Okul Yöneticiliğinden Öğretmenlik Mesleğine Dönüşte Yaşanan Sorunların İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 34, 334 - 368, 27.10.2023

Dilan Beştaş Marakçı , Rasim Tösten

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1308477

Öz

Araştırmanın amacı, okul yöneticiliğinden ayrılıp öğretmenlik mesleğine tekrar dönüş yapan öğretmenlerin okul yöneticiliğinden ayrıldıktan sonra elde ettikleri deneyimleri ve bu durumun getirmiş olduğu avantaj ve dezavantajları derinlemesine ortaya koymaktır. Nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim deseniyle yürütülen çalışmanın verileri, yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak elde edilmiştir. Amaçlı Örnekleme türlerinden ölçüt örnekleme yoluyla Siirt il merkezinde önceden yöneticilik yapmış ve öğretmenliğe dönmüş 19 öğretmen ile görüşülmüştür. Görüşmelerden elde edilen veriler kodlanmış ve temalar altında içerik analizi gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya katılan yöneticilerin büyük çoğunluğunu erkek yöneticiler oluşturmaktadır. Yöneticiliği bırakanların büyük bir bölümü idari iş ve işlemlerinin yoğun olduğunu, idari evrak işlerinin fazla olduğunu ifade etmiştir. Aynı zamanda yöneticiliği bırakmada dış etken olarak aile kaynaklı nedenlerin, iç etken olarak iş yükünün etkili olduğunu; insan ilişkileri bakımından öğretmenlere ve diğer personele iş yaptırmakta zorluk yaşadıklarını, izin haklarının az olduğunu ve kullanamadıklarını, uzun çalışma sürelerine sahip olduklarını belirtmişlerdir. Yine yöneticilikte zihinsel ve duygusal tükenme yaşadıklarını, katılımcıların büyük çoğunluğunun öğretmenliğe dönmeyi kazanç olarak ifade etseler de yöneticiliğe ilerleyen yıllarda ya da yöneticiliğin görev tanımının yapılması halinde geri döneceklerini belirtmiştir. Bu anlamda yöneticilikten ayrılma nedenlerinin ve yöneticilik iş tanımının tam anlamda olmayışının daha baskın olması araştırma açısından dikkate değerdir. Araştırma sonuçları ilgili alan yazınla ilişkili biçimde tartışılmış, bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Okul yöneticisi, Öğretmenlik mesleği, Öğretmen

From School Management to Teaching Profession Examining the Problems Experienced on Return

Öz

The aim of the research is to reveal the experiences of teachers who left the school administration and return to the teaching profession, and the advantages and disadvantages of this situation, which caused them to leave the school administration. The data of the study, which was conducted with the phenomenology design, one of the qualitative research methods, were obtained by using a semi-structured interview form. Through criterion sampling, 19 teachers who previously worked as administrators in Siirt city center and returned to teaching were interviewed. The data obtained from the interviews were coded and content analysis was carried out under the themes. The majority of the managers participating in the research are male managers. The majority of those who left the management stated that the administrative work and transactions are intense and the administrative paperwork is excessive. At the same time, family-based reasons as an external factor and workload as an internal factor are effective in quitting management; They stated that they had difficulties in getting teachers and other personnel to work in terms of their relations with teachers, that they had little and could not use their leave, and that they had long working hours. He also stated that they experience mental and emotional exhaustion in management, and that although the majority of the participants express that returning to teaching is a gain, they will return to management in the following years or if the job description of the manager is made. In this sense, it is noteworthy in terms of research that the reasons for leaving the management and the lack of a full management job description are more dominant. The results of the research were discussed in relation to the related literature and some suggestions were presented.

