Uluslararası afet risklerini azaltma standartlarına göre coğrafya öğretim programı: Bir içerik analizi

Yıl 2023, Sayı: 50, 24 - 49, 08.10.2023

Niyazi Kaya , Eyüp Artvinli , Leyla Dönmez

https://doi.org/10.32003/igge.1275501

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı, 2018 yılında güncellenerek uygulanmaya başlanan coğrafya dersi öğretim programının uluslararası standartlara göre afet risklerini azaltma eğitimi bağlamında analizini yapmak ve sözkonusu programda afet risklerini azaltma eğitimine yer verilme düzeyini tespit etmektir. Nitel bir araştırma olan bu çalışmada doküman analizi tekniği kullanılarak elde edilen veriler araştırmacılar tarafından geliştirilen kontrol listesine göre değerlendirilerek yorumlanmıştır. 2018 coğrafya dersi öğretim programının afet risklerini azaltma eğitimi bağlamında analiz edilmesinde kullanılan kontrol listesi, araştırmacılar tarafından UNICEF ve UNESCO iş birliğinde yürütülen okul müfredatında afet riskinin azaltılması çalışmasında önerilen kontrol listesinden uyarlanmıştır. Elde edilen bulgulara göre 2018 coğrafya dersi öğretim programının afet risklerini azaltma eğitimi bağlamında öğrencilere afet bilinci kazandırmada ve öğretmenlerin sınıflarda etkili afet riskini azaltma eğitimi yapmalarında rehberlik edebilme düzeyi az bulunmuştur. Buna göre coğrafya öğretim programının afet eğitimi ve afet risklerini azaltma bağlamında söz konusu uluslararası standartlara göre güncellenmesi önerilmektedir. Elde edilen bulgulara göre uygulanmakta olan 2018 coğrafya öğretim programında yer alan içerik ve açıklamalar coğrafya dersini alan öğrencilerde afet ve afetlere ilişkin yeterli bilgi, beceri, değer ve tutum oluşturmayı sağlayacak nicelik ve nitelik düzeyinde değildir.

Anahtar Kelimeler

Afet, Afet Risklerini Azaltma Eğitimi, Coğrafya Öğretim Programı, Coğrafya Eğitimi

Geography curriculum in türkiye according to international disaster risk reduction education standards: A content analysis

Öz

The aim of this research is to critically analyze the geography curriculum in Türkiye, which was started to be implemented in 2018 in the context of disaster education. In this study, which is qualitative research, the data collected by using the document analysis and interpreted according to the developed checklist. The checklist used in the analysis of the 2018 Geography Curriculum in the context of disaster education was developed by using the checklist recommended in the study of disaster risk reduction in school curriculum conducted in cooperation with UNICEF and UNESCO. According to the findings, the level of the 2018 geography curriculum in the context of disaster education was found to be low in terms of providing disaster awareness to students and guiding teachers to conduct effective disaster education in classrooms. Accordingly, it is recommended that the geography curriculum be updated according to these international standards in the context of disaster education and disaster risk reduction.

Anahtar Kelimeler

Disaster, Disaster Risk Reduction Education, Geography Curriculum, Geography Education

