Yüksek Yapı Kavramının Bağlamsal Tanımlanması ve Sınıflandırılması

Yıl 2023, Cilt: 15 Sayı: 42, 871 - 893, 31.01.2024

Aslı Yıldız , Fulya Pelin Cengizoğlu

https://doi.org/10.31198/idealkent.1357631

Öz

Yüksek yapıların geçmişi 19.yüzyıla dayanmasına rağmen, 2000’lerden itibaren dünya genelinde yüksek yapılarda hızlı bir artış yaşanmıştır. Ülkemizde bu gelişmeden payını alarak, yüksek yapı üretiminde son yıllarda önemli bir konuma ulaşmıştır. Bu çalışmada, ülkemizde yüksek yapıların artan öneminden, kentsel görünürlüğünden ve terminolojideki eksiklikten yola çıkarak, yüksek yapı kavramı problematize edilmiştir. Yüksek yapı kavramının net bir çerçevesini sunabilmek hedeflenmiştir. Ülkemizdeki standart ve yönetmeliklere göre yüksek yapılar yalnızca yükseklik limitlerine göre tanımlanmaktadır. Kentsel koşullar, karakteristik özellikler hesaba katılmaksızın yapılar tanımlanmaktadır. Yüksek yapılar baskın kütleleri ve yükseklikleri ile kentlerin dokusu ve silüeti üzerinde büyük bir etki yaratma potansiyeline sahiptirler. Dolayısıyla yüksek yapıların bağlamsal verilere göre tanımlanması ve yükseklik limitlerinin belirlenmesi, kentlerin özgün doku ve karakterinin korunabilmesi bakımından önemli ve gereklidir. Bu çalışma kapsamında toplam 4 kıtaya (Avrupa, Amerika, Afrika ve Asya) ait 23 adet yüksek yapı tasarım kılavuzunda yer alan yüksek yapı tanımlamaları incelenmiştir. Yüksek yapı tanımlamalarında, kentsel silüet, çevredeki yapı stoğu, yol genişlikleri, kentsel etki değeri gibi kentlere özgü farklı bağlamsal verilerin belirleyici faktörler olduğu saptanmıştır. Sonuç olarak; elde edilen bilgiler doğrultusunda ülkemizdeki yüksek yapıların tanımlanmasına ilişkin kavramsal çerçeve tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

yüksek yapılar, yüksek yapıların sınıflandırılması, bağlam, kentsel çevre, gökdelenler

Contextual Classification of the Concept of High-Rise Building

Öz

Although the history of tall buildings dates back to the 19th century, there has been a rapid increase in tall buildings worldwide since the 2000s. Taking its share from this development in our country, it has reached an important position in the production of high-rise buildings in recent years. In this study, the concept of high-rise building is problematized based on the increasing importance of high-rise buildings in our country, their urban visibility and the lack of terminology. It is aimed to present a clear framework of the concept of tall building. According to the standards and regulations in our country, high-rise buildings are defined only according to their height limits, without taking into account urban conditions and characteristic features. Defining tall buildings according to contextual data and determining their height limits are important and necessary in terms of preserving the original texture and character of cities. Within the scope of this study, the definitions of tall buildings in 23 high-rise design guides belonging to 4 continents (Europe, America, Africa and Asia) were examined. It has been determined that different contextual data specific to cities such as urban silhouette, surrounding building stock, road widths, urban impact value are the determining factors in the definition of tall buildings. In conclusion; In line with the information obtained, the conceptual framework for the definition of tall buildings in our country has been discussed.

Anahtar Kelimeler

tall buildings, classification of tall buildings, context, urban environment, skyscrapers

