Güvenlikten İş Birliğine: Türkiye’nin Ortadoğu Politikalarında Değişim ve Süreklilik

Yıl 2024, Sayı: 11, 35 - 52, 28.06.2024

Abu Talip Ağaoğlu

https://doi.org/10.58618/igdiriibf.1485453

Öz

Bu çalışma, Soğuk Savaş sonrası dönemde Türk Dış Politikasının Ortadoğu bağlamında geçirdiği dönüşümü dört temel dönem altında incelemektedir. Bu dönemler, Soğuk Savaş sonrası, 11 Eylül saldırıları sonrası, Arap Baharı süreci ve Arap Baharı sonrası sorunlar olarak ele alınmıştır. Çalışma, bu dört dönemde Türkiye-Ortadoğu ilişkilerinde yaşanan dönüşümde hangi faktörlerin etkili olduğunu ve bu hedeflere ulaşmak için kullanılan dış politika araçları ve stratejilerin uygulanmasıyla ortaya çıkan sonuçları analiz etmeyi amaçlamaktadır. Türkiye, Soğuk Savaş sonrası dönemde güvenlik odaklı bir dış politika stratejisi benimsemiştir. 11 Eylül süreci ve sonrasında ise daha aktif bir iş birliğine dayanan, ekonomik ilişkileri ön plana çıkaran ve tarihî ve kültürel bağları vurgulayan bir strateji izlemiştir. Arap Baharı sürecinde, Türkiye daha müdahaleci ve değişimi destekleyen bir strateji benimsemiştir. Arap Baharı sonrası sorunlar dönemi, bu süreçte ortaya çıkan Ortadoğu merkezli sorunları çözmeye odaklanmış bir dönem olarak görülmüştür. Bu dönemde Türkiye’nin izlediği Ortadoğu politikalarında, uygulanan stratejilerde, kullanılan dış politika araçlarında, söylemlerinde ve yöntemlerinde niteliksel ve kapsamlı değişiklikler olduğu gözlemlenmiştir. Bu çalışma, Türkiye’nin Ortadoğu politikasında yaşanan çok yönlü ve çok boyutlu değişimi ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Dış Politikası, Ortadoğu, Türkiye, Güvenlik, İşbirliği

From Security To Cooperation: Change and Continuity in Türkiye’s Middle East Policies

Öz

This study examines the transformation of Turkish Foreign Policy in the context of the Middle East during the post-Cold War period, divided into four main phases: post-Cold War, post-9/11, the Arab Spring period, and the post-Arab Spring issues. The study aims to analyze the factors influencing the transformation of Türkiye-Middle East relations during these four periods and the outcomes that emerged from the application of foreign policy tools and strategies used to achieve the intended goals. In the post-Cold War era, Türkiye adopted a security-oriented foreign policy strategy in the Middle East. During and after the 9/11 period, Türkiye pursued a more active strategy based on cooperation, emphasizing economic collaboration and historical and cultural ties. During the Arab Spring, Türkiye adopted a more interventionist and change-supporting strategy. The post-Arab Spring period focused on addressing the Middle East-centered issues that emerged during the Arab Spring. Significant and comprehensive changes were observed in Türkiye’s Middle East policies, applied strategies, foreign policy tools, discourses, and methods during this period. This study highlights the multi-faceted and multi-dimensional transformation in Türkiye’s Middle East policy.