Kaynakça

• Adanalı, R., Yıyın, F. T., & Özenel, N. (2022). Ortaokul öğrencilerinin afet bilinci. lnternational Journal of Geography and Geography Education, (47), 56-81. https://doi.org/10.32003/igge.1122725
• Akgüngör, Ç. (2013). Sarsıntı başladığında: Kitlesel afet eğitimi ve deprem anında birey davranışı örneği. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 0 (49), 29-63.
• Alkan, N., Elmas, İ., Karakuş, M., & Akkay, E. (2001). Doğal afetler sırasında karşılaşılan sorunlar: Bir anket çalışması. Ulusal Travma Dergisi, 7(3), 195- 199.
• Amri, A., Haynes, K., Bird, D. K., Ronan, K. (2018). Bridging the divide between studies on disaster risk reduction education and child-centred disaster risk reduction: a critical review, Children's Geographies, 16, (3), 239-251. https://doi.org/10.1080/14733285.2017.1358448
• Artvinli, E. (2007), 2005 yılı 9. sınıf coğrafya öğretim programı: öğretmenler açısından uygulanabilirlik düzeyi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum).
• Artvinli, E. (2010). Coğrafya öğretim programının uygulanmasının önündeki engeller ve fırsatlar/ Challenges and drivers in front of the geography curriculum in Turkey. E-Journal of New World Sciences Academy, Education Sciences, 1C0249, 5,(4), 1966-1983.
• Avcı, G. (2023). Afet eğitiminde afetlere hazırlık: üniversite öğrencileriyle tehlike avı. Afet ve Risk Dergisi, 6(1), 84-100. https://doi.org/10.35341/afet.1149239
• Aygül, M. (2020). Ortaöğretim öğrencilerinin afet bilinci ve temel ilk yardım bilgi düzeylerinin belirlenmesi: Samsun-Havza örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gümüşhane Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gümüşhane).
• Başbuğ Erkan, B. B., Özmen, B., & Güler, H. (2011). Türkiye’de Afet Zarar Azaltımını Sürdürülebilir Eğitimle Sağlamak. 1.Türkiye Deprem Mühendisliği ve Sismoloji Konferansı, Ankara, Türkiye.
• Başıbüyük, A., & Pala, Ş. M. (2023). Hayat bilgisi, sosyal bilgiler ve coğrafya dersi öğretim programları kazanımlarının afet eğitimi açısından incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (erken görünüm). https://doi.org/10.17556/erziefd.1063242
• Bhandari, R. K. (2014). Disaster education and management. Springer India, ISBN: 978-81-322-1565-3.
• Birleşmiş Milletler Çocuk Fonu, Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü, (UNICEF ve UNESCO). (2012). Disaster risk reduction in school curricula: case studies from thirty countries, United Nations Children Fund, 978-92-3-001087-4, İspanya.
• Coğrafya Bilgisiyle 100 Kişiyi kurtardı (2005, 2 Ocak), Akşam Gazetesi, S.1.
• Crawford, T., Yen, I., Chang, K. J., Llewellyn, G., Dominey-Howes, D., & Villeneuve, M. (2023). How well prepared are we for disaster? The perspectives of informal carers of people with disability. International Journal of Disaster Risk Reduction, 93, 103785. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2023.103785
• Çakır, U., & Kılcan, B. (2022). Senaryo Tabanlı eğitimin ortaokul öğrencilerinin afetlere ilişkin bilgi ve tutum düzeylerine etkisi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 6 (2), 183-205. https://doi.org/10.38015/sbyy.1175589
• Çelik, A. A., & Gündoğdu, K. (2022). Öğretmenlerin afete hazırlık düzeyleri ile ilkokullardaki afet eğitimi uygulamalarına yönelik görüşleri. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 77-112. https://doi.org/10.31463/aicusbed.1057401
• Çetinkaya, E. (2022). İlköğretime yönelik afet haritaları tasarımı ve etkinliğinin ölçülmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Harita Mühendisliği Anabilim Dalı, Konya).
• Daewoong, L. (2019). Local government’s disaster management capacity and disaster resilience. Local Government Studies, 45(6), 803-826. https://doi.org/10.1080/03003930.2019.1653284
• Değirmenci, Y., & İlter, İ. (2013). Coğrafya dersi öğretim programında doğal afetler. Marmara Coğrafya Dergisi, 28, 276-303.
• Değirmenci, Y., Kuzey, M., & Yetişensoy, O. (2019). Sosyal bilgiler ders kitaplarında afet bilinci ve eğitimi. E- Kafkas Journal of Educational Research, 6(2), 33-46. https://doi.org/10.30900/kafkasegt.591345
• Değirmençay, Ş. A., & Cin, M. (2016). Türkiye’deki deprem eğitimi araştırmaları: Betimsel içerik analizi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(1), 301-314 .
• Demirhan, N. (2021). Sosyal bilgiler dersinde afet eğitimi ve yönetimine ilişkin öğretmen görüşleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elâzığ).
• Dikmenli, Y., & Gafa, İ. (2017). Farklı eğitim kademelerine göre afet kavram. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 21- 36. https://doi.org/10.21764/maeuefd.335007
• Dikmenli, Y., & Yakar, H. (2019). Öğretmen adaylarının afet bilinci algı düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 386- 416. https://doi.org/10.23891/efdyyu.2019.130
• Doğanay, H. (2002). Coğrafya öğretim yöntemleri. Erzurum: Aktif Yayınevi.
• Dönmez, L. (2019). Çocuğun doğal çevresi açısından okul öncesi müfredatının incelenmesi. [Tam Metin]. 2. Uluslarası Coğrafya Eğitimi Kongresi (UCEK-2), Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye. http://2019.ucek.org/bildiriler-kitabi/ adresinden indirilmiştir.
• Dufty, N. (2020). Disaster education, communication and engagement. UK: Wiley Blackwell.
• Ergünay, O. (2009, 11-12 Kasım). Doğal afetler ve sürdürülebilir kalkınma. Deprem Sempozyumu, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Fujioka, T. (2016). Disaster Prevention Education in the Japanese School Curricula in Recent Years: Current Status and Future Challenges, Editörler: Shiwaku, K., Sakurai, A., Shaw, R. Disaster Resilience of Education Systems Experiences from Japan, içinde, (s. 39-52), Springer.
• Gezer, M., & Şahin, İ. F. (2022). Deprem eğitimi: sosyal bilgiler öğretmen adaylarının depreme ilişkin bilgi düzeyleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 97-106. https://doi.org/10.17556/erziefd.941878
