Bir Osmanlı Eğitimcisi: Abdullah Vehbi Bey ve “Usul-i İbtidai Yahut Muallimlere Rehnüma” Adlı Eseri

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 77 - 94, 15.06.2021

Mustafa Şanal

Öz

Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat dönemi ile birlikte “eğitim olgusu”, bilim dalı olarak görülmüştür. Bu anlayış gereğince eğitim bilimi ile ilgili kaleme alınan telif ve tercüme eserlerin sayısında hızlı bir artış gözlemlenmiştir. Bu eserlerde, öğretmen, öğrenci, eğitim, öğretim, öğretim ilke ve yöntemleri, eğitim yönetimi ve öğretmenlik mesleğinin temel özellikleri gibi konular ana hatlarıyla ele alınmıştır. Eğitim Bilimi konusunda eser kaleme alan yazarların/eğitimcilerin bir kısmının öğretmenlik yapmak suretiyle teorik alandaki bilgilerini pratikte de fiiliyata döktükleri/dökmeye çalıştıkları da tespit edilmiştir.  İşte bu eğitimcilerden birisi de Trabzon Darülmuallimini’nde (Öğretmen Okulu) öğretmenlik görevini ifa eden Abdullah Vehbi Bey’dir. Abdullah Vehbi Bey, 1315(1898/1899) yılında Trabzon’da Serasi Matbaası’nda 31 sahife olarak basılan “Usûl-i İbtidaî Yahut Muallimlere Rehnüma”’ adlı bir eser kaleme almıştır ki, çalışmamız Abdullah Vehbi Bey’in bu eseri üzerine temellendirilmiştir. Bu çalışma ile Abdullah Vehbi Bey’in eserinde dile getirmiş olduğu fikirlerin/konuların (öğrenci psikolojisi, gelişim psikolojisi, öğretmenlik mesleğinin temel özellikleri, öğretim ilke ve yöntemleri, öğretim teknolojileri, sınıf yönetimi vb.) halen günümüz eğitim-öğretim anlayışında da güncelliğini koruduğu bulgusuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Abdullah Vehbi, Öğretmen, Öğretmen Eğitimi, Pedagoji, Çocuk Eğitimi, Öğretim İlke ve Yöntemleri

An Ottoman Educator: Abdullah Vehbi Bey and His Book Work Titled “Usul-i İbtidai Yahut Muallimlere Rehnüma”

Öz

In the Ottoman Empire, with the Tanzimat period, "education phenomenon" was seen as a science branch. In accordance with this understanding, a rapid increase has been observed in the number of publications, copyright and translated works on educational science. In these works, subjects such as teacher, student, education, teaching, teaching principles and methods, educational administration and the basic characteristics of the teaching profession are outlined. It has been determined that some of the authors / educators in the field of Educational Science put/try to put the knowledge in the theoretical field into practice in practice. One of these educators is Abdullah Vehbi Bey, who worked as a teacher in Trabzon Darülmuallimini[Teacher Training School]. Abdullah Vehbi Bey, in 1315 (1898/1899), wrote to work titled "Usûl-i İbtidaî yahut Muallimlere Rehnüma", which was printed as 31 pages in the Serasi Printing House in Trabzon. Our study is based on this work of Abdullah Vehbi Bey. With this study, it was found that the ideas/subjects expressed in the work of Abdullah Vehbi Bey (student psychology, developmental psychology, basic features of the teaching profession, teaching principles and methods, teaching technologies, classroom management, etc.) are still up-to-date in today's educational understanding.

Anahtar Kelimeler

Abdullah Vehbi, Teacher, Teacher Training, Pedagogy, Child Education, Teaching Principles and Methods.

