The Concept of أَمَّا بَعْدُ (Emmâ ba‘d) in Arab Grammar and Literature

Yıl 2022, Sayı: 29, 145 - 158, 30.01.2022

Halis Dede , Ali Sevdi

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.981012

Cited By: 1

Öz

In this study, which examines the expression أَمَا بَعْدُ (emmâ ba'd) in Arabic grammar and literature, first of all, the words emma and badd are explained one by one, then, the use/composition of these two together is discussed and the details are emphasized. The expression أَمّا بَعْدُ (emma ba‘d), which is used at the beginning of the speech and indicates the great importance of the next expression, and which means now when it comes to the main issue, it is a combination used in oral and written expressions in Arabic grammar and literature. In speeches, sermons, correspondence and introductory works (Hutbetu'l-Kitâb), basmala is used to pass the main word after hamdele and salvele. Acting as a bridge between this introduction, which consists of prayer, and the word constituting its main purpose, and thus harmonizing the two words, أَمّا بَعْدُ is a compound that replaces the conditional preposition and the conditional verb. Various opinions have been put forward about the origin, function and history of this combination, which consists of the letter أَمْا and بَعْدُ. It has also been suggested that it is Faslu'l-Hitâb because it comes between the two words and separates them from each other. First time user; Hz. David (a.s.), Hz. Adam (as), Hz. Yaʻkub (a.s.), Hz. Eyyub, Kus b. Sâide el-İyâdî, Kaʻb b. Luey, Yaʻrûb b. Kahtân or Sahbân b. It has been stated that it is valid.

ARAP GRAMERİ VE EDEBİYATINDA أمّا بَعْدُ (EMMÂ BA‘D) İFADESİ

Öz

Arap grameri ve edebiyatında أَمَّا بَعْدُ (emmâ ba‘d) ifadesi incelenen bu çalışmada öncelikle emmâ ile baʻd kelimeleri teker teker açıklanmış, sonra da bu ikisinin birlikte kullanımı/terkibi ele alınarak detayları üzerinde durulmuştur. Söze başlarken kullanılan ve gelecek ifadenin büyük önemini bildiren, bundan sonra, asıl meseleye gelince ve imdi gibi manalara gelen أَمَّا بَعْدُ (emmâ ba‘d) ifadesi, Arap grameri ve edebiyatında sözlü ve yazılı ifadelerde kullanılan bir terkiptir. Konuşmalarda, hutbelerde, yazışmalarda ve eserlerin mukaddimelerinde (Hutbetu’l-Kitâb) besmele, hamdele ve salveleden sonra asıl söze geçişte kullanılmaktadır. Duadan müteşekkil bu giriş ile asıl maksadı teşkil eden söz arasında bir köprü vazifesi gören ve bu sayede iki söz arasında uyum sağlayan أَمَّا بَعْدُ, şart edatı ile şart fiilinin yerine kaim bir terkiptir. أَمَّا harfi ile بَعْدُ zarfından müteşekkil olan bu terkip, aslı, işlevi ve tarihçesi hakkında çeşitli görüşler ileri sürülmüştür. İki söz arasında gelip bunları birbirinden ayırdığından, Faslu’l-Hitâb olduğu da ileri sürülmüştür. Bunu ilk defa kullananın; Hz. Davûd (a.s.), Hz. Âdem (a.s), Hz. Yaʻkûb (a.s.), Hz. Eyyûb, Kus b. Sâide el-İyâdî, Kaʻb b. Luey, Yaʻrûb b. Kahtân veya Sahbân b. Vâil olduğu belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

