David Hume’un Tanrı Anlayışı ve Antropomorfizm Eleştirisi

Yıl 2017, Sayı: 11, 241 - 269, 01.04.2017

Habib Şener

Öz

Tanrı, insanların var olduğu ilk andan itibaren hayatlarındaki en önemli yeri işgal etmiştir. Aydınlanma Dönemi düşünürlerinden olan David Hume’a göre, Tanrı’nın varlığı kadar açık bir hakikat yoktur. Doğanın yapısı zeki bir yaratıcıya tanıklık etmektedir. Ayrıca insanlar Üstün Yaratıcıya erişme yeteneğiyle donatılmışlardır. Tanrı’nın sıfatlarını insanların bilmelerinin imkânsız olduğunu düşünen Hume, Tanrı’nın özelliklerinin insanlara benzetilmemesi gerektiğini ve insanlara ait özelliklerin Tanrı’ya verilemeyeceğini ifade etmesiyle de antropomorfizme karşı çıkmaktadır. Böylece o, Tanrı’nın yanlış bir şekilde tasvir edilmesini engellemeye çalışmaktadır. Bu makalede Hume’un Tanrı anlayışı ve antropomorfizm hakkındaki görüşleri ele alınıp incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Tanrı, antropomorfizm, David Hume, teizm, deizm.

David Hume's God Perception and Criticism of Antropomorphism

Öz

God have occupied the most important place in their lives from the first moment when people existed. According to David Hume, one of the thinkers of the Age of Enlightenment, there is no truth as clear as the existence of God. The nature's structure witnesses an intelligent creator. In addition, people are equipped with the ability to reach the Superior Creator. Hume, who thinks that the attributes of God are impossible for humans to know, also opposes anthropomorphism by expressing that attributes of God should not be likened to humans, and that the characteristics of humans can not be given to God. In this way he is trying to prevent the misrepresentation of God. In this article, Hume's views on understanding of God and anthropomorphism will be explored and evaluated.

Anahtar Kelimeler

God, anthropomorphism, David Hume, theism, deism.