Kaynakça

• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı. (AFAD). (2018). Türkiye Bina Deprem Yönetmeliği. Ankara: T.C. İçişleri Bakanlığı.
• Al-Kodmany, K. (2017). Understanding Tall Buildings: A Theory of Placemaking. New York: Routledge Taylor and Francis Group, 13-44.
• Beedle, L. S., Rice, D. B. (1995). Structural Systems for Tall Buildings, Council on Tall Buildings and Urban Habitat Committee 3, McGraw- Hill Inc., New York.
• Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik. (2007). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/12/20071219-2.htm
• Bristol Yüksek Yapılar Kılavuzu. (2005). Erişim Adresi: https://www.yumpu.com/en/document/read/16498915/tall-buildings-spd1-bristol-city-council
• Burlington Yüksek Yapı Kılavuzu. (2017). Erişim Adresi: https://burlingtonpublishing.escribemeetings.com/filestream.ashx?DocumentId=4784
• Cambridge Yüksek Yapılar ve Silüet Kılavuzu. (2012). Erişim Adresi: https://files.cambridge.gov.uk/public/ldf/coredocs/RD-SPD-240.pdf
• Camprag, N. (2015). Frankfurt and Rotterdam: Skylines as Embodiment of a Global City. CTBUH Journal, Sayı I, 26-32.
• Cardiff Yüksek Binalar Bütüncül Planlama Kılavuzu. (2009). Erişim Adresi: https://www.cardiff.gov.uk/ENG/resident/Planning/Planning-Policy/Documents/Tall%20Buildings%20Design%20Guide%20April%2009.pdf
• Chicago West Loop Design Guidelines. (2017). Erişim Adresi: https://www.chicago.gov/content/dam/city/depts/dcd/temp/20171009_WestLoopDesignGuidelines_LowRes.pdf
• Craighead, G. (2009). High-Rise Security and Fire Life Safety. New York: Butterworth-Heinemann, 1. CTBUH (Council on Tall Buildings and Urban Habitat), Illinois Institute of Technology, S.R.Crown Hall, 3360 South State Street, Chicago, Illinois, USA, Erişim Adresi: http://ctbuh.org/TallBuildings/HeightStatistics/Criteria/tabid/446/language/en-US/Default.aspx
• Duru, B. (2000). Gökdelenler ve Kent. Ankara: Ankara Üniversitesi SBF Matbaası, 1-30.
• Hackney Yüksek Yapılar Tasarım Kılavuzu. (2005). Erişim Adresi: https://dokumen.tips/documents/hackney-tall-building-strategy-report-4-tall-buildings-design- guidance-and.html
• Hamilton Yüksek Yapı Kılavuzu. (2016). Erişim Adresi: https://www.hamilton.ca/sites/default/files/2022-11/pedpolicies-tall-buildings-guidelines.pdf
• Hollister, N. (2013). The History of the European Skyscraper. CTBUH Journal, Issue II, 52-55.
• Hong Kong Urban Design Guidelines. (2015). Erişim Adresi: https://www.pland.gov.hk/pland_en/tech_doc/hkpsg/full/pdf/ch11.pdf
• İlerisoy, Z.Y. ve Başgül, M. (2019). Yapılarda Yükselme ve Başkent Ankara Örnekleri Üzerinden Tarihsel İncelenmesi. Online Journal of Art and Design, Vol 7(2), 125-140.
• İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar Yönetmeliği. (2007). Erişim Adresi: https://www.ibb.istanbul/Uploads/2017/3/imar-yonetmelik.pdf
• İstanbul Yüksek Binalar Deprem Yönetmeliği. (2008). İstanbul Büyükşehir Belediyesi İmar Müdürlüğü, Boğaziçi Üniversitesi, Kandilli Rasathanesi ve Deprem Araştırma Enstitüsü Deprem Mühendisliği Anabilim Dalı, İstanbul.
• Kitchener Yüksek Yapılar İçin Tasarım. (2017). Erişim Adresi: https://www.kitchener.ca/en/resourcesGeneral/Documents/DSD_PLAN_Tall-Building-Urban-Design-Guidelines.pdf
• Leicester City Council, UK. (2007). Tall Buildings SPD&Final SA Enviromental Report. Erişim Adresi: https://www.leicester.gov.uk/
• Londra Yüksek Yapılar Taslak Çalışması. (2017). Erişim Adresi: https://talk.towerhamlets.gov.uk/tallbuildings/widgets/39568/documents
• Los Angeles Şehir Merkezi Tasarım Kılavuzu. (2009). Erişim Adresi: https://www.urbandesignla.com/resources/docs/DowntownDesignGuide/lo/DowntownDesignGuide.pdf
