve sosyal dışlanma.
• Kern, L. (2019). Feminist city: A field guide. Between the Lines.
• Lee, E. S. (1966). A theory of migration. Demography, 3(1), 47-57.
• Lefebvre, H. (1968). The right to the city. The Anarchist Library. https://theanarchistlibrary.org/library/henri-lefebvre-right-to-the-city
• Massey, D. B., ve Jess, P. M. (1995). A place in the world? Places, cultures and globalization. Oxford University Press, 176-183.
• Mengünoğul, G. Y., ve Çelik, N. B. T. D. (2006). Farklılık, toplumsal cinsiyet ve kente göç. İkinci kuşak göçmen Kürt kadınlarının kimlik ve cinsiyet deneyimleri (Doctoral dissertation, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kadın Çalışmaları Anabilim Dalı).
• Momsen, J. H., ve Townsend, J. G. (1987). Geography of gender in the Third World.
• Mora, I. R., Kiwanuka, M., Psaroudakis, S., Kihato, C., Chantler, K., Ismail, S., ve Zavos, A. (2010). Gender and migration: Feminist interventions. Bloomsbury Publishing.
• Perruchoud, R., ve Redpath, J. (Der.). (2013). Göç terimleri sözlüğü. Uluslararası Göç Örgütü.
• Richard, P., ve Jillyanne, R. C. (2011). Glossary on migration. Book Glossary on Migration, 2.
• Rose, G. (1995). Place and identity: a sense of place. A place in the World?: Places, Cultures and Globalization, 87-132. Oxford: The Open University.
• Sandercock, L. ve A. Forsyth. (2005). A Gender agenda. Gender and planning – A reader. (Ed. S. Fainstein ve L. Servon). New Burnswick: Rutgers University Press.
• Sevgi, C. (1988). Kentleşme Sürecinde İzmir ve Gecekondular. İzmir: İzmir Konak Belediyesi Kültür Hizmetleri.
• Stavrides, S. (2010). Towards the city of thresholds. Professional Dreamers.
• Tekeli, İ. (2008). Göç ve ötesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Truong, T. D., Gasper, D., Handmaker, J., ve Bergh, S. I. (2014). Migration, gender and social justice: perspectives on human insecurity. Springer Nature.
• Tuncer, S. (2015). Dışarı çıkmak: Özelden kamusala feminist bir saha hikâyesi. Moment dergi, 2(2), 30-58.
• Türkiye Ekonomik ve Sosyal Etüdler Vakfı, Kurban, D., ve Yükseker, H. D. (2008). Zorunlu göç ile yüzleşmek: Türkiye'de yerinden edilme sonrası vatandaşlığın inşası. TESEV.
• Yılmaz, A. (2014). Uluslararası göç: çeşitleri, nedenleri ve etkileri. Turkish Studies, 9(2), p.1686.