Okullarda Dönüşümcü Liderlik ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi

Yıl 2016, Sayı: 10, 275 - 298, 01.10.2016

Erkan Demirtaş , Erdoğan Şama

Öz

Etkili okullar, refah düzeyi yüksek ve huzurlu toplumların oluşmasındaki en önemli yapı taşlarındandır. Okullar, mesleğini seven, motivasyonu yüksek, yeniliklere açık, vizyon sahibi olan, öğretmeye olduğu kadar öğrenmeye de hevesli öğretmenlere ihtiyaç duyarlar. Kurumlarına ve mesleklerine bağlılık hisseden öğretmenler, verimli okullar oluşmasının en önemli şartlarındandır. Günümüz koşullarında okul yöneticilerinin, sadece mevzuatları uygulayarak, başarılı okulların oluşmasını sağlamaları çoğu zaman mümkün değildir. Dönüşümcü liderlik stilini benimsemiş okul yöneticileri, okullarının her açıdan, çağın gerektirdiği yönde şekillenmesini hedeflerler. Bu çalışmada, okul yöneticilerinin dönüşümcü liderlik davranışları ile, öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları arasındaki ilişki incelenmiştir. Dönüşümcü liderlik ve örgütsel bağlılık konuları ve gereklilikleri iki ayrı başlık olarak incelendikten sonra, dönüşümcü liderlik özellikleri ve çıktıları ile örgütsel bağlılığın girdileri ve çıktıları konularıyla ilgili yapılmış olan araştırmalar karşılaştırmalı olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Liderlik, dönüşümcü liderlik, örgütsel bağlılık, okul, yönetici.

Relationship between Transformational Leadership and Organizational Commitment at Schools

Öz

Effective schools are one of the most important building blocks forming highly wealth and peaceful societies. Schools need teachers who love their job, have a high level of motivation and a particular vision, and are open to new things and willing to learn as much as teaching. Teachers who are committed to their organizations and jobs are one of the most crucial prerequisites to create efficient schools. Under current conditions, it is often not possible for school managers to create successful schools only by implementing the legislations. School managers adopting the style of transformational leadership aim at forming their schools, in every aspect, as necessitated by the present time. The present study investigates the relationship between transformational leadership behaviors of the school managers and organizational commitment of the teachers. After discussing transformational leadership and organizational commitment and their requirements under two different chapters, it makes a comparison between the studies on transformational leadership characteristics and outputs and organizational commitment inputs and outputs.

Anahtar Kelimeler

Leadership, tansformational leadership, organizational commitment, school, director.