• Global Alliance for Disaster Risk Reduction and Resilience in the Education Sector (GADRRRES) (2022). Comprehensive School Safety Framework 2022-2030 for Child Rights and Resilience in the Education Sector, The Global Alliance for Disaster Risk Reduction and Resilience in the Education Sector (GADRRRES), https://gadrrres.net/comprehensive-school-safety-framework
• Gökçe, N. (2009). Türkiye’de öğretmen yetiştirmede coğrafya eğitiminin sorunları ve öneriler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 721-768.
• Günay, B., & Ünal, F. (2023, April 7-8). Ortaöğretim öğrencilerinin afet hazırbulunuşluk düzeyleri. Eurasia international congress of language, history and culture/ Sanliurfa, Türkiye, 1-13.
• Gündüz, A. (2021). Kur’an perspektifinden âfetler. Tarih Okulu Dergisi, 14 (53), 3103- 3123. https://doi.org/10.29228/Joh.51911
• Harada, T., Shoji, M., & Takafuji, Y. (2023). Intergenerational spillover effects of school-based disaster education: Evidence from Indonesia. International Journal of Disaster Risk Reduction, 85, 103505, https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2022.103505
• İnal E., Kocagöz S., & Turan, M. (2012). Temel afet bilinç ve hazırlık düzeyinin saptanmasına yönelik bir araştırma. Türkiye Acil Tıp Dergisi, 12(1), 15- 19. https://doi.org/10.5505/1304.7361.2012.05658
• İnal, E., Kaya, E., & Altıntaş, K., H. (2018). Türkiye’de örgün eğitimin afet eğitimi yeterliliği açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (37), 114-127.
• Kadıoğlu, M., & Özdamar, E. (2008). Afet zararlarını azaltmanın temel ilkeleri, JICA Türkiye Ofisi Yayınları No: 2, Ankara.
• Kalogiannidis, S., Toska, E., Chatzitheodoridis, F., & Kalfas, D. (2022). Using school systems as a hub for risk and disaster management: A case study of Greece. Risks 10(5), 89-107. https://doi.org/10.3390/risks10050089
• Kamil, P. A., Utaya, S., Sumarmi., & Utomo, D. H. (2020). Improving disaster knowledge within high school students through geographic literacy. International Journal of Disaster Risk Reduction, 43, 101411. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2019.101411
• Karaca, Ö. F. (2022). Afet konularının sosyal bilgiler ders kitaplarına yansımaları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aksaray Üniversitesi).
• Karakuş, U. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının doğal afet kavramlarına ilişkin algılarının kelime ilişkilendirme testi aracılığıyla incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(3), 735-751.
• Kaya, N. (2014). Küresel gelişmeler ışığında coğrafya öğretim programına eleştirel bir bakış. Milli Eğitim Dergisi, 44(203), 107-128.
• Kaya, N. (2022). İklim değişikliği eğitimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Kaya, N., Artvinli, E., & Bulut, İ. (2008). 2005 yılı coğrafya öğretim programının uygulanma düzeyi: 9. Sınıf coğrafya programı örneği. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), 40-59.
• Kırıkkaya, E. B., Ünver, A. O., & Çakın, O. (2011). İlköğretim fen ve teknoloji programında yer alan afet eğitimi konularına ilişkin öğretmen görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 5(1), 24-42.
• Kıymış, İ. (2022). Afet risk algısının afetlerde hazırlık sürecindeki rolü. (Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gümüşhane Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gümüşhane).
• Kitagawa, K. (2015) Continuity and change in disaster education in Japan. History of Education, 44(3), 371- 390. https://doi.org/10.1080/0046760X.2014.979255
• Koç, H., Şeker, G., Evci, N., & Doğan, M. (2020). Afet eğitimi konulu araştırmaların içerik analizi yöntemiyle değerlendirilmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(2), 637-655.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2018). Ortaöğretim coğrafya dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) öğretim programı.
• Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) (2005). Ortaöğretim coğrafya dersi (9, 10, 11 ve 12. sınıflar) öğretim programı.
• Mulianingsih, F.; & Hardati, P (2022). Can disaster risk education reduce the impact of disasters in schools? Journal of Geography Science and Education, 4(2), 19-23. https://doi.org/10.3390/su13073963
• Nakano, G., & Yamori, K. (2021). Disaster risk reduction education that enhances the proactive attitudes of learners: A bridge between knowledge and behavior, International Journal of Disaster Risk Reduction, 66, 102620. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2021.102620
• Önal, H. (2019). Temel eğitim ders kitaplarında afet olayları ile ilgili kavramlarda görülen eksiklikler. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(1), 177- 192.
• Özçelik, D. A. (1998). Eğitim programları ve öğretim (Genel Öğretim Yöntemleri). Ankara: ÖSYM Yayınları.
• Özdemir, M. (2010). Nitel veri analizi: Sosyal bilimlerde yöntembilim sorunsalı üzerine bir çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 323-343.
• Özey, R., & Ünlü, M. (2020). Afetler ve afet yönetimi. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Özgüç, N., & Tümertekin, E. (2000). Coğrafya, geçmiş, kavramlar. İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Özmen, B., (2021). Üniversitelerde afet eğitimi. Gündem 2021 afet eğitimi yapılanlar- yapılamayanlar kitabı içinde, (55-64), Afet Araştırmaları Derneği, Ankara.
• Öztürk M. K., (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının deprem deneyimleri üzerine bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 308-319.
• Proulx, K., & Aboud, F. (2019). Disaster risk reduction in early childhood education: Effects on preschool quality and child outcomes, International Journal of Educational