Umûm Mekâtib-i İbtidâiye’de Okutulmak Üzere Hazırlanmış Bir İslam Tarihi Ders Kitabı: Târih-i İslâm’a Bir Nazar

Yıl 2021, Sayı: 28, 368 - 401, 30.10.2021

Habibe Kazancıoğlu

Öz

Tanzimat dönemiyle başlayan sıbyan okullarındaki düzenlemelerin en kapsamlısı 1 Eylül 1869 tarihinde yayımlanan Maârif-i Umûmiye Nizamnâmesi ile gerçekleşmiş, bu nizamnâme ile sıbyan mekteplerinin müfredatı belirlenmiş ve bu derslerde okutulacak kitaplar hazırlanmıştır. Hazırlanan bu ders kitaplarından birisi de İbnü’n-Nüzhet Cevâd’ın hazırladığı Târih-i İslâm’a Bir Nazar isimli İslam tarihi ders kitabıdır. Kitap, Tedrîsât-ı İbtidâiye Kanûn-ı Muvakkatı kanunu ile daha önce var olan İbtidâî ve Rüşdî okulların birleştirilmesiyle oluşturulan Mekâtib-i İbtidâiye-i Umûmîlerin ikinci senesinde okutulmak üzere hazırlanmıştır. II. Meşrûtiyet döneminde hazırlanan Târih-i İslâm’a Bir Nazar kitabı genel olarak dönemin ders kitaplarının hazırlanışı hakkında bilgi vermekte özelde ise İslam tarihi ders kitaplarının içeriği ve İslam tarihi dersinin işleniş metodu hakkında önemli ipuçları vermektedir. Eser II. Meşrûtiyet döneminde ilköğretim okullarında okutulan İslam tarihi dersi hakkında araştırmacılara fikir vermesi açısından önemlidir.
Bu çalışmada İbnü’n-Nüzhet Cevâd tarafından kaleme alınan Târih-i İslâm’a Bir Nazar adlı İslam tarihi ders kitabı tanıtılmış, kitabın latin harflerine çevirisi yapılmış ve kitap hakkında bir değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İbnü’n-Nüzhet Cevâd, Târih-i İslâm’a Bir Nazar, II. Meşrutiyet

Kaynakça

• Ağırman, Cemal (2005). “Tarih ve Tabakat Kitaplarında Üsküdarî, Nisbesiyle Anılıp Adından Söz Ettiren Üsküdarlı Bilginler”, Üsküdar Sempozyumu (12-14 Mart 2004) Bildiriler, (ed. Zekeriya Kurşun vd.) Üsküdar Araştırmaları Merkezi Yayınları: İstanbul, 2/ 485-512.
• Akyüz, Yahya (1997). Türk Eğitim Tarihi, İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları: İstanbul.
• Ali Nüzhet (1330). Yeni Küçük Târih-i İslâm, Kasbar Matbaası: İstanbul.
• Ali Nüzhet (1227). Yeni Küçük Târih-i İslâm, Hürriyet Matbaası: İstanbul.
• Ali Nüzhet (1327). Yeni Küçük Târih-i İslâm, Kasbar Matbaası: İstanbul.
• Ali Seydi (1326). Târih-i İslâm, İkdam Matbaası: İstanbul.
• Başar, Fahameddin (2009). “Üsküdar’da Medfun Tarihçiler”, Üsküdar Sempozyumu (6-9 Kasım 2008 Bildiriler (ed. Zekeriya Kurşun vd.) Üsküdar Araştırmaları Merkezi Yayınları: İstanbul, VI/ 249-275.
• BOA, Osmanlı Arşivi. İrâde,Taltifat [İ.TAL]. No.408, Gömlek No. 86
• BOA, Osmanlı Arşivi. Maârif Nezâreti, Tedrîsât-ı İbtidâiyye Kalemi [MF.İBT]. No.50, Gömlek No. 80.
• Bursalı Mehmed Tahir (1975). Osmanlı Müellifleri, (haz. İsmail Özen), Meral Yayınevi: İstanbul, C.3.
• Ceylan, Mehmet Akif (2018). “Ali Cevad’ın Hayatı ve Türkiye Coğrafyası’na Katkıları”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.11, S.61, s. 241-254.
• Gürkan, Hasan (2017). “Türkiye’de İlkokullarda Tarih Öğretimi: Ders Kitapları Örneği (1869‐1920)” ,Tarihin Peşinde- Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.18 s.117-136.
• İbnü’n-Nüzhet Cevâd (1328a). Târih-i İslâm Okuyorum, Vezir hanında 48 Numaralı Matbaa: Dersaadet.
• İbnü’n-Nüzhet Cevâd (1329). Târih-i İslâm’a Bir Nazar, Kasbar Matbaası: İstanbul.
• İbnü’n-Nüzhet Cevâd (1328b). Telhîs-i Târih-i İslâm, Vezir hanında 48 Numaralı Matbaa: Dersaadet.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin vd. (2000).Osmanlı Coğrafya Literatürü Tarihi, İslam Tarihi, Sanat ve Kültür araştırma Merkezi: İstanbul, C. 2.
• İnal, İbnülemin Mahmud Kemal (t.y.). Son Asır Türk Şairleri, Milli Eğitim Basımevi: İstanbul, 3 /7.
• Koray, Enver (1952). Türkiye Tarih Yayınları Bibliyografyası. Milli Eğitim Basımevi: Ankara.
• Mahmud Cevâd (1338). Maarif-i Umûmiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilat ve İcraatı, Matbaa-i Âmire: İstanbul.