Anahtar Kelimeler

Turkish Foreign Policy, Middle East, Türkiye, Security, Cooperation

Kaynakça

• Afacan, S. (2018). Türkiye–İran İlişkilerini Yeniden Düşünmek. İlke Politika Notu, (2), 1-11.
• Allison, R. (2013). Russia and Syria: explaining alignment with a regime in crisis. International Affairs, 89(4), 795-823.
• Altundeğer, N. ve Yılmaz, M. E. (2016). İç Savaştan Bölgesel İstikrarsızlığa: Suriye Krizinin Türkiye’ye Faturası. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(1), 289-301.
• Aras, B. (2014). Arap baharı sonrası jeopolitik, İŞİD ve Türkiye, Ortadoğu Analiz, 6(65), 10-13.
• Aydın, M. (2004). Turkish Foreign Policy: Framework and Analysis. Stratejik Araştırmalar Merkezi.
• BBC News. (2016). Syrian conflict: US and Russia agree peace moves (2016 Kasım 10). BBC News. http://www.bbc.com/news/world-middle-east-37324872
• Bilensoy, İ. (2018). Comparing Anti-Terorism Policies of Bush and Obama Administrations. Lectio Socialis, 2(1), 50-73.
• Bloomberg HT. (2011). Erdoğan: Laikliğin Din Karşıtlığı Olmadığını Anlattım. Bloomberg HT. https://www.bloomberght.com/haberler/haber/974065-erdogan-laikligin-din-karsitligi-olmadigini-anlattim
• Butler, D. ve Dolan, D. (2016). Turkey's Erdogan says U.S. sent weapons to Kurdish fighters in Syria. Reuters. https://www.reuters.com/article/idUSKCN11T0G4/
• Byman, D. (2018). Approximating War. The National Interest, (157), 10-19.
• De Ponte, S. (2023). Turkish Centrality in The Mediterranean Historical Debates, Regional Influence Geopolitical Implications. CeSPI.
• Demiryol, T. ve Pekşen, H. D. (2018). Enerji ve güvenlik ekseninde Türkiye-Irak ilişkileri (1990-2018). Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 5(2), 127-158.
• Doğan, B. (2022). Türkiye ve İran’ın Arap Baharı Dönemi Dış Politikası ve Arap Basınına Yansımaları, 2011-2015.Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 9(1).
• Durmaz, F. ve Gül, M. (2022). Soğuk Savaş Sonrası Dönemde Türkiye’nin Ortadoğu Politikası (1991-2011): Güvenlik Merkezli Yaklaşımdan İşbirliğine. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (43), 395-428.
• Erhan, Ç. ve Kürkçüoğlu Ö. (2001). Ortadoğu'yla İlişkiler. İçinde Oran B. (Edt.), Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular Belgeler Yorumlar, Cilt II, (ss. 551- 581). İletişim Yayınları.
• Eskioğlu, R. (2019). Arap Baharına Kadar Türkiye-Suriye İlişkileri. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(1), 70-80.
• Fuller, G. E. (2008). Yeni Türkiye Cumhuriyeti: Müslüman Dünyada Kilit Bir Aktör Olarak Türkiye. Timaş Yayınları.
• Gözen, R. (2011). Türkiye ve Arap Baharı: Değişimi Açıklamak ve Anlamak. Adam Akademi, 2, 1-25.
• Gürbüz, C. (2024). 1 Mart Tezkeresinin Ortadoğu ve ABD İlişkilerine Yansıması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 23(89), 131-143.
• Hale, W. (2009). Turkey and the Middle East in the new era. Insight Turkey, 11(3), 143-159.
• Hale, W. (2019). Turkey, the US, Russia, and the Syrian civil war. Insight Turkey, 21(4), 25-40.
• İsmail, A. (2023). Insight: Turkey's push into Iraq risks deeper conflict. Reuters. https://www.reuters.com/world/middle-east/turkeys-push-into-iraq-risks-deeper-conflict-2023-01-31/
• İşyar, Ö. G. (2017). Suriye İç Savaşı’nda PYD’nin Aktörleşmesinin Başlıca Nedenleri. Bilge Strateji, 9(16), 33-67.
• Kadıoğlu, İ. A. (2020). Suriye iç savaşı ve Türkiye: Çatışma, güvenlik ve sığınma. OPUS International Journal of Society Researches, 16(29), 2179-2213.
• Konuralp, E. (2013). Ecevit ve Milliyetçilik. Togan Yayıncılık.
• Köstem, S. (2021). Russian-Turkish cooperation in Syria: geopolitical alignment with limits. Cambridge Review of International Affairs, 34(6), 795-817.
• Kökçam, S. (2018). Ak Parti dönemi Türkiye-Suriye ilişkileri. Kesit Akademi Dergisi, (15), 291-309.
• Kurubaş, E. (2014). Arap Baharında Türk Dış Politikası ve Türkiye’nin Orta Doğu’daki Konumuna Etkisi, Uluslararası, 1, 464-479.