Kaynakça

• Abdullah Vehbi. Usûl-i İbtidaî Yahut Muallimlere Rehnüma. Trabzon: Serasi Matbaası, 1315 (1898/1899).
• Akagündüz, Ümüt. “Düşünce Tarihimizin Eğitimci Simalarından Ayşe Sıdıka Hanım ve Usûl-i Talîm ve Terbiye Dersleri Adlı Eseri”. Folklor/Edebiyat 21/81 (2015), 90.
• Akyüz, Yahya. Türk Eğitim Tarihi. Ankara: Pegem Akademi, 33. Baskı, 2020.
• Altın, Hamza. “Osmanlıda Bir Kadın Pedagog Ayşe Sıdıka Hanım ve Eseri Usul-i Talim ve Terbiye Dersleri”. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi X-II, (2017), 179-192.
• Ayar, Hatice. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Kur’an Öğretim Materyali Olarak Elifbâlar (1824-1928). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2019.
• Çelikten, Mustafa- Şanal, Mustafa- Yeni, Yeliz. “Öğretmenlik Mesleği ve Özellikleri”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 19 (2005/2), 207–237.
• Doğan, İsmail. Eğitim Tarihi, Dönemler-Kültürler-Uygarlıklar, Ankara: Nobel Yayınları, 1. Baskı, 2020.
• Erden, Münire. Öğretmenlik Mesleğine Giriş. İstanbul: Alkım Yayınları, 1998.
• Gür, Süleyman. “Osmanlı Döneminde Yetişen Trabzonlu Müellifler ve Eserleri: Bir Literatür Tespiti Denemesi”. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5/1 (2018), 155-239.
• Şanal, Mustafa. “Tarihsel Süreç İçerisinde Osmanlı Devleti’nde İlköğretime Erkek Öğretmen Yetiştiren Kurumların Doğuşu ve Gelişimi”. Eğitim Araştırmaları 10 (2003), 116-122.
• Şanal, Mustafa. ”Toplumsal Değişim Süreci İçerisinde Öğretmenler ve Öğretmen Rollerindeki Değişmeler”. Eğitim Yönetimi 17 (1999), 53-64.
• Şanal, Mustafa. Türkiye’de Öğretmen Okullarında Okutulan Meslek Dersi Kitaplarının Pedagojik Açıdan Değerlendirilmesi (1848-1918). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2002.
• Şanal, Mustafa. “Geleneksel Ahlak Anlayışı ve Bu Anlayışa Etki Eden Eğitim Kurumları”. İş Ahlakı ve Değerler Eğitimi. Ed. Mustafa Çakmak, 69-72. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2017.
• Şanal, Mustafa-Alaca, Eray. Türk Eğitim Tarihi Orta Asya’dan Günümüze. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 1.Baskı, 2020.
• Şanal, Mustafa-Alaca, Eray. “Tanzimattan Günümüze Öğretmen Yetiştirme”. Kronolojik ve Tematik Türk Eğitim Tarihi. Ed. Mustafa Gündüz, 283-305. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık, 2018.
• Şanal, Mustafa-Güçlü, Mustafa. “Türk Eğitim Tarihinin Tozlu Sayfalarına Sıkışıp Kalan Aydın Bir Kadın Eğitimci: Ayşe Sıdıka Hanım (1872-1903), Öğretmen ve Öğretmenlik Mesleğine Bakışı” OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi 6/10 (2016), 233-250.
• Şanal, Mustafa-Topal, Temel. “Meslekten Eğitimci Ziver Bey’in Öğretmenlik Mesleğine İlişkin Görüşleri”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi 6-14, (2017), 156-169.
• Taşer, Seyit. Tanzimat’tan Cumhuriyete Modernleşme Sürecinde Öğretmen Yetiştiren Kurumlarda Eğitim Yönetimi ve Denetimi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, 2010.
• Tosun, Murat Dursun. “Trabzon Darülmuallimin Mektebinin Hikâyesi”, Alucra’dan Tarihe Bakış. (Erişim: 20 Şubat 2021). https://alucradantarihebakis.files.wordpress.com/2020/04/trabzon-darc3bclmuallimin-mektebi.pdf