Kaynakça

• Açıkalın, A. (2000). İlköğretim Okulu Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Özellikleri İle Empati Becerileri Arasındaki İlişki (Ankara İli Örneği). Ya- yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ağlargöz, O. (2012). Yetki, Güç ve Liderlik. (Ed.: C. Koparal), Yönetim Organizasyon I. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi. s. 40-66.
• Akbolat, M., Işık, O., Yılmaz, A. (2013). Dönüşümcü Liderlik Davranışının Motivasyon ve Duygusal Bağlılığa Etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 6(11), 35-50. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/ulikidince/article/view/5000113870/50 00105959 (Erişim Tarihi: 7.11.2015)
• Akçakaya, M. (2010). 21. Yüzyılda Liderlik Arayışı. Ankara: Adalet Yayıne- vi.
• Atik, S., Üstüner, M. (2014). İlköğretim Okullarının Örgüt Tipi İle Öğ- retmenlerin Örgütsel Bağlılığı Arasındaki İlişki. Ahi Evran Üniversite- si Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 133-154. http://kefad.ahievran.edu.tr/archieve/pdfler/Cilt15Sayi2/JKEF_15_2_2 014_133-154.pdf (Erişim Tarihi: 18.11.2015)
• Balay, R. (2014). Yönetici ve Öğretmenlerde Örgütsel Bağlılık. (2. Baskı). Anka- ra: Pagem Akademi.
• Balcı, Y. (2009). İlköğretim Okullarında Çalışan Öğretmen ve Yöneticilerinin Örgütsel Bağlılığı İle Yöneticilerin Öğretimsel Liderlik ve Transformasyonel (Dönüşümcü) Liderlik Davranışları Arasındaki İlişkilerin Analizi. Yayım- lanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir.
• BEKTAŞ, F., ÇOĞALTAY, N., SÖKMEN, Y. (2014) Öğretmen Algıları- na Göre Okul Müdürlerinin Liderlik Stillerinin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Rolü. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 122- 130. http://uteb.gop.edu.tr/Makaleler/275058413_FATİH%20BEKTAŞ.pd f (Erişim Tarihi: 14.11.2015)
• Bilir, E. M. (2007). Öğretmen Algılarına Göre İlköğretim Okul Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Özellikleriyle Öğretmenlerin İş Doyumu İlişkisinin İn- celenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Buluç, B. (2009). Sınıf Öğretmenlerinin Algılarına Göre Okul Müdürleri- nin Liderlik Stilleri İle Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15(57), 5-34. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/kuey/article/view/5000050599/50000 47847 (Erişim Tarihi: 4.11.2015)
• Celep, C. (2004). Dönüşümcü Liderlik. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. (2007). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stillerinin Farklı Değişkenler Açısından Değerlendirilmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergi- si, 5(1), 73-112. http://www.tebd.gazi.edu.tr/index.php/tebd/article/view/67/55 (Erişim Tarihi: 26.10.2015)
• Çelik, M. (2013). Öğretmen Algılarına Göre İlkokul Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik ve Girişimcilik Becerileri Arasındaki İlişki (Bağcılar ve Bakırköy İlçeleri Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniver- sitesi, Sakarya.
• Çelik, V. (1998). Eğitimde Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 4(16), 423-442. http://www.kuey.net/index.php/kuey/article/view/655 (Erişim Tarihi: 4.11.2015)
• Çelik, V. (2015). Eğitimsel Liderlik (8. Baskı). Ankara : Pagem Akademi.
• Çetin, C. (2009). Liderlik Stilleri, Değişim Yönetimi ve Ekip Çalışması. İstan- bul: İTO Yayınları.
• Çetin, K. Ö., Aydın, B. (2012). Ortaöğretim Okulu Yöneticilerinin Dönü- şümsel Liderlik Özelliklerinin Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılıklarına Etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 331-342. http://sbed.mku.edu.tr/article/view/1038000329 (Erişim Tarihi: 5.11.2015)
• Çöl, G. (2004). Güçlendirme ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Demirtaş, Ö., Bingöl, D. (2015). Örgütlerde Sosyal Destek Kapsamında Örgütsel Aile ve Amir Desteğinin İzdüşümleri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(1), 171-186 http://e- dergi.atauni.edu.tr/atauniiibd/article/view/1025010040/5000086453