Kaynakça

• Armstrong, Karen, Tanrı'nın Tarihi İbrahim'den Günümüze 4000 Yıllık Tanrı Anlayışı, çev. Oktay Özel & Hamide Koyukan & Kudret Emiroğlu, Ankara: Ayraç Yayınevi, 1998.
• Aydın, Mehmet S., Din Felsefesi, İzmir: İzmir İlâhiyat Vakfı Yayınları, 2010.
• Başcı, Vahdettin & Yazoğlu, Ruhattin & İmamoğlu, Tuncay, Din Felse- fesi Dersleri, Erzurum, Eser Basın Yayın Dağıtım Matbaacılık, 2015.
• Başcı, Vahdettin, 17. ve 18. Yüzyıl Aydınlanma Döneminde Rasyonel Din Anlayışları ve Deizm, Erzurum, Atatürk Üniversitesi Yayınları, Er- zurum 2002.
• Başcı, Vahdettin, “Aquino'lu Thomas'da Tanrı Anlayışı”, Felsefe Dünya- sı, 7, 1993, ss. 51-55.
• Baykan, Erdal, “Aydınlanma Dönemi Dine Eleştirel Yaklaşımlar: Ay- dınlanma ve Din”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü Dergisi, 2, 2001, ss. 303-316.
• Baykan, Erdal, “Yeni Anlamlar/Sorunlar: Akıl, Din ve Bilim Ekseninde Değişim Süreci Eleştirel Bir Yaklaşım”, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14, 2008, ss. 173-181.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefî Doktrinler ve Terimler Sözlüğü, İstanbul: Akçağ Yayınları, İstanbul 1999.
• Buhr, M. ve diğerleri, Aydınlanma Felsefesi, çev. Veysel Atayman, İstan- bul: Yenihayat Yayıncılık, İstanbul 2006.
• Cevizci, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, İstanbul: Paradigma Yayın- ları, 2010.
• Copleston, Frederick, Felsefe Tarihi, (Berkeley-Hume), çev. Aziz Yardım- lı, İstanbul: İdea Yayınevi, 1998, c. 5.
• Çevik, Mustafa, David Hume ve Din Felsefesi, İstanbul: Dergâh Yayınla- rı, 2006.
• Çiğdem, Ahmet, Aydınlanma Düşüncesi, İstanbul: İletişim Yayınları, 2011.
• Ferre, Frederick, Din Dilinin Anlamı (Modern Mantık ve İman), çev. Zeki Özcan, İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım, 1999.
• Gusdorf, Georges, İnsan ve Tanrı, çev. Zeki Özcan, İstanbul: Alfa Ya- yınları, 2000.
• Hume, David, “Dialogues Concerning Natural Religion”, The Philosop- hical Works, Vol. II, ed. Thomas Hill Green & Thomas Hodge Gro- se, London 1964, ss. 375-468.
• Hume, David, Din Üstüne, çev. Mete Tunçay, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2004.
• Hume, David, “An Enquiry Concerning Human Understanding”, The Philosophical Works, Vol. IV, ed. Thomas Hill Green & Thomas Hodge Grose, London 1964, ss. 1-135.
• Hume, David, “Essays, Moral, Political and Literary”, The Philosophical Works of David Hume, Vol. III, Printed for Adam Black & William Tait & Charles Tait, London 1826, ss. 1-579.
• Hume, David, İnsan Zihni Üzerine Bir Araştırma, çev. Selmin Evrim, İstanbul: Millî Eğitim Basımevi, 1945.
• Hume, David, “İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Soruşturma”, çev. Oruç Aruoba, Hume, İstanbul: Say Yayınları, 2010.
• Hume, David, “The Natural History of Religion”, The Philosophical Works, Vol. IV, ed. Thomas Hill Green & Thomas Hodge Grose, London 1964, ss.307-363.
• Hume, David, New Letters of David Hume, ed. Raymond Klibansky & Ernest C. Mossner, Oxford University Press, New York 1954.
• İmamoğlu, Tuncay, Tanrı’nın Doğası ve Mucizenin İmkânı, David Hu- me’un Antropomorfizm ve Mucize Eleştirisi, İstanbul: İz Yayıncılık, 2007.
• Kalın, Fetullah, “Bir Aydınlanma Düşünürü Olarak Jean Meslier’in Din Anlayışı”, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, cilt: XVI, sayı: 1, 2014, ss. 195-221.
• Koç, Turan, Din Dili, İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
• Mossner, Ernest C., “Hume ve Söyleşiler’in Kalıtı”, Din Üstüne, çev. Mete Tunçay, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2004, ss. 111-145.
• Root, H. E., “Dinin Doğal Tarihi Üstüne”, Din Üstüne, çev. Mete Tun- çay, Ankara: İmge Kitabevi Yayınları, 2004, ss. 15-33.
• Şener, Habib, John Locke ve David Hume Din Felsefesi Üzerine Karşılaştır- malı Bir İnceleme, İstanbul: Ötüken Neşriyat, 2014.
• Taylan, Necip, Düşünce Tarihinde Tanrı Sorunu, İstanbul: Şehir Yayınla- rı, 2000.
• Tunçay, Mete, “Din Üstüne Önsöz”, Din Üstüne, Ankara: İmge Kitabe- vi Yayınları, 2004, ss. 9-11.
• Tümer, Günay, Küçük, Abdurrahman, Dinler Tarihi, Ankara: Ocak Yayınları, Ankara 1997.
• Yazoğlu, Ruhattin, “Antropomorfizm ve Hıristiyanlık”, Ekev Akademi Dergisi, I(2), 1998, ss. 259-273.
• Yıldırım, Cemal, Ansiklopedik Çağdaş Felsefe Sözlüğü, Ankara: Doruk Yayınları, Ankara 2004.