İslâm Hukukunda Şart Muhayyerliği

Yıl 2016, Cilt: 7 Sayı: 1, 139 - 172, 03.02.2017

Recep Özdemir

Öz

 İcap ve kabulden sonra akitlerin kesin şekilde teşekkül ettiği, İslâm hukukunda genel olarak
kabul edilen bir husustur. Bir akitte ikrah durumu hariç rızanın varlığı icap ve kabul vasıtasıyla bilinir. Bununla birlikte bazı sebeplerden dolayı icap ve kabulden sonra bir akit hemen sonuçlanmayabilir. Akdin hükümleri belli bir süre askıda kalabilir. Taraflara aldanma riskine karşı düşünme
imkânı sağlayan şart muhayyerliği, ifayı durdurmakta, akdin oluşum sürecini belli bir süre geciktirmektedir. Şart muhayyerliği genel olarak bütün İslam hukukçuları tarafından kabul edilmiştir.
Bununla birlikte şart muhayyerliğinin süresi konusunda İslam hukukçuları arasında ihtilaf vardır.
Şart muhayyerliğine sahip olan taraf, muhayyerlik sona erinceye kadar akdi sürdürmek ile akdi sona erdirmek arasında muhayyerdir. Süre boyunca muhayyerliğe sahip olan taraf, hukukî işlemi daha geniş bir çerçevede değerlendirmekte ve lehine veya aleyhine olan şartları gözden geçirmektedir. Akdin bağlayıcı hale gelmesini geçici olarak durduran şart muhayyerliği, mülkiyetin naklini etkilemektedir. İslam hukukçuları, muhayyerlik esnasında mülkiyetin hukukî durumunu değerlendirmiş ve bu konuda sınırlı aynî hakka benzer bir zilyetliğin varlığını kabul etmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Muhayyerlik, Akit, Mülkiyet

Kaynakça

• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Alî, Sünenu’l-Kübrâ I-XI, 3. Baskı, Dâru’l-Kutubi’lİlmiyye, Beyrut 2003.
• Buharî, Muhammed b. İsmâ‛îl, Sahîhu’l-Buhârî, Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-‛Arabî, Beyrut 2001.
• Cevherî, İsmaîl b. Hammâd, Sıhah, “ “ maddesi, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut 2007.
• Cezerî, Abdurrahman, Kitâbu’l-Fıkh Alel-Mezâhibi’l-Erbaa I-V, 2. Baskı, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut 2003.
• Çalış, Halit - Hacak, Hasan “Rehin”, DİA, XXXIV, ( 538-542), İstanbul 2007.
• Çeker, Orhan, Fıkıh Dersleri I, 6. Baskı, Ensar Yayıncılık, Konya 2013.
• Demir, Fahri, İslâm Hukukunda Mülkiyet Hakkı ve Servet Dağılımı, 2. Baskı, Ankara 2003.
• Derdîr, Ebu’l-Berakât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed, Şerhu’s-Sağîr alâ Akrebi’l-Mesâlik İlâ Mezhebi’l-İmâm Mâlik I-IV, Dâru’l-Meârif, Kahire ts.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî, Sünenu Ebî Dâvud, 1. Baskı, Mektebetu İbn Hazm, Dımeşk 2004.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Beta Yayınları, İstanbul 1998.
• Güriz, Adnan, Teorik Açısından Mülkiyet Sorunu, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1969.
• Hâkim, Ebû Abdillah Neysâbûrî, Müstedrek alâ Sahiheyn I-V, 1. Baskı, Dâru’l-Harameyn, Kahire 1997.
• Helîl, Salih b. Osmân b. Abdi’l-Azîz, ed-Duyûn ve Tevsîkuha fî Fıkhı’l-İslâm, 1. Baskı, Riyad 2001.
• İbn Abdilberr, Ebû Ömer Yûsuf b. Abdullah en-Nemerî el-Endülisî, İstizkâr I-XXX, Daru’lVa’y, Kahire 1993.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Alî b. Ahmed b. Saîd, Muhallâ I-XI, İdâretu’l-Matbaâtu’l-Münîr, Kahire 1352.
• İbn Kudâme, Muvaffakuddîn Ebî Muhammed Abdillah b. Ahmed b. Muhammed, el- Muğnî IXV, 3. Baskı, Dâru’l Âlemi’l-Kutub, Riyad 1997.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemaluddin Muhammed b. Mukarrem, Lisânu’l-Arab I-XVIII, 7. Baskı, Daru’l-Sadir, Beyrut 2011.
• İbn Rüşd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî, Bidâyetu’l-Müçtehid ve Nihâyetu’lMuktesid, Müessetu’r-Risâle Nâşirûn, Beyrut 2010.
• Kadri Paşa, Mahmud, Kitâbu Mürşidu’l-Hayrân İlâ Ma’rifeti Ahvâli’l-İnsân, 2. Baskı, Bulak 1891.
• Karadâğî, Alî Muhyiddîn, Mukaddime fi’l-Mâl ve’l-İktisâd ve’l-Milkiyye ve’l-Akd, 2. Baskı, Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, Beyrut 2009.
• Karaman, Hayreddin, Mukayeseli İslâm Hukuku I-III, İz Yayıncılık, İstanbul 2012.
• Kâsânî, Alau’d-Dîn Ebî Bekr b. Suû’d el-Hanefî, Bedâyiu's-Sanâyi' fî Tertîbi’ş-Şerâi’ I-VI, Dâru’lİhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, Beyrut 2010.
• Kıylık, Mustafa Harun, İslâm Borçlar Hukukunda Doğal Âfetlerin Akitlere Etkisi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Temel İslâm Bilimleri Anabilim Dalı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Erzurum 2016.
• Mahmûd Sa’d, Ahmed, et-Te'minatü'ş-Şahsiyye ve'l-Ayniyye fi'l-Kanuneyn el-Mısri ve’l-Yemen: el-Kefale er-Rehni’l-Hayâzî, 1. Baskı, Dârü'n-Nehdati'l-Arabiyye, Kahire 1990.
• Mâlik b. Enes, Ebî Abdillah, Muvatta’(Rivâyetu Yahyâ b. Yahyâ el-Leysî), Daru’l-Ma’rife, Beyrut 2008.
• Medkûr, Muhammed Sellâm, Medhal li’l-Fıkhi’l-İslâm, 2. Baskı, Dâru’l-Kitâbi’l-Hadîs, Kahire 1996.