Feminist Edebiyat İncelemesi İçin İki Kavram Önerisi: Proje Kadın & Öz Kadın

Yıl 2023, Sayı: 34, 209 - 220, 27.10.2023

Başak Öner Gündüz

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1308677

Öz

Tarihin ilk yazılı kaynaklarından itibaren kadınlar, aile içindeki rollerinde ve erkekler ile ilişkilerinde nasıl davranmaları gerektiği yönünde sürekli tanımlanma maruziyeti yaşamıştır. Günlük alışkanlıklardan yaşamın her detayına kadar sinen eril kodlar, cinsiyeti yeniden kodlar ve ortaya toplumsal cinsiyetli kadınlar ve erkekler çıkar. Bu çalışma feminist edebiyat incelemelerine iki yeni kavram önerisinde bulunur: proje kadın ve öz kadın. Söz konusu kavramlar hem toplumsal cinsiyet eşitsizliği verilerinin hem de Jung’un arketip kavramının ele alınması sonucu ortaya çıkmıştır. Feminist bir yöntemle girişilen çalışmada amaç, proje kadın ve öz kadın kavramları vasıtasıyla feminist dikkati arttırmaktır. Proje kadın ve öz kadın kavramlarına, toplumsal cinsiyet meselesini irdeleyen edebi metin örneklerinden ulaşılabilir. Eril tanımlamaları ve dolayısıyla sınırları kabul edip bu çerçevede bir hayat yaşamak proje kadını imlerken; eril tanımlamaları irdeleyip sorgulamalar yapmak ve toplumsal kabullerin dışına çıkmaktan çekinmemek ise öz kadını imler. Proje kadın ve öz kadın, bir sayı doğrusunun eksi sonsuz ucu ile artı sonsuz ucunu gösteren bir sayı doğrusu metaforu ile aydınlatılabilir. Eksi sonsuz uçta yer alan proje kadınlığa doğru yol almak son derece kolayken; artı sonsuz uçta yer alan öz kadınlığa doğru hareket kabiliyeti bizatihi toplum tarafından zayıflatılır.

Anahtar Kelimeler

proje kadın, öz kadın, feminist yöntem, arketip

Two Conceptual Proposals For A Feminist Literature Review: Project Woman & Self Woman

Öz

Since the earliest written sources in history, women have been defined over and over again: What should a woman's role be in the family and how should women behave in their relationships with men? Equipped with masculine codes, perceptions of gender reveal gendered women and gendered men. This study proposes two new concepts for feminist literary studies: the project woman and the self-woman. These concepts emerged from a consideration of gender inequality data and the Jungian concept of the archetype. The purpose of this study, using a feminist method, is to raise feminist awareness through the concepts of the project woman and the self-woman. The concepts of the project woman and the self-woman can be derived from the examples of literary texts that deal with the issue of gender. While accepting male definitions and thus boundaries and living within that framework characterise the project woman, exploring and questioning male definitions and being willing to go beyond societal acceptance represent the self-woman. Project woman and self-woman can be illuminated by the metaphor of a number line showing the negative infinity end and the positive infinity end. The project woman is at the negative infinity end of the number line and it is quite easy to move in that direction. The self-woman, on the other hand, is at the plus infinity end of the number line, and her ability to move in that direction is weakened by society.

