HEMŞİRELİK VE ÇOCUK GELİŞİMİ BÖLÜMÜ ÖĞRENCİLERİNİN TİP 2 DİYABET RİSK ALGILARININ, SAĞLIKLI YAŞAM BİÇİMİ DAVRANIŞLARININ VE TİP 2 DİYABET RİSK DÜZEYLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 495 - 510, 30.09.2022

İlknur Özkan , Secil Taylan , Sema Nur Çiçek

https://doi.org/10.52538/iduhes.1005967

Öz

Bu çalışma bir sağlık bilimleri fakültesindeki hemşirelik ve çocuk gelişimi bölümü öğrencilerinin tip 2 diyabet risk algılarının, sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının, tip 2 diyabet risk düzeylerinin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Tanımlayıcı kesitsel tipteki bu çalışma, 2019-2020 eğitim öğretim yılının bahar döneminde bir sağlık bilimleri fakültesinin hemşirelik ve çocuk gelişimi bölümünde öğrenim gören toplam 285 öğrenciyle gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmanın verileri Tanıtıcı Bilgi formu, Finlandiya Tip-2 Diyabet Risk Ölçeği ve Sağlıklı Yaşam Tarzı Davranışları Ölçeği II ile toplanmıştır. Öğrencilerin yaş ortalamasının 20.01±1.25 (18-25) yıl, %69.1’inin kadın, %80’nin normal kilolu olduğu ve %70.2’sinin kendisini diyabet açısından çok düşük risk altında algıladıkları belirlenmiştir. Öğrencilerin Finlandiya Tip-2 Diyabet Risk Ölçeğinden 5.38±3.26 (0-26) puan; Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeğinden toplam 126.42±21.01 (52-208) puan aldıkları saptanmıştır. Çoklu doğrusal regresyon analizinde elde edilen modelde, tip 2 diyabet risk düzeyinin yordayıcıları, diyabet risk algısı ve sağlıklı yaşam biçimi davranışları ölçeğinin “kişilerarası ilişkiler” ve “fiziksel aktivasyon” alt boyutu olarak belirlenmiştir ( R2= 17.3 F=5.873 p=.016). Çalışmada öğrencilerin çoğunluğunun gelecek on yıl içindeki tip 2 diyabet riskleri çok düşük bulunsa da, sağlıklı yaşam biçimi davranışları istendik düzeyde bulunmamıştır ve tip diyabet risk algıları düşük olarak belirlenmiştir. Sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve tip diyabet risk algısı ile tip 2 diyabet risk düzeyleri arasında negatif yönlü bir ilişki bulunmuştur. Bu sonuçlar doğrultusunda, hemşirelik ve çocuk gelişiminin eğitim müfredatına diyabet ve sağlığın korunması ve geliştirilmesi gibi spesifik derslerin eklenmesi, düzenli sağlık eğitimlerinin yapılması ve üniversitelerde yıllık olarak daha derinlemesine sağlık taramalarının yapılması önerilmektedir. Böylece öğrencilerin diyabete yönelik farkındalıklarını ve risk algılarını artırarak sağlıklı davranış değişikliğini teşvik edebilir ve üniversite öğrencilerinde artan diyabet oranlarıyla mücadeleye yardımcı olabilir.

Anahtar Kelimeler

FINDRISK, diyabet, sağlıklı yasam biçimi davranışları, öğrenci, üniversite.

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır.