أمّا بَعْدُ (Emmâ ba‘d), Arap Grameri, Arap Edebiyatı, Faslu’l-Hitâb

Kaynakça

• Bâmyânî, Muhammedî b. Muhammed Hüseyn (2009.) Durûsun fi’l-Belâga, (Şerhu Muhtasari’l-Meânî li’t-Taftâzânî), Müessesetü'l-Belâga: Lübnan.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl (1422.) el-Câmiu’l-Müsnedi’s-Sahîhi’l-Muhtasar min Umûri Rasûli’llâhi Sallallâhu Aleyhi ve Sellem ve Sünenih ve Eyyâmih: Sahîhu’l-Buhârî, thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır el-Nâsır, Dâru Tavki'n-Necât: Beyrût.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd (2009.) “Emmâ Ba’d”, es-Sihâh Tâcu’l-Luga ve Sihâhu’l-Arabiyye, thk. Muhammed Muhammed Tâmir, Dâru’l-Hadîs: Kahire.
• Cevherî, eş-Şeyh İsmaîl b. Ğüneym (2011.) İhrâzu’s-Saʻd Biincâzi’l-Vaʻd Bimesâil “Emmâ baʻd”, thk. Ebû Abdillah ed-Dânî b. Munîr Âlu Zehvî, el-Mektebetu’l-Asriyye: Beyrut.
• Desûkî, Muhammed b. Muhammed ‘Arefe (tsz.) Hâşiyetu’d-Desûkî alâ Muhtasari’l-Me’ânî, Mektebetu’r-Reşîdiyye: Pakistan.
• Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî, Ebû Abdirrahmân b. Amr b. Temîm (tsz.) Kitâbu’l-Ayn, thk. Mehdî el-Mahzûmî & İbrâhîm es-Sâmerrâî, I-VIII, Dâr ve Mektebetu’l-Hilâl: Bağdat.
• Hâşimî, Ahmed b. İbrâhîm b. Mustafa (tsz.) Cevâhiru’l-Belâga fi’l-Maʻânî ve’l-Beyân ve’l-Bedî, thk. Yûsuf es-Sumeylî, el-Mektebetü’l-‘Asriyye: Beyrut.
• Hurşî, Ebu Abdillâh Muhammed b. Abdillah. Şerhu Muhtasarı Halîl (tsz.) Dâru’l-Fikr: Beyrut.
• İbn Hişâm, Cemâluddin el-Ensâr’i, Muğni’l-Lebîb ‘an Kutubi’l-‘Aârîb(1964.) thk. Mâzin el-Mubârek & Muhammed Ali Hamdullah, Dâru’l-Fikr: Beyrut.
• İbn Mâlik, Cemâluddîn Muhammed b. Abdillah et-Tâî (tsz.) Şerhu’l-Kâfiye eş-Şâfiye, thk. Abdulmunʻim Ahmed el-Harîdî, Merkezu’l-Bahsi’l-İlmî ve İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî: Mekke.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâluddin Muhammed b. Mukrem el-Ensârî (2010.) “Ba‘d” Lisânu’l-Arab, Vizâretu Şuûni’l-İslâmiyye ve’l-Evkâf ve’d-Da’ve ve’l-İrşâd, Özel baskı: Suudi Arabistan.
• İbnu’l-Esîr, Diyâuddîn Nasrullah b. Muhammed (tsz.) el-Meselu’s-Sâir fi Edebi’l-Kâtib ve’ş-Şâir, thk. Ahmed el-Hûfî & Bedevî, Kâhire: Tabâne, Dâru Nahdati Mısır: Kâhire.
• İmîl Bedî‘ Ya’kub (2006.) “Faslu’l-Hitâb”, Mevsûau Ulûmi’l-lugati’l-Arabiyye, Dâru'l-Kutubi'l'İlmiyye: Beyrut.
• İsferâyînî, Ebû İshâk İsâmuddin İbrahim b. Muhammed b. Arabşâh (2001.) el-Etvel: Şerhu Telhîsi Miftâhi’l-Ulûm, thk. Abdulhamid Henedâvî, I-II, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye: Beyrut.
• Kannûcî, Sıddîk Hasan Han el-Buhârî (2007.) el-Mevʻizetu’l-Hasene bimâ Yuhâtebu fi Şuhûri’s-Sene, Dâru’l-Ktubi’l-İlmiyye: Beyrut.
• Kayserî, İbrâhîm b. Muhammed Kûzî Büyükzâde (2019.) Risâle fi Emmâ Baʻdu, Merkezü’l-Buhus ve’d-Diraseti’l-İslamiyye: Bağdat.
• Sûlî, Ebûbekir Muhammed b. Yahya (1341.) Edebu’l-Kuttâb, thk. Muhammed b. Behcet el-Eserî, Matbaatu’s-Selefiyye: Kâhire.
• Taberî, Hafız Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed (1992.) Kitâbu’l-Evâil, thk. Mervân el-Atiyye & Şeyh er-Râşid, Dâru’l-Cîl: Beyrut.
• Taftâzânî, Sa’duddin Mes’ûd b. Ömer (2010.) Muhtasaru’l-Me’ânî Ma’a’l-Hâşiye li’ş-Şeyhi’l-Hind Mahmûd Hasan, Mektebetu’ş-Şûrâ: Pakistan.
• ___________, Sa’duddin Mes’ûd b. Ömer (2013.) el-Mutavvel Şerhu Telhîsi Miftâhi’l-Ulûm, thk. Abdülhamid Hindâvî, III. Baskı, Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye: Beyrut.
• Tezcan, Tuğrul, “Bir Klişenin Şerhi: Hamdele, Salvele Ve Ba’du İfadesinin Davud el-Hanefî el-Karsî el-Birgivî’de Çağrıştırdıkları”, Türkiye İlahiyat Araştırmaları Dergisi, C. 3, S. 1, s.56-72.
• Topuzoğlu, Tevfik Rüştü (1995.) “Faslu’l-Hitâb”, DİA, C.12, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları: İstanbul.
• Vellevî, Muhammed b. Ali b. Âdem b. Mûsâ (1424.) Kurretu Ayni’l-Muhtâc fi Şerhi Mukaddimeti Sahîhi Müslim b. El-Haccâc, Dâru İbnu’l-Cevzî: Riyad.
• Züheyr b. Ebî Sülmâ, (Ebû Büceyr) (Rebîa) b. Riyâh el-Müzenî (2019.) Muallaka, trc. Kenan Demirayak vd., Akdem Yayınları: İstanbul.