Anahtar Kelimeler

Project woman, self woman, feminist method, archetype

Kaynakça

• Adichie, C. N. (2021). Feminist Manifesto, İng. çev. Begüm Kovulmaz, 5. Baskı, Doğan Kitap Yayınları, İstanbul.
• Ahmed, S. (2020). Feminist Bir Yaşam Sürmek, çev. Beyza Sumer Aydaş, 2. Baskı, Sel Yayıncılık, İstanbul.
• Ardalı – Büyükarman, D. (2020). ‘‘Aşkımın Mezarı’ Yahut Popüler Edebiyatın Köşe Taşı Kadın Yazarlardan Feminist Söz Çıkar mı?’, (içinde) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Feminizm, Cilt: 10, (Editörler: Feryal Saygılıgil, Nacide Berber), İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 766 – 774.
• Aykut, E. (2020). ‘İfratla Tefrit Arasında Müslüman Osmanlı Kadınları ve Feminizm’, (içinde) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Feminizm, Cilt: 10, (Editörler: Feryal Saygılıgil, Nacide Berber), İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 56 – 67.
• Beauvoir, D. S. (2019). İkinci Cinsiyet: Yaşanmış Deneyim, Cilt: 2, çev. Gülnur Savran, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Berger, J. (2017). Görme Biçimleri, çev. Yurdanur Salman, 24. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul.
• Berktay, F. (2016). Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, 6. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul.
• Berktay, F. (2018). Tarihin Cinsiyeti, 6. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul.
• Berktay, F. (2020). ‘Dünden Bugüne ‘Nafile Biraderlik Sözleşmesi’’, (içinde) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Feminizm, Cilt: 10, (Editörler: Feryal Saygılıgil, Nacide Berber), İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 560 – 578.
• Bilal, M. (2020). ‘Osmanlı Ermeni Feminizmi: Zabel Asadur’un Nesi Radikaldi?’, (içinde) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Feminizm, Cilt: 10, (Editörler: Feryal Saygılıgil, Nacide Berber), İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 33 – 42.
• Bora, A. (2021). Feminizm Kendi Arasında, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Chakravorty – Spivak, G. (2020). Madun Konuşabilir mi?, çev. Emre Koyuncu, Dipnot Yayınları, Ankara.
• Donovan, J. (2019). Feminist Teori, çev. Aksu Bora, Meltem Ağduk Gevrek, Fevziye Sayılan, 12. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Estes, C. P. (2020). Kurtlarla Koşan Kadınlar, çev. Hakan Atalay, 46. Baskı, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
• Geçtan, E. (2017). Psikanaliz ve Sonrası, 16. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul.
• Jung, C. G. (2020). Ruh: İnsan Sanat Edebiyat, çev. İsmail Hakkı Yılmaz, 3. Baskı, Pinhan Yayınları, İstanbul.
• Kandiyoti, D. (2019). Cariyeler Bacılar Yurttaşlar, çev. Aksu Bora vd., 6. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul.
• May, R. (2016). Yaratma Cesareti, çev. Alper Oysal, 3. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul.
• Mathieu, N. C. (2015). ‘Cinsiyet ve Toplumsal Cinsiyet’, (içinde) Eleştirel Feminizm Sözlüğü (Hazırlayanlar: Helena Hırata vd.), çev. Gülnur Acar – Savran, Dipnot Yayınları, Ankara, ss. 76 – 86.
• Sancar, S. (2016). Erkeklik: İmkânsız İktidar, 4. Baskı, Metis Yayınları, İstanbul.
• Şen – Sönmez, Ü. (2020). ‘Bir Leyla Erbil Portresi ya da Hiçbir Kavme Dâhil Olmayan Bir ‘Öteki’’, (içinde) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Feminizm, Cilt: 10, (Editörler: Feryal Saygılıgil, Nacide Berber), İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 738 – 745.
• Timuroğlu, S. (2019). ‘Anlatılan Bizim Hikâyemiz Değil’, (içinde) Gaflet (Hazırlayanlar: Sema Kaygusuz, Deniz Gündoğan İbrişim), Metis Yayınları, İstanbul, ss. 63 – 79.
• Ural, T. (2020). ‘Erken Cumhuriyet Dönemi Romanında Feminist Söz’, (içinde) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce: Feminizm, Cilt: 10, (Editörler: Feryal Saygılıgil, Nacide Berber), İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 715 – 730. Wiesner – Hanks, M. E. (2020). Tarihte Toplumsal Cinsiyet, çev. Meral Çiyan Şenerdi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.