Anahtar Kelimeler

School administrator, Teaching profession, Teacher

Kaynakça

• Açıkalın, A. ve Özkan, M. (2015). Bir öğrenim çevresi olarak okulu yönetmek. Ankara: Pegem Akademi.
• Açıkgöz, K. Ü. (2000). Etkili öğrenme ve öğretme (3. baskı). İzmir.
• Ağaoğlu, E., Altınkurt, Y., Yılmaz, K., ve Karaköse, T. (2012). Okul yöneticilerinin yeterliklerine ilişkin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri. Eğitim ve Bilim, 37(164), 159- 175.
• Akçadağ, T. (2014). Okul yöneticilerinin bakış açılarıyla yöneticilerin yetiştirilme, atama ve yer değiştirmeleri; Sorunlar ve çözümler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29, 135-150.
• Akman, Y. (2016). Okul yöneticilerinin öğretmenliğe dönüş sürecine ilişkin görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(2), 319-334.
• Aydın, M. (2005). Eğitim yönetimi. Ankara: Hatipoğlu Yayınları.
• Bakioğlu, A. (1994). Okul yöneticisinin kariyer basamakları: İngiliz eğitimi sisteminde yöneticilerin etkinlikleri üzerindeki faktörler. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, (6), 17-28. http://dspace.marmara.edu.tr/bitstream/handle /11424/3727/1099-2064-1- SM.pdf?sequence=1&isAllowed=y adresinden edinilmiştir.
• Balcı, A. (1982). Eğitim yöneticisinin hizmet içinde yetiştirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 15(1), 174-184.
• Balcı, A. (1988). Eğitim yöneticisinin yetiştirilmesi: Türkiye’deki ilk ve orta dereceli okul yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 21(1-2), 435-448.
• Balcı, A. (1993). Etkili okul: Okul geliştirme. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Balcı, A. (1999). Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi, eğitimde yansımalar: V. 21. yüzyılın eşiğinde Türk eğitim sistemi (Ulusal Sempozyum [25- 27 Kasım 1999]), Ankara: Tek
• Balcı, A. (2008). Türkiye’de eğitim yönetiminin bilimleşme düzeyi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 14(54), 181-209.
• Balcı, A. ve Çınkır, Ş. (2002). Türkiye’de eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi. 21.yy Eğitim Yöneticilerinin Yetiştirilmesi Sempozyumu (16-17 Mayıs 2002). Bildiriler. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları. No: 191. s. 211-236.
• Bursalıoğlu, Z. (2011). Okul yönetiminde yeni yapı ve davranış. Ankara: Pegem Akademi.
• Cooley, E. V., ve Shen, J. (2005). Who will lead? The top 10 factors that influence teachers moving into administration. Jianping Shen (Ed.). School principals, 48-153. New York: Peter Lang.
• Coşkun-Demirpolat, B. (2016). Büyük göç: Okul yöneticilerinin öğretmenliğe dönüşü. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(8), 127-150.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Creswell, J.W. (2013). Qualitative Inquiry & Research Design: Choosing among Five Approaches. Los Angeles, CA: Sage.
• Cuban, L. (1988). The managerial imperative and the practice of leadership in schools. Albany, NY: State University of New York Press. Yener AKMAN 332.
• Çınkır, Ş. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin sorunları: Sorun kaynakları ve destek stratejileri. İlköğretim Online, 9(3), 1027-1036
• Davis, S., Darling-Hammond, L., LaPointe, M., ve Meyerson, D. (2005). School leadership study, Developing successful principals. Stanford educational leadership institute. http://www.wallacefoundation.org/knowledge-center/school-eadership/principaltraining Documents/Developing-Successful-Principals.pdf.E.T.:21.08.2015.
• Demir, M. K., ve Arı, E. (2013). Öğretmen sorunları-Çanakkale ili örneği. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 107-126.
• Demirel, Ö. (2003). Planlamadan değerlendirmeye öğretme sanatı (5. baskı). Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Demirpolat, C. B. (2016). Büyük göç: Okul yöneticilerinin öğretmenliğe dönüşü. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(8), 127-150.
• Demirtaş, H. ve Özer, N. (2014). Okul müdürlerinin bakış açısıyla okul müdürlüğü. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 1-24.
• Dlugosh, L. L. (1994). Why administrators move: Factors contributing to the turnover of school administrators in Nebreska (Research Report No. 143). Retrieved from http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED375505.pdf
