Ordu’da Bir Sarı Sâdık Saltuk Ocağı ve Anlatıları

Yıl 2021, Sayı: 25, 126 - 139, 29.01.2021

Mustafa Eren

Öz

Ordu yöresinde 26 tane zaviyenin bulunduğu çeşitli kaynaklarda aktarılmaktadır. Bu zaviyeleri yöreyi fetheden Hacıemiroğulları Beyliği ve ardından Osmanlı Devleti burayı Türkleştirmek ve İslamlaştırmakta kullanmıştır. Fetih neticesinde Tokat ve Niksar tarafından gelen boy ve oymaklar içerisinde dervişler de bulunmaktaydı. Bu dervişler yerleştikleri bölgelerde halkı eğitmek ve bir araya getirmek için zaviyeler kurmuşlardır. Bu zaviyelerden biri de Ordu ili Ulubey İlçesi Yukarı Kızılen Köyündeki Sarı Sâdık Ocağıdır. Kaynaklarda zaviye olarak geçmese de tahrir defterleri kayıtlarında ve yöre halkının hafızasında Sarı Sâdık Evliyası olarak yer almaktadır. Sarı Saltuk, Türk dünyasında Sarı Saltık, Sarı Sâdık adlarıyla da anılır ve 13.yy’ın ikinci yarısında İslâm’ın Balkanlara girişine ve buraların Türkleşmesine öncülük eden gerçek hayatı efsaneleşmiş bir şahsiyettir. Saltuknâme’de Sarı Saltuk’un on iki tane türbesinin olduğu anlatılmaktadır. Bu türbelerin haricinde Sarı Sâdık adı, 1455 ve 1485 tarihli Ordu yöresine ait tahrir defterinde Karye-i Kızılin bölümünde de geçmektedir. Bu dönemde toprağının olduğu ve vergi ödediği kayıtlıdır. Ayrıca yöre halkı Sarı Sâdık olarak bilinen yerle ve Sarı Sâdık’la ilgili birçok efsane anlatmaktadır. Burası yöre halkı tarafından ocak olarak bilinir ve hastalıktan kurtulmak, dilek dilemek ve dua etmek için ziyaret yeri olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada Ordu’da gözlerden uzak pek bilinmeyen bir Sarı Sâdık Ocağı, tarihi kaynaklardan ve yöre halkından alınan bilgilerle araştırılmış ve gün yüzüne çıkarılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sarı Sâdık, Sarı Saltuk, Ordu, Ocak, Anlatı.

A Sarı Sâdık Saltuk Seedbed in Ordu and His Narratives

Öz

It is reported in various sources that there are twenty-six zaviye in Ordu region. The Hacıemiroğulları Principality, which conquered the Ordu region, and then the Ottoman Empire, benefited from the Turkification of the lands conquered from these lodges and the spread of Islam there. As a result of the conquest, Turkish tribes coming from Tokat and Niksar started to settle in the region. The dervishes in these tribes led the Turkish tribes both during the journey and in the areas they settled. These dervishes also established zaviye to educate and gather the people in the regions where they settled. One of these zaviye is Sarı Sâdık Seesbed in Yukarı Kızılen Village of Ulubey District of Ordu Province. Although it is not mentioned as a zaviye in the sources, it is included as Sarı Sâdık Evliyası in the records of the registers and in the memory of the local people. Sarı Saltuk is also known as Sarı Saltık and Sarı Sâdık in the Turkic world and is a dervish loved by the people for leading the entry of Islam to the Balkans and the Turkification of these regions in the second half of the 13th century and many legends are told about him. It is told that Sarı Saltuk has twelve tombs in Saltukname. Apart from these tombs, the name Sarı Sâdık is also mentioned in the Karye-i Kızılin section in the registration book of the Ordu region dated 1455 and 1485. It is registered that he had land and paid taxes during this period. In addition to these records, other information about Sarı Sâdık can be obtained from the narratives of the local people. As it is understood from the narratives, the place known as Sarı Sâdık is described as a seedbed by the local people and is used as a place to visit for relief from illness, wishes and prayers. In this study, an unknown Sarı Sâdık Seedbed in Ordu was investigated and tried to be brought to light with the information obtained from historical sources and local people.