• Genç, N., Halis, M. (2006). Kalite Liderliği. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Geri, S. (2010). Liderlik Tarzının Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi (Gsgm Mer- kez Örgütü Örneği). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversi- tesi, İstanbul.
• Gökkaya, Ö. (2005). Örgüt Dönüşümünde Transformasyonel Liderliğin İnce- lenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Güçlü, H. (2006). Turizm Sektöründe Durumsal Faktörlerin Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversite- si, Eskişehir.
• Gül, H. (2003). Karizmatik Liderlik ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü, Gebze.
• Güneş, A., M. (2011). İlköğretim Okullarında Dönüşümcü Liderlikle Örgütsel Adalet Arasındaki İlişki (Ağrı İli Örneği). Yayımlanmamış Yüksek Li- sans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Güzel, B. (2009). Kadın Çalışanların Kariyer Engellerinin Örgütsel Bağlılık Üzerine Etkisi: Dört ve Beş Yıldızlı Otel İşletmelerinde Bir Uygulama. Ya- yımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Eraslan, L. (2004). Okul Düzeyinde Dönüşümcü Liderlik. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 1-22. http://eefdergi.erzincan.edu.tr/article/download/1006000220/100600 0130 (Erişim Tarihi: 4.11.2015)
• Eren, E. (2010). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, (10. Basım). İstan- bul: Beta Yayım Dağıtım.
• Erdoğruca, P. (2011). Dönüşümcü (Transformasyonel) Liderlik ve Örgütsel Bağlılık Arasındaki İlişki. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Eryılmaz, F. (2006). Endüstri Meslek Lisesi Okul Müdürlerinin Dönüşümcü Liderlik Özelliklerine Sahip Olma Düzeyleri (Ankara İli Örneği). Yayım- lanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Helvacı, M. A. (2005). Eğitim Örgütlerinde Değişim Yönetimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Hemedoğlu, E., Evliyaoğlu, F. (2012). Çalışanların Dönüşümcü Liderlik Algılarının Örgütsel Bağlılıkları Üzerindeki Etkilerinin İncelenmesi. İşletme Araştırmaları Dergisi, 4(1), 58-77. http://isarder.org/tr/2012cilt4no1/Vol.4_Issue.1-04_abstract.pdf (Eri- şim Tarihi: 18.11.2015)
• İşcan, Ö, F. (2006). Dönüştürücü / Etkileşimci Liderlik Algısı ve Örgütsel Özdeşleşme İlişkisinde Bireysel Farklılıkların Rolü. Akdeniz Üniversi- tesi İ.İ.B.F. Dergisi, 6(11), 160-177. http://uvt.ulakbim.gov.tr/uvt/index.php?cwid=9&vtadi=TPRJ%2CTT AR%2CTSOS&ano=69827_c5fe575a229e7707865cd830ea2d3b67 (Eri- şim Tarihi: 8.11.2015)
• Karataş, S., GÜLEŞ, H. (2010). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin İş Tatmini İle Örgütsel Bağlılığı Arasındaki İlişki. Uşak Üniversitesi Sos- yal Bilimler Dergisi, 3(2), 74-89. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/usaksosbil/article/view/5000035925/5 000034847 (Erişim Tarihi: 8.11.2015)
• Karavardar, G. (2014). Kariyer Yönetimi ve Örgütsel Bağlılık İlişkisini Belirlemeye Yönelik Görgül Bir Araştırma. Uludağ Üniversitesi İktisa- di ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 33(2), 87-101. http://iibfdergi.uludag.edu.tr/download_pdf.php?id=123&f=123_rev1.p df (Erişim Tarihi: 7.11.2015)
• Karip, E. (1998). Dönüşümcü Liderlik. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yöne- timi, 4(16), 1998. http://www.kuey.net/index.php/kuey/article/view/656 (Erişim Tarihi: 2.10.2015)
• Kaya, N., Selçuk, S. (2007). Bireysel Başarı Güdüsü Organizasyonel Bağlılı- ğı Nasıl Etkiler? Doğuş Üniversitesi Dergisi, 8(2), 175-190. http://openaccess.dogus.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11376/463/kaya .pdf?sequence=1&isAllowed=y (Erişim Tarihi: 19.10.2015)
• Koçel, T. (2005). İşletme Yöneticiliği. İstanbul: Arıkan Basım Yayım.
• Korkmaz, M. (2005). Duyguların ve Liderlik Stillerinin Öğretmenlerin Performansı Üzerinde Etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 11(43), 401-422. http://www.kuey.net/index.php/kuey/article/view/393
• Kul, M., Güçlü, M. (2010). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri İle Beden Eğitimi Öğretmenlerinin Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki. Ulus- lararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(2), 1021-1038. http://www.j- humansciences.com/ojs/index.php/IJHS/article/viewFile/1483/636