• Erginer, A. ve Köse, M. F. (2012). Okul yöneticilerinin yöneticiliği tercih ve bırakma nedenlerine ilişkin nitel bir çalışma. E-Journal of New World Sciences Academy, 7(4), 14-28. http://dergipark.gov.tr/download/article-file/187033 adresinden edinilmiştir.
• Fernet, C., Guay, F., Senecal, C., ve Austin, S. (2012). Predicting ıntraindividual changes in teacher burnout: The role of perceived school environment and motivational factors. Teaching and Teacher Education, 28(4), 514-525. doi: 10.1016/j.tate.2011.11.013
• Germann, P. J. (1988). Development of the attitude toward science in school assessment and its use to investigate the relationship between science achievement and attitude toward science in school. Journal of Research in Science Teaching,25(8), 689-703.
• Glesne, C. (2012). Nitel araştırmaya giriş. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu (Çev. Ed.). Ankara: Anı.
• Gmelch, W. H., Gates, G., Parkay, F. W., ve Torelli, J. A. (1994, April). The ımpact of personal, professional, and organizational characteristics on administrator burnout. Report Presented at the Annual Meeting of the American Educational Research Association, New Orleans. Retrieved from http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED373451.pdf
• Göksoy, S. (2015). Bureaucratic problems at schools. Journal of Education and Future, (7), 99-118. Retrieved from https://dergipark.org.tr/download/articlefile/174211
• Gurr, D., Drysdale, L., ve Mulford, B. (2005). Successful principal leadership: Australian case studies. Journal of Educational Administration, 43(6), 539–551.
• Hausman, C., Nebeker, A., McCreary, J., ve Donaldson, G. (2001). The worklife of the assistant principal. Journal Of Educational Administration, 40(2), 136-157. doi: 10.1108/09578230210421105
• Hayon, L., Faraj, H., ve Wubbels, T. (2001). Burnout among Israeli Arab school principals as a function of professional ıdentity and ınterpersonal relationships with teachers. International Journal of Leadership in Education. 5(2), 149-162. doi: 10.1080/13603120110057091
• Hoy, W. K., ve Miskel, C. G. (2010). Eğitim yönetimi, teori, araştırma ve uygulama (Çeviri editörü: S. Turan, 7. Baskıdan çeviri). Ankara: Nobel.
• Jonga, D., Grundmeyer, T., ve Yankey, J. (2017). Identifying and addressing themes of job dissatisfaction for secondary principals. School Leadership and Management, 37(4), 354-371. doi: 10.1080/13632434.2017.1338253
• Loder, T. L. (2003). Is a principal still a teacher?: Role discontinuity in the lives of women administrators. Annual Meeting of the American Educational Research Association, Chicago, IL, April 2003.
• Lunenburg, F. C., ve Ornstein, A. C. (2013). Eğitim yönetimi. (Çeviri editörü: G. Arastaman, 6. baskıdan çeviri). Ankara: Nobel.
• Karip, E. ve Köksal, K. (1999). Okul yöneticilerinin yetiştirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 5(18), 193-207.
• Kaya, Y. K (1999). Eğitim yönetimi kuram ve Türkiye’deki uygulama. Ankara: Bilim.
• Kılınç, A. Ç., Koşar, S., Er, E. ve Koşar, D. (2017). Okul yöneticiliği görevinden öğretmenliğe dönüş: Yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. Türk Bilim Araştırma Vakfı, 10(3)53-73.https://dergipark.org.tr/download/article-file/340785 adresinden edinilmiştir
• Koşar, S., Sezgin, F. ve Aslan, H. (2013). Okul müdürlerinin resmî görev tanımlarının dışında olduğunu düşündükleri işlere ilişkin görüşleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(1), 147-164.
• Kuş, E. (2012). Nicel-nitel araştırma teknikleri (4. Baskı). Ankara: Anı.
• Manabete, S. S., John, C. A., Makinde, A. A., ve Duwa, S. T. (2016). Job stress among school administrators and teachers in Nigerian secondary schools and technical colleges. International Journal of Education, Learning and Development, 4(2), 1-9. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Abraham_Makinde/publication 327601087_Job_Stress_among_School_Administrators_and_Teachers_in_Nigerian_Sec ondary_Schools_and_Technical_Colleges/links/5c2be75c458515a4c7065c9e/J ob- Stress-among-School-Administrators-and-Teachers-in-Nigerian-SecondarySchools-and- Technical-Colleges.pdf