Anahtar Kelimeler

Sarı Sâdık, Sarı Saltuk, Ordu, Seedbed, Narrative.

Kaynakça

• Akalın, Şükrü Haluk, “Ziyaretgâhı Rumeli’de Sarı Saltuk’un İzleri ve Ohrideki Sveti Naum/ Sarı Saltuk”, 1. Uluslararası Türkoloji Kongresi Bildirileri, Prizren 12-14 Aralık 1998. Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yay. (221-244).
• Arık, Remzi Oğuz, Coğrafyadan Vatana, İstanbul: MEB Basımevi, 1989.
• Artun, Erman, Türk Halkbilimi, İstanbul: Kitabevi Yay. 2008.
• Barkan, Ömer Lütfi, Kolonizatör Türk Dervişleri, Hamle Yay. t.y.
• Boratav, Pertev Naili, Yüz Soruda Türk Folkloru-İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar. Ankara: BilgeSu Yay. 2013.
• Boratav, Pertev Naili, Yüz soruda Türk Halk Edebiyatı, İstanbul: Gerçek Yay. 1992.
• Çebi, Sıtkı, Ordu Evliyaları. Ensar Vakfı Ordu Şubesi Yayını No: 1.
• Çepnioğlu, Cahit, Oğuz Çepni Boyu. İstanbul: Yazın Basım Yayın Matbaacılık, 2014.
• Çobanoğlu, Özkul, Türk Halk Kültüründe Memoratlar ve Halk İnançları, Ankara: Akçağ Yay. 2003.
• Ebu’l-Hayr-ı Rûmî, Saltuk-nâme, 1. Cilt (haz. Şükrü Haluk Akalın), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 1988.
• Elçin, Şükrü, Halk Edebiyatına Giriş, Ankara: Akçağ Yay. 2016.
• Fatsa, Mehmet, Karadeniz’de Zaviyeler (15-17. yy). İstanbul: Arı Sanat Yay. 2017.
• Ocak, Ahmet Yaşar, Sarı Saltık, Popüler İslâm’ın Balkanlardaki Destanî Öncüsü. Ankara: TTK Yay. 2002.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Cilt: 36, s. 147. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 2009.
• Yediyıldız, Bahaeddin, Ordu Tarihinden İzler. Ordu: OBB Kültür Yay. 2018.
• Yediyıldız, Bahaeddin ve Üstün, Ünal. Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları-1 1455 Tarihli Tahrir Defteri, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. 1992.
• Yediyıldız, Bahaddin. ve Üstün, Ünal. Ordu Yöresi Tarihinin Kaynakları-11 1485 Tarihli Tahrir Defteri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay. 2002.
• Yüce, Kemal, Saltuk-nâme’de Tarihî, Dinî ve Efsanevî Unsurlar. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yay. 1987.
• Sözlü Kaynak Kişiler
• KK: 1-Alime Oğurlu, Ordu Ulubey Yukarı Kızılen Köyü, 1950 Doğumlu, İlkokul Mezunu, Ev Hanımı.
• KK: 2-Rukiye Kıyak, Ordu Ulubey Yukarı Kızılen Köyü, 1950 Doğumlu, Okuma Yazma Yok, Çiftçi
• KK: 3-Hatice Oğurlu, Ordu Ulubey Yukarı Kızılen Köyü, 1937 Doğumlu, Okuma Yazması Yok
• KK: 4-Ayşe Eren, Ordu Ulubey Yukarı Kızılen Köyü, 1950 Doğumlu, Okuma Yazma Yok, Çiftçi.
• KK: 5-Mustafa Türkmen, Ordu Ulubey Yukarı Kızılen Köyü, 1965 Doğumlu, İlkokul Mezunu, Bakkal.
• KK: 6-Ahmet Eren, Ordu Ulubey Yukarı Kızılen Köyü, 1954 Doğumlu, Çiftçi
• KK: 7-Fehmi Baybaba, Ordu Ulubey Çubuklu Köyü, 1951 Doğumlu, İlkokul Mezunu, Çiftçi.