Türkiye Defteri Dergisinde Edebiyat Piyasası ve Piyasa Edebiyatı Kıskacında Türk Edebiyatının Ahvali

Yıl 2023, Sayı: 33, 208 - 228, 31.05.2023

Hatice Budak , Berkay Çetin

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1245034

Öz

Günümüz kapitalist dünyasında edebî ürünlerin iktisadi bir meta hâline gelmesi ve piyasa değerinin merkezîleşmesi süreci, bu süreci destekleyenler gibi eleştirenleri de beraberinde getirmiştir. Bu çalışmada Türkiye Defteri dergisinin Türk edebiyatının piyasalaşma problemine ve “Nasıl bir edebiyat?” sorusuna yaklaşımı incelenmektedir. Çalışma nitel bir araştırma olup Türkiye Defteri dergisinin toplam 20 sayısı taranmıştır. Çalışma verilerinin toplanmasında doküman analizi, çözümlenmesinde ise betimsel analiz kullanılmıştır. Çalışmanın sonucunda, dergide burjuva edebiyatındaki “sanat, sanat içindir” anlayışının bir sonucu olarak edebiyat yaratımının giderek piyasanın temel ilkesi olan “üretim için üretim” ilkesine angaje olduğuna; piyasa edebiyatının yapıtlarında, belli bir toplumun üyesi olmayan, sadece kendisi için yaşayan bir insan tipi yaratıldığı ve bu insan tipinin halka bir gerçeklik biçimi olarak sunulduğuna dair eleştirel bir söylemin hâkim olduğu tespit edilmiştir. Türkiye Defteri’nde, piyasa değerlerinden arınmış toplumcu gerçekçi bir edebiyatın yapıtları ile kolektif düşüncenin içinde ayakları yere basan gerçek bir insan anlayışının mümkün olduğu iddiası da çalışmada elde edilen bir diğer sonuçtur.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Defteri, Marksist Edebiyat Eleştirisi, Kapitalizm, Edebiyatın Piyasalaşması, Toplumcu Gerçekçilik

The Situation of Turkish Literature Between the Literary Market and Market Literature in the Journal of Türkiye Defteri

Öz

In today’s capitalism, the commodification of literary products and the process of the centralization of market value, have both their proponents and critics. This study examines the approach of the journal Türkiye Defteri to the problem of marketization of Turkish literature and to the question “what kind of literature”. As a qualitative research, twenty issues of the journal were reviewed in this study. Document analysis and descriptive analysis were employed for data collection and data analysis respectively. In conclusion, it is found that there is a critical discourse in the journal that, as a consequence of the mentality of “art for art’s sake” in bourgeois literature, literary creation is increasingly being engaged in production for production’s sake, the primary principle of the market, and that in the works of market literature a human type which is not a member of any society and lives for his own is created and presented to the public as a form of reality. Another conclusion is the journal’s claim that products of a social realist literature purified from market values and a realist human conception within collective thought are possible.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Defteri, Marxist Literary Criticism, Capitalism, Marketization of The Literature, Social Realism