• Kutlay, M. (2011). Economy as the 'practical hand' of'new Turkish foreign policy': a political economy explanation. Insight Turkey, 13(1), 67-88.
• Newton, C. (2017). Saudi-Iran proxy wars: In pursuit of regional hegemony. Al Jazeera. https://www.aljazeera.com/news/2017/11/14/saudi-iran-proxy-wars-in-pursuit-of-regional-hegemony h
• Noi, A. Ü. (2012). The Arab Sprıng, Its Effects On The Kurds, And The Approaches Of Turkey, Iran, Syrıa, And Iraq On The Kurdısh Issue. Middle East Review of International Affairs, 16(2), 15-29.
• Orhan, M. (2014). Transborder Violence: the PKK in Turkey, Syria and Iraq. Dynamics of Asymmetric Conflict, 7(1), 30-48.
• Ortay, H. (2022). Türkiye’de Refahyol Hükümetinin Dış Politikası. Strategic Public Management Journal, 8(15), 72-83.
• Önal, T. ve Özdağ, A. (2016). Körfez Savaşı ve Türk Dış Politikasına Etkileri, Electronic Turkish Studies, 11(16).
• Örnek, C. (2022). Türkiye’nin Soğuk Savaş Düşünce Hayatı: Antikomünizm ve Amerikan Etkisi. Yordam Kitap.
• Özgür, B. (2020). Türk Siyasal Hayatında Ortadoğu: Dış Politika, Kimlik ve Temsil. Akademik Hassasiyetler, 7(13), 47-77.
• Özkan, F. (2022). Soğuk Savaş Döneminde Türk Dış Politikasının Kimliği: İdeolojinin Sonu mu? Gazi Akademik Bakış, 16(31), 235-256.
• Özşahin, M. C. (2019). Arap Baharı Sonrası Ortadoğu’da Çatışmanın Dinamikleri. İçinde Özşahin ve Battır (der), Arap Baharı sonrası Ortadoğu: Bölgesel dönüşüm ve reaksiyonlar (ss.17-28). Hiperyayın.
• Phillips, C. (2012). Into the quagmire: Turkey's frustrated Syria policy (Vol. 9, No. 6). Chatham House. https://www.chathamhouse.org/sites/default/files/public/Research/Middle%20East/1212bp_phillips.pdf
• Radio France International. (2024 Şubat 10). As Turkey bombards Kurdish forces in Syria, is the US preparing to pull out? Radio France International. https://www.rfi.fr/en/podcasts/international-report/20240210-as-turkey-bombards-kurdish-forces-in-syria-is-the-us-preparing-to-pull-out
• Rossiter, A. ve Cannon, B. J. (2019). Reexamining the “Base”. Insight Turkey, 21(1), 167-188.
• Sander, O. (2006). Türkiye'nin Batı Bağlantısı I ABD ve Türkiye. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 34(01).
• Shakor, R. (2020). Ethnicity-Based Political Instability in Iraq After 2003. Lectio Socialis, 4(2), 113-124.
• Sinkaya, B. (2011). Geçmişten Günümüze Türkiye’nin Ortadoğu Politikası ve Batı Etkisi. Adam Academy Journal of Social Sciences, 1(1), 79-100.
• Stewart, D. J. (2005). The greater Middle East and reform in the Bush administration's ideological imagination. Geographical Review, 95(3), 400-424.
• Şahin, M. (2010). Türkiye'nin Orta Doğu Politikası: Süreklilik ve Değişim. Akademik Orta Doğu, 4(2), 9-21.
• Taştekin F. (2022). Türkiye Suriye'de yeni operasyonla ne hedefliyor, Türk ordusunu 'güvenli bölgede' ne bekliyor? BBC News, https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-61575173,
• Telci, İ. N. (2013). Mısır 2013. Middle East Yearbook/Ortadoğu Yıllığı.
• Ulrichsen, K. C. (2020). Qatar and the Gulf crisis. Oxford University Press.
• Uzer, U. (2011). Türkiye-İsrail ilişkilerinde bunalım. Ortadoğu etütleri, 2(2), 137-168.
• Uysal, G. (2020). Türkiye'nin AKP Dönemi Orta Doğu ve Kuzey Afrika'da İzlediği Alt-emperyalist Dış Politika. Praksis, 51.
• Yeşilbursa, B. K. (1999). Soğuk Savaş Dönemi Türk Dış Politikası (1945-1991). Ata Dergisi, 8, 31-37.
• Yeşilyurt, N. (2020). 2011 Sonrasında Türkiye-Mısır İlişkilerinde Yaşanan Ani Yükseliş ve Sert Düşüşü Anlamak. Siyasal: Journal of Political Sciences, 29(2), 337-365.
• Yetim, M. ve Kalaycı, R. (2011). Türkiye İran İlişkileri: “Sıfır Sorun Mu”, Nükleer Sorun Mu? Akademik Orta Doğu, 5(2), 86-108.
• Zanotti, J. ve Thomas, C. (2019). Turkey: Background, US Relations, and Sanctions in Brief. Congressional Research Service.