• MEB (2014). Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumları Yöneticilerinin Görevlendirilmelerine İlişkin Yönetmelik.10.06.2014 tarih ve 29026 sayılı Resmi Gazete.
• Memduhoğlu, H. B. ve Meriç, E. (2014). Okul müdürlerinin eğitim yönetiminin işlevleri bağlamında yönetim sürecinde karşılaştıkları temel sorunlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(33), 653-666.
• Memişoğlu, S. P. ve Ekinci, Z. (2013). İlköğretim okullarının kurum denetimi sırasında karşılaşılan sorunlara ilişkin denetmen ve yönetici görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(1), 206-212.
• Özabacı, N., ve Acat, B. (2005). Öğretmen adaylarının kendi özellikleri ile ideal öğretmen özelliklerine dönük algılarının karşılaştırılması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 11(42), 211-236.
• Özet, İ. (2014). Kent araştırmaları ve nitel yöntem. Yüksek Lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Isparta.
• Recepoğlu, E. ve Kılınç, A. Ç. (2014). Türkiye’de okul yöneticilerinin seçilmesi ve yetiştirilmesi, mevcut sorunlar ve çözüm önerileri. Turkish Studies, 9(2), 1817-1845.
• Robbins, S. P., ve Judge, T. A. (2015). Örgütsel davranış (Çeviri editörü: İ. Erdem, 14. Baskıdan çeviri). Ankara: Nobel.
• Sağır, M. ve Emişoğlu, S. P. (2013). İlköğretim okulu yöneticilerinin öğretimsel liderlik rollerinde sorunla karşılaşma dereceleri ve karşılaştıkları sorunlar. KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 10(3), 39-56.
• Scribner, S. P., ve Crow, G. M. (2012). Employing professional identities: Case study of a high school principal in a reform setting. Leadership and policy in schools, 11(3), 243- 274,
• Shannon, G. S., ve Bylsma, P. (2007). Nine characteristics of high-performing schools: a research-based resource for schools and districts to assist with improving student learning. USA: Washington Office of Superintendent of Public Instruction.
• Shen, J., Cooley, V. E., ve Ruhl-Smith, C. D. (1999). Entering and leaving school administrative positions. International Journal of Leadership in Education, 2(4), 353- 367. doi: 10.1080/136031299292922
• Şimşek, H. (2004). Eğitim yöneticilerinin yetiştirilmesi: Karşılaştırmalı örnekler ve Türkiye için öneriler. http://www.hasansimsek.net adresinden 5.12.2016 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Şimşek, H. (2014). Mehter yürüyüşü: Okul müdürlerinin atanması. Türkiye Kamu. http://www.Turkiyekamu.Com/M/?İd=244054 adresinden 15.1.2017 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Taşdan, M., Tösten, R., Bulut, K. ve Karakaya, V. (2013). Okul yöneticilerinin ilköğretim okullarında karşılaşılan yönetim sorunlarına ilişkin görüşleri. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 12(24), 95-113.
• Turan, S., Yıldırım, N. ve Aydoğdu, E. (2012). Okul müdürlerinin kendi görevlerine ilişkin bakış açıları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 2(3), 63-76.
• Turan, S. ve Yalçın, G. (2015). Okul yöneticilerinin yaptığı ve yapmak istediği işler ile iş doyumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 5(2), 11-34. http://kalemacademy.com/Cms_Data/Sites/KalemAcademy/Files/ Kalem Acade myRepository/sayilar/Sayi9_01Okul YoneticilerininYaptigi.pdf adresinden edinilmiştir.
• Kruger, M. L., Eck, E. V., ve Vermeulen, A. (2005). Why principals leave: Risk factors for premature departure in the Netherlands compared for women and men. School Leadership and Management, 25(3), 241-261 Retrieved from http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/ 13634230500116 322
• Wang, M., Haertel, G., ve Walberg, H. (1993). What helps student learn? Educational Leadership, 4, 74-79.
• Yazıcıoğlu, Y., ve Erdoğan, S. (2004) SPSS Uygulamalı Bilimsel Araştırma Yönetmleri. 215 Detay Yayıncılık, Ankara.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin yayıncılık.
• Yıldırım, A. ve Şimsek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yılmaz, K., Altınkurt, Y., Karaköse, T., ve Erol, E. (2012).Okul yöneticilerine uygulanan zorunlu yer değiştirme uygulaması hakkında okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri. E-international Journal of Educational Research 3(3), 65-83.25.05.2015 tarihinde http://www.cnnturk.com/haber/turkiye/7-bin-okul-muduru-gorevden-alindi adresinden alınmıştır.