Türkiye’nin Demokrasi Sürecinde Cevat Rıfat Atilhan ve Türk Muhafazakâr Partisi

Yıl 2024, Sayı: 35, 48 - 72, 31.01.2024

İlker Bayram

https://doi.org/10.54600/igdirsosbilder.1384815

Öz

İkinci Dünya Savaşı’nın sonlarına gelinmesine rağmen Cumhuriyet Türkiyesi’nde henüz çok partili hayat kültürü oturmamıştır. Ta ki Millî Kalkınma Partisi (MKP)’ne kadar. İş adamı Nuri Demirağ liderliğinde kurulan bu parti ile Türkiye’de bir dönüm noktası olmuş ve artık çok partili hayata geçilmiştir. Demirağ’ın araladığı kapıdan 1950 seçimlerine kadar geçen sürede 24 siyasi parti kurulabilmiştir. Ancak varlıklarını devam ettirmede çok da başarılı olamamışlardır. Bahsi geçen siyasi yapılanmalardan biri de Cevat Rıfat Atilhan liderliğinde kurulan Türk Muhafazakâr Partisi (TMP)’dir. TMP’nin nizamnamesine bakıldığında gerek vatanı ve milleti gerekse devleti ve İslam dünyasını ilgilendiren önemli hedefler vardır. Atilhan bu ideallerini milletin ekseriyetine duyurabilseydi partisinin kısa sürede sönüp gitmeyeceği muhakkaktı. Ancak maddi imkansızlıklar sebebiyle kendi nizamnamesinde bulunan hedeflerini halka anlatabileceği teşkilatlanmayı gerçekleştirememesi ve Mücadele ile Millî İnkılap isimli yayınlarını devam ettirememesi sebebiyle siyasi yaşamdan sessizce kaybolup gitmiştir. Zaten dönemin iktidarı olan Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) tarafından hakkında düzenlenen tutanaklarda hem Parti Lideri Atilhan’ın hem de Parti’nin kendisinin pek de dikkate değer görülmediği anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Muhafazakâr Partisi, Cevat Rıfat Atilhan, Muhafazakârlık, Türk Siyasal Hayatı

Cevat Rıfat Atilhan and the Turkish Conservative Party in Türkiye's Democracy Process

Öz

Despite the end of the Second World War, the culture of multi-party life has not yet been established in Republican Turkey. Until the National Development Party. With this party founded under the leadership of Nuri Demirağ, there was a turning point in Turkey and the transition to multi-party life was achieved. From the door opened by Demirağ until the 1950 elections, 24 political parties were established. However, they were not very successful in continuing their existence. One of the political structures in question is the Turkish Conservative Party, founded under the leadership of Atilhan. When we look at the regulations of TMP, there are important targets both domestically and internationally. If Atilhan could introduce these ideals to the majority of the nation, it is certain that they would not fade away in a short time. However, due to financial impossibilities, he quietly disappeared from political life due to his inability to organize an organization that could explain the targets stated in his own regulations to the public and to continue his publications. In fact, in the minutes prepared by the government of the period, it is understood that both the Party and Atilhan were not considered very noteworthy.

Anahtar Kelimeler

Turkish Conservative Party, Cevat Rıfat Atilhan, Conservatism, Turkish Political Life

Kaynakça

• Ak, S. (2016). Necip Fazıl ve Büyük Doğu Sosyal, Siyasi Mücadele Tarihi. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Akşam (1947, Temmuz 9). (10320), 1-8.
• Akşam (1947, Temmuz 10). (10321), 1-8.
• Akşam (1947, Temmuz 11). (10322), 1-8.
• Bozkurt, C. (2012). Yahudilik ve Masonluğa Karşı Cevat Rıfat Atilhan. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Bozkurt, C. (2018). Bir Yahudi Aleyhtarının Anatomisi: Cevat Rifat Atilhan. İsrailiyat, (2), 102-119 .
• Bozkurt, C. (2020). Demokratik Hayatta Siyasal İslam'ın Doğuşu: İslam Demokrat Partisi. İstanbul: Libra Yayınları. Büyük Doğu (10 Ekim 1947), 3 (67), 1-16.
• CA, Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi. Cumhuriyet Halk Partisi [CA, 490.1.0.0]. Dosya/Gömlek No 728/495/2.
• Çay, M. M. (2013). Cevat Rifat Atilhan -Askerî, Siyasî ve Fikrî Yönleriyle. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Selçuk Üniversitesi.
• Cumhuriyet (1947, Temmuz 9), (8226), 1-6.
• Cumhuriyet (1947, Temmuz 10). (8227), 1-6.
• Cumhuriyet (1947, Temmuz 11), (8228), 1-6.
• Demir, Ş. ve Özdurğun, Y. (2021). Demokrat Parti İktidarında Türkiye’nin Bölgesel Sorunlara Yaklaşımı. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (2), 374-392 . https://doi.org/10.53586/susbid.1023750
• Duman, D. (1997). Demokrasi Sürecinde Türkiye'de İslamcılık. İzmir: Dokuz Eylül Yayınları.
• Mardin, Ş. (2017). Türkiye'de Din ve Siyaset. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Millî Kalkınma Partisi Nizamnamesi. (1945). Atlas Matbaası.
• Şentürk, H. (2019). İslamcılık - Türkiye'de İslami Oluşumlar Ansiklopedisi . İstanbul: Çıra Yayınları.
• Taş, Erhan, (2022). Türk Medeni Kanunu’nun Kabul Edilmesi (1926). Y. E. Tansü ve S. Çerkezoğlu (Ed.), Tarih Araştırmaları I, (1. Baskı, s.107-139) içinde. Ankara, Iksad Publishing House.
• Timur, T. (2020). Türkiye'de Çok Partili Hayata Geçiş. Ankara: İmge Kitabevi.
• Toker, M. (2020). Demokrasimizin İsmet Paşalı Yılları. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Tunaya, T. Z. (1952). Türkiye'de Siyasi Partiler (1859-1952). İstanbul: Doğan Kardeş Yayınları.
• Türk Muhafazakâr Partisi Nizamnamesi. (1947). Sinan Basımevi Matbaası.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMMTD) (1 Kasım 1945). 7. Dönem. 1. Birleşim. 20. Cilt.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMMTD) (12 Mayıs 1972). 3. Dönem. 88. Birleşim. 24. Cilt.
• Türkiye'de Siyasî Dernekler, C.2, T.C İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü Yay., Başbakanlık Devlet Matbaası, Ankara 1950
• Ulus (1947, Temmuz 9), 1-6.
• Ulus (1947, Temmuz 10), 1-6.
• Ulus (1947, Temmuz 11), 1-6.
• Ünal, S. (2015). Türkiye’de 1923-1960 Yılları Arasında Kapatılan Siyasi Partiler . Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (10), 100-156. https://doi.org/10.17828/yasbed.43547
• Vakit (1947, Temmuz 9), (10687), 1-6.
• Vakit (1947, Temmuz 10), (10688), 1-6.
• Vakit (1947, Temmuz 11), (10689), 1-6.
• Yücel, M. S. (2001). Demokrat Parti. İstanbul: Ülke Kitapları.
• Yücel, M. S. (2006). Türkiye'nin Siyasi Partileri (1859-2005). İstanbul: Alfa Yayınları.