• Merton Yüksek Yapılar Belgesi. (2010). Erişim Adresi: https://www.merton.gov.uk/system/files?file=tall_buildings_background_paper_july_2010_lores.pdf
• Mir, M.A. ve Larson, G. (2019). Was the Home Insurance Building the ‘First Skyscraper’?. CTBUH Journal, Issue IV, 1.
• Mississauga Şehir Merkezi Bina Formu Standartları. (2013). Erişim Adresi: http://www.brighton-hove.gov.uk/sites/brighton-hove.gov.uk/files/downloads/ldf/Tall_Buildings_Study_Final.pdf
• Nelson Mandela Bay Yüksek Yapı Taslak Prensipleri. (2015). Erişim Adresi: http://www.nelsonmandelabay.gov.za/datarepository/documents/tall-building-policy-draft.PDF New York City Districts Guide. Erişim Adresi: https://www.nyc.gov/site/planning/zoning/districts-tools/residence-districts-r1-r10.page
• Newcastle İçin Yüksek Yapılar Kılavuzu. (2005). Erişim Adresi: https://www.newcastle.gov.uk/sites/default/files/2019-01/tall_buildings_spd_text_version.pdf
• Northampton Yüksek Yapı Stratejisi. (2007). Erişim Adresi: https://www.northampton.gov.uk/info/200205/planning-for-the-future/1739/planning-for-the-future---documents-studies-and-publications/1
• Ottowa Yüksek Yapılar İçin Kentsel Tasarım Taslak Kılavuzu. (2018). Erişim Adresi: https://documents.ottawa.ca/sites/documents.ottawa.ca/files/highrise_guidelines_draft.pdf
• Özdemir, E. E. ve Cengizoğlu, F. P. (2023). Mekan ve Bellek İlişkisinde Kolektif Belleğin İnşası ve Dönüşümü: Mersin Lunapark Örneği. Sketch Dergisi, Vol 5(1), 77 - 95.
• Özgen, A. (1989). Çok Katlı Yüksek Yapıların Tarihsel Gelişimi ve Son Aşama Tübüler Sistemler. Yapı Dergisi, (89), 47-53.
• Özgen, A. ve Sev, A. P. (1999). Türkiye`de Gerçekleştirilen Çok Katlı Toplu Konutlarda Mekân Standartlarının İncelenmesi. Tasarım-Kuram Dergisi, Cilt 1(1), 41.
• Pickering Şehir Merkezi Kentsel Tasarım Kılavuzu Ontario Eyaleti. (2017). Erişim Adresi: https://www.pickering.ca/en/city-hall/resources/city-centre-urban-design-guidelinesACC.pdf
• Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği. (2018). Erişim Adresi: https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=23722&mevzuatTur=KurumVeKurulusYonetmeligi&mevzuatTertip=5
• Ross, D.E. (2004). HVAC Design Guide for Tall Commercial Buildings Atlanta. GA: American Society of Heating, Refrigerating and Air-Conditioning Engineers.
• Sev, A. (1997). Türkiye’de Gerçekleştirilen Yüksek Konut Binalarında Perdeli Sistem Uygulama Örneklerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, 4-11, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Toronto Yüksek Yapılar Tasarım Kılavuzu. (2013). Erişim Adresi: https://www.toronto.ca/legdocs/mmis/2013/pg/bgrd/backgroundfile-57177.pdf
• Ulutaş Okan, Ö. (2018). Yüksek Binaların Kent İmajı Üzerindeki Etkisinin Marka Değeri Bağlamında Değerlendirilmesi Örnek: Bursa, Nilüfer. Yüksek Lisans Tezi, 40, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Watford Yüksek Yapı Bütünleyici Planlama Dokümanı. (2016). Erişim Adresi: https://watford.gov.uk/downloads/file/229/skyline-watford-s-approach-to-taller-buildings-supplementary-planning-document
• Worthing Yüksek Yapılar Taslak Kılavuzu. (2013). Erişim Adresi: https://www.adur-worthing.gov.uk/media/Media,117751,smxx.pdf
• Yıldız, A. (2023). Yüksek Yapıların Tarihi Kent Merkezlerine Etkileri: İstanbul, Ankara, Moskova ve Londra Örneklemi. Online Journal of Art and Design, 11(5), 301-315.
• Yıldız, A., Kalaycı, P.D. (2023). The Effect of the Environment on the Evaluation of Tall Building Forms. III. International Architectural Sciences and Applications Symposium, Naples, Italy, s. 456.