Proje Numarası

-

Teşekkür

-

Kaynakça

• Aksoy, T., & Uçar, H. (2014). Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 1(2), 53-67.
• Alebiosu, O. C., Familoni, O. B., Ogunsemi, O. O., Raimi, T., Balogun, W. O., Odusan, O., Oguntona, S.A., Olunuga, T., Kolawole, B.A., Ikem, R.T., Adeleye, J.O., Adesina, O.F., & Adewuy, P. A. (2013). Community based diabetes risk assessment in Ogun state, Nigeria (World Diabetes Foundation project 08-321). Indian Journal of Endocrinology And Metabolism, 17(4), 653.
• Aune, D., Norat, T., Leitzmann, M., Tonstad, S., & Vatten, L. J. (2015). Physical activity and the risk of type 2 diabetes: a systematic review and dose–response meta-analysis. European Journal of Epidemiology, 30(7), 529-542.
• Bahar, Z., Beşer, A., Gördes, N., Ersin, F., & Kissal, A. (2008). Sağlikli yaşam biçimi davranişlari ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalişmasi. C.Ü.Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 12(1), 1-13.
• Bellou, V., Belbasis, L., Tzoulaki, I., & Evangelou, E. (2018). Risk factors for type 2 diabetes mellitus: An exposure-wide umbrella review of meta-analyses. Plos One, 13(3), e0194127.
• Bhupathiraju, S. N., & Hu, F. B. (2016). Epidemiology of obesity and diabetes and their cardiovascular complications. Circulation Research, 118(11), 1723-1735.
• Bülbül, E. , Çelik, S., Alçiçek, H., Dindar, A., Furtana, M., Günal, M., Öztunç, B., Karga, S., & Yılmaz, A. (2020). Hemşirelik Öğrencilerinde Diyabet Riski ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışlarının Belirlenmesi. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi, 4(3), 230-238.
• Colak, M. (2015). Physical activity levels and type 2 diabetes risk scores of university students. Studies on Ethno-Medicine, 9(3), 401-409.
• Collins, K. M., Dantico, M., Shearer, N. B., & Mossman, K. L. (2004). Heart disease awareness among college students. Journal of Community Health, 29(5), 405-420.
• Cradock, K. A., ÓLaighin, G., Finucane, F. M., Gainforth, H. L., Quinlan, L. R., & Ginis, K. A. M. (2017). Behaviour change techniques targeting both diet and physical activity in type 2 diabetes: A systematic review and meta-analysis. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 14(1), 1-17.
• Çoban, A., Adana, F., Taşpınar, A., & Arslantaş, H. (2017). Üniversite Öğrencilerine Verilen Sağlikli Yaşam Biçimi Davranişlari Dersinin Etkinliğinin Ölçülmesi. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(1), 16-21.
• Davis, T. S., Saltzburg, S., & Locke, C. R. (2009). Supporting the emotional and psychological well being of sexual minority youth: Youth ideas for action. Children and Youth Services Review, 31(9), 1030-1041.
• Demir, E., & Artantaş, A. B. (2018). Tıp ve hemşirelik öğrencilerinde sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının değerlendirilmesi: kesitsel bir çalışma. Ankara Medical Journal, 18(2), 186-197.
• Demirağ, H., Hintistan, S., Tuncay, B., & Cin, A. (2018). Sağlik Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Öğrencİlerinin Diyabet Risklerinin Belirlenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 6(2), 25-35.
• Feldman, A. L., Long, G. H., Johansson, I., Weinehall, L., Fhärm, E., Wennberg, P., Norberg, M., Griffin, S.J., & Rolandsson, O. (2017). Change in lifestyle behaviors and diabetes risk: evidence from a population-based cohort study with 10 year follow-up. International Journal of Behavioral Nutrition and Physical Activity, 14(1), 39.
• Floyd, D. L., Prentice‐Dunn, S., & Rogers, R. W. (2000). A meta‐analysis of research on protection motivation theory. Journal of Applied Social Psychology, 30(2), 407-429.
• Granillo, L., Goh, K. R., Cuevas, A., Khader, T., Khalid, U., Vidal, M., Aragon, L., Barte, S., & Bic, Z. (2016). Diabetes Risk Assessment of the UC Irvine Campus Population. American Journal of Lifestyle Medicine, 10(6), 442-447.
• Hernandez, R., Bassett, S. M., Boughton, S. W., Schuette, S. A., Shiu, E. W., & Moskowitz, J. T. (2018). Psychological well-being and physical health: Associations, mechanisms, and future directions. Emotion Review, 10(1), 18- 29.
• Holst, C., Becker, U., Jørgensen, M. E., Grønbæk, M., & Tolstrup, J. S. (2017). Alcohol drinking patterns and risk of diabetes: a cohort study of 70,551 men and women from the general Danish population. Diabetologia, 60(10), 1941-1950.
• IDF Diabetes Atlas. Brussels International Diabetes Federation; 2019. Available from: Available at: http://www.diabetesatlas.org.
• Janz, N. K., & Becker, M. H. (1984). The health belief model: a decade later. Health Educ Q., 11(1), 1-47.
• Khan, R. K., Misra, R., Shawley-Brzoska, S., & Wen, S. (2020). Predictors of diabetes risk perception among college students. Journal of American College Health, 1-7.
