META FETİŞİZMİ YAHUT NESNENİN AYARTMASI NOKTASINDA AHMET MURAT ÖZEL’İN İKEA ŞİİRİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2021, Sayı: 28, 402 - 415, 30.10.2021

Nilüfer İlhan

Öz

İnsanın kendini anlama çabasının bir yansıması olarak kimliğini inşa etmesinde ve dış dünyaya açılıp ilişkiler ağı kurmasında nesnenin önemli rolü olduğu bir gerçektir. Tarih boyunca insan-nesne ilişkisi; zaman, mekân ve kişilere göre farklılık arz ederek insanın ihtiyaçlar hiyerarşisini göz önüne getirir. Buna karşılık insanın ihtiyaçları, 19. yüzyılda endüstri devriminin kolay ve hızlı nesne üretimine geçmesinin ardından nesneyle kurulan ilişki biçimini değiştirerek toplumda gösteri ve tüketime odaklı bir yaşamın doğmasına neden olur. İnsanın elinden çıkan nesne; artık bir ihtiyacı gidermekten öte, ekonomik düzeye, statüye, konuma ve sınıfsal farka işaret eden bir göstergeye dönüşür. İnsanı büyülemek, baştan çıkarmak ve ayartmak işlevinde bulunur. Toplumsal ilişkilerde açılan boşluğu kapatma ve kurulamayan yakınlığı sağlama görevini üstlenir. Nesnenin kişilik sahibi bir insan gibi algılanması, onu arzulanan bir varlığa dönüştürmekle cinsiyete dayalı ilişki kurulmasını beraberinde getirir. İnsan ve nesne arasındaki bu ilişki biçiminin değişmesi, modern yaşamı konu edinen sanat ve edebiyata da yansır. Bu anlamda çağdaş Türk şairlerinden Ahmet Murat Özel (1971- ); Kalbin Kararı & İlahiler ve Neşideler (2014) adlı şiir kitabında tasavvuf, insan-doğa ilişkisi ve modernitenin değerlerine karşı eleştirel bir eğilim sergilemenin yanı sıra insanın nesneyle kurduğu bağı da ele alır. Bu çalışmada ise Özel’in söz konusu kitabında bulunan Ikea başlıklı şiiri meta fetişizmi noktasında incelenmiş, şiirde nesneye dişil kimlik atfedilmesi irdelenmiş ve modern bireyin nesneyle kimliğini yeniden inşa etmeye çalışırken yaşadığı ironi çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Meta, Fetişizm, Ayartma, Tüketim, Şiir, Ahmet Murat Özel

Kaynakça

• 1-BAUDRİLLARD, Jean (2019), Baştan Çıkarma Üzerine, İstanbul: Ayrıntı Yayınları. 2-BİLGİN, Nuri (2011), Eşya ve İnsan, İstanbul: Gündoğan Yayınları.