Kaynakça

• Adorno, T. W. (2008). Edebiyat yazıları (2. Baskı). (S. Yücesoy ve O. Koçak, Çev.). Metis Yayınları.
• Akpınar, S. (2014). Toplum-sanat ve ideoloji üçgeninde toplumcu gerçekçiliğin edebiyat ve siyaset ilişkisine yaklaşımı. The Journal of International Social Research, 7(30), 7-26.
• Aktunç, H. (1973). Marksisizm, ideoloji, gerikalmış ilericilik ve bugünün edebiyatı üzerine. Türkiye Defteri, (2), 26-37.
• Aktunç, H. (1974a). Bir mektup. Türkiye Defteri, (13), 108-112.
• Aktunç, H. (1974b). Devrimci kültür mücadelesi ve edebiyat. Türkiye Defteri, (14), 114- 121.
• Aktunç, H., Altuğ, T. ve Çelik, N. (1974). 1973’le hesaplaşma. Türkiye Defteri, (4), 11-32.
• Algül, A. (2020). Eleştirel gerçekçilikten devrimci romantizme doğru toplumcu gerçekçilik üzerine bir çalışma. Frankofoni Dergisi, 2(37), 171-179.
• Altuğ, T. (1973). Batılaşmacı görüş tarzı üzerine. Türkiye Defteri, (2), 5-12.
• Altuğ, T. (1974a). Türk hikayesinin yeni dönemi ve bazı teorik meseleler. Türkiye Defteri, (3), 25-33.
• Altuğ, T. (1974b). Türk romanı ve Kemal Tahir. Türkiye Defteri, (6), 12-16.
• Altuğ, T. (1974c). Devrimci kültür mücadelesinin konumu. Türkiye Defteri, (15), 194-203.
• Alver, A. (2014). Türk edebiyatında 1940'lı yıllarda yazılan bazı toplumcu gerçekçi romanların emek-sermaye bağlamında analizi. SDU Faculty of Arts and Sciences Journal of Social Sciences/ SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (33), 129-152.
• Aslan, İ. (2014). Edebiyatta temsil sorunu: Popüler edebiyatın kanonlaş(tırıl)ması. Sosyologca, (8), 229-238. Doğu Kitabevi.
• Bağdatlı, S. (1975). Batılaşma düşüncesine başlangıç taslağı. Türkiye Defteri, (18), 502-506.
• Bayar, Z. (1974). Nâzım Hikmet’in kişileri. Türkiye Defteri, (8), 104-108.
• Bele, T. (2015). Türkiye’de edebiyat yapmak ve yazar olmak. İçinde: Edebiyatçıların, yayıncıların sorunları ve çözüm önerileri. CHP Kültür ve Sanat Platformu. https://content.chp.org.tr/file/50856.pdf Erişim Tarihi: 01.11.2021.
• Belge, M. (2020). Edebiyat üstüne yazılar. İletişim Yayınları.
• Bizer, O. (1974). Yeni hikayenin eskileri (Füruzan ve Bekir Yıldız). Türkiye Defteri, (5), 26-38.
• Çelik, N. (1971). Düzenin edebiyatı. Türkiye Defteri, (1), 11-12.
• Çelik, N. (1973). Türkiyeli romancı. Türkiye Defteri, (2), 38-40.
• Çelik, N. (1974). Kemal Tahir için biyografi çalışması, Türkiye Defteri, (6), 17-50.
• Çetin, B. ve Budak, H. (2020). Kemal Tahir’den Türkiye Defteri’ne yerlilik. İ. Serbestoğlu (Ed.) Sosyal ve insanî bilimler teori, güncel araştırmalar ve yeni eğilimler/2 içinde (s. 232-255.). IVPE Yayınları.
• Eagleton, T. (2014). Marksizm ve edebiyat eleştirisi (2. Baskı). (U. Özmakas, Çev.). İletişim Yayınları.
• Erdinç, F. (1975). Şiir üstüne. Türkiye Defteri, (17), 460-461.
• Fischer, E. (1995). Sanatın gerekliliği (8. Baskı). (C. Çapan, Çev.). Payel Yayınları.
• Fox, R. (2019). Roman ve halk (1. Baskı). (F. B. Aydar, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• İleri, S. (1971). TRT gönülleri hoş tutuyor. Türkiye Defteri, (1), 33-35.
• Kula, O. B. (2013). Marx, Benjamin, Adorno sanat ve edebiyat. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Marx, K. ve Engels, F. (2016). Sanat ve edebiyat üzerine (3. Baskı). (M. Belge, Çev.). İletişim Yayınları.
• Moran, B. (1999). Edebiyat kuramları ve eleştiri. İletişim Yayınları.
• Özdemir, N. (2011). Edebiyat ve ekonomi kültürel ekonomik bir alan olarak edebiyat. Millî Folklor, 23(91), 101-114.
• Tagızade, L. (2006). Sosyalist realizm: Kökeni, oluşum süreci ve kavramı. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 3(4), 1-24.
• Tahir, K. (1973). Sol bölünmeler üstüne konuşma. Türkiye Defteri, (2), 13-25.
• Tahir, K. (2016). Notlar sanat ve edebiyat-I. İthaki Yayınları.
• Tanrıbuyurdu, E. (2010). Marksist edebiyat eleştirisi ve Fethi Naci’nin eleştiri anlayışı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Bilkent Üniversitesi Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. http://repository.bilkent.edu.tr/handle/11693/15322 adresinden edinilmiştir.
• Türkiye Defteri (1973). Güçlenen… Süren… Türkiye Defteri, (2), 3-4.
• Türkiye Defteri (1974). Edebiyat… Kapitalizm…Nobelizm… Türkiye Defteri, (3), 3-5.
• Yavuz, H. (1974). Kemal Tahir ve ulusal felsefe sorunu. Türkiye Defteri, (6), 56-59.