• Lascar, N., Brown, J., Pattison, H., Barnett, A. H., Bailey, C. J., & Bellary, S. (2018). Type 2 diabetes in adolescents and young adults. The Lancet Diabetes & Endocrinology, 6(1), 69-80.
• Lawman, H. G., & Wilson, D. K. (2012). A review of family and environmental correlates of health behaviors in high‐risk youth. Obesity, 20(6), 1142-1157.
• Lindström, J., & Tuomilehto, J. (2003). The diabetes risk score: a practical tool to predict type 2 diabetes risk. Diabetes care, 26(3), 725-731.
• Maddux, J. E., & Rogers, R. W. (1983). Protection motivation and self-efficacy: A revised theory of fear appeals and attitude change. Journal Of Experimental Social Psychology, 19(5), 469-479.
• Murathan, T., Yetiş, Ü., Murathan, F., Aktuğ, Z. B., & Dündar, A. (2013). Üniversite öğrencilerinde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ile fiziksel aktivite düzeylerinin incelenmesi. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi Ve Spor Bilimleri Dergisi, 7(2), 100-107.
• Ortega, F. B., Konstabel, K., Pasquali, E., Ruiz, J. R., Hurtig-Wennlöf, A., Mäestu, J., Löf, M., Harro, J., Bellocco, R., Labayen, I., Veidebaum, T., & Sjöström, M. (2013). Objectively measured physical activity and sedentary time during childhood, adolescence and young adulthood: a cohort study. Plos One, 8(4), e60871.
• Özyazıcıoğlu, N., Kılıç, M., Erdem, N., Yavuz, C., & Afacan, S. (2011). Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2), 277-332.
• Roger, R. (1983). Cognitive and physiological processes in fear appeals and attitude change: a revised theory of protection motivation. In J. Cacioppo & R. Petty (Eds.), Social Psychophysiology (pp. 153-177). New York: Guilford.
• Saeedi, P., Petersohn, I., Salpea, P., Malanda, B., Karuranga, S., Unwin, N., Colagiuri, S., Guariguata, L., Motala, A. A., Ogurtsova, K., Shaw J.E., Bright, D., & Williams, R. (2019). Global and regional diabetes prevalence estimates for 2019 and projections for 2030 and 2045: Results from the International Diabetes Federation Diabetes Atlas. Diabetes Research and Clinical Practice, 157, 107843.
• Satman, I., Omer, B., Tutuncu, Y., Kalaca, S., Gedik, S., Dinccag, N., Karsidag,K., Genc, S., Telci, A., Canbaz, B., Turker, F., Yilmaz, T., Cakir, B., & Tuomilehto, J. (2013). Twelve-year trends in the prevalence and risk factors of diabetes and prediabetes in Turkish adults. European Journal of Epidemiology, 28(2), 169-180.
• Skøt, L., Nielsen, J. B., & Leppin, A. (2018). Who perceives a higher personal risk of developing type 2 diabetes? A cross-sectional study on associations between personality traits, health-related behaviours and perceptions of susceptibility among university students in Denmark. BMC Public Health, 18(1), 1-10.
• Small, M., Bailey-Davis, L., Morgan, N., & Maggs, J. (2013). Changes in eating and physical activity behaviors across seven semesters of college: living on or off campus matters. Health Education & Behavior, 40(4), 435-441.
• Smith, M. L., Dickerson, J. B., Sosa, E. T., McKyer, J., Lisako, E., & Ory, M. G. (2012). College students' perceived disease risk versus actual prevalence rates. American Journal of Health Behavior, 36(1), 96-106.
• Şen, M. A., Ceylan, A., Kurt, M. E., Palancı, Y., & Adın, C. (2017). Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Dicle Tıp Dergisi, 44(1), 1-12.
• Tchirkov, V., Balde, N. M., & Chirkov, V. (2017). Lifestyle change and type 2 diabetes mellitus risk factors among students of the medical faculty of Conakry (Guinea). Physical Medicine and Rehabilitation Research, 2(1),1-5.
• Vural, P. I., & Bakır, N. (2015). Meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(1), 36-42.
• Walker, S. N., Sechrist, K. R., & Pender, N. J. (1987). The health-promoting lifestyle profile: development and psychometric characteristics. Nursing Research, 36(2),76-81.
• Xu, G., Liu, B., Sun, Y., Du, Y., Snetselaar, L. G., Hu, F. B., & Bao, W. (2018). Prevalence of diagnosed type 1 and type 2 diabetes among US adults in 2016 and 2017: population based study. BMJ, 362, k1497.
• Yeh, H.-C., Punjabi, N. M., Wang, N.-Y., Pankow, J. S., Duncan, B. B., Cox, C. E., Selvin, E., & Brancati, F.L. (2008). Cross-sectional and prospective study of lung function in adults with type 2 diabetes: the Atherosclerosis Risk in Communities (ARIC) study. Diabetes Care, 31(4), 741-746.
• Yesufu, J. O., Oluwasile, O. D., Oluranti, O. I., Fasanmade, A. A., & Soladoye, A. O. (2020). Cardiopulmonary health indices and diabetes risk scores in undergraduate students of a private university in Nigeria. Beni-Suef University Journal of Basic and Applied Sciences, 9(1), 1-7.