• (Erişim Tarihi: 13.11.2015)
• Kurt, T. (2009). Okul Müdürlerinin Dönüşümcü ve İşlemci Liderlik Stilleri İle Öğretmenlerin Kolektif Yeterliği ve Öz Yeterliği Arasındaki İlişkilerin İnce- lenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Murat, G., Açıkgöz, B., (2008). Değişim Çağının Vazgeçilmez Aktörleri: Dönüşümcü Liderler. Kamu İş Dergisi, 10(2), 153-171. http://www.kamu- is.org.tr/pdf/1027.pdf (Erişim Tarihi: 4.11.2015)
• Şahin, B. (2009). Örgütsel Gelişmelerin Sağlanmasında Dönüşümcü Lider- lerin Rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi, S.B.E. Dergisi, 11(3), 97-118 http://www.sbe.deu.edu.tr/dergi/cilt11.sayı3/sahin%2011.3.pdf (Erişim Tarihi: 21.10.2015)
• Şahin, S. (2003). Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri ile Okul Kültürü Arasın- daki İlişkiler. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Dokuz Eylül Üniversite- si, İzmir.
• Şen, Y., Yaşlıoğlu, M. (2010). Dönüşümcü Liderliğin Yeniliği Destekleyici Örgüt İklimi Üstündeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme İktisadı Enstitüsü Dergisi, 21(66), 97-117. http://www.journals.istanbul.edu.tr/iuiieyd/article/view/1023000369 (Erişim Tarihi: 18.11.2015)
• Şencan, N., S. (2011). Türk İlaç Sanayiinde Çalışan Yöneticilerin Örgütsel Bağlı- lık ve İş Doyumlarına Yönelik Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Şirin, E. F., Yetim, A. A. (2009). Beden Eğitimi Ve Spor Yüksekokulu Yöneticilerinin Dönüşümcü Liderlik Stiline İlişkin Yönetici Algıları. Niğde Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 3(1), 69-84. http://dergi.nigde.edu.tr/index.php/besyodergi/article/viewArticle/87 (Erişim Tarihi: 2.11.2015)
• Şişman, M. (2014). Öğretim Liderliği, (5. Baskı). Ankara: Pagem Akademi.
• Tanrıverdi, H., Paşaoğlu, S. (2014). Dönüşümcü Liderlik, Örgütsel Adalet ve İş Tatmini Arasındaki İlişkileri Belirlemeye Yönelik Okul Öncesi Öğretmenleri Üzerinde Bir Araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergi- si, 13 (50), 274-293. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/esosder/article/view/5000068703 (Erişim Tarihi: 12.11.2015)
• Okçu, V. (2011). Okul Yöneticilerinin Liderlik Stilleri İle Öğretmenlerin Örgüt- sel Bağlılıkları ve Yıldırma Yaşama Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İnce- lenmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Oksay, A. (2011). Uzman Hekimlerde İş Tatmini ve Örgütsel Bağlılık İlişkisi: Isparta İli Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
• Özden, Y. (1999). Eğitimde Yeni Değerler: Eğitimde Dönüşüm. 2. Baskı. Anka- ra: Pagem Yayıncılık.
• Uğurlu, C. T. (2009). İlköğretim Okulu Öğretmenlerinin Örgütsel Bağlılık Düzeylerine Yöneticilerin Etik Liderlik ve Örgütsel Adalet Davranışlarının Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Yalçın, A., İPLİK, N,. F. (2005). Beş Yıldızlı Otellerde Çalışanların De- mografik Özellikleri İle Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişkiyi Belir- lemeye Yönelik Bir Araştırma: Adana İli Örneği. Çukurova Üniversite- si Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), 395-412. http://uvt.ulakbim.gov.tr/uvt/index.php?cwid=9&vtadi=TSOS&ano=5 6695_985bd5b328c5ac2e5dd44382012c0b42 (Erişim Tarihi: 10.11.2015)
• Yavuz, E. (2008). Dönüşümcü ve Etkileşimci Liderlik Davranışının Örgütsel Bağlılığa Etkisinin Analizi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üni- versitesi, Ankara.
• Yavuz, E. (2009). İşgörenlerin Dönüşümcü Liderlik ve Örgütsel Bağlılık ile İlgili Tutumlarına Yönelik Bir Araştırma. İşleme Araştırmaları Dergisi, 1(2), 1-22. http://isindexing.com/isi/papers/1395326232.pdf (Erişim Ta- rihi: 17.11.2015)
• Yolaç, S. (2011). Yöneticinin Algılanan Liderlik Tarzı İle Yöneticiye Du- yulan Güven Arasındaki İlişkide Lider-Üye Etkileşiminin Rolü. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(36), 63-72. http://e-dergi.marmara.edu.tr/maruoneri/article/view/1012000269 (Erişim Tarihi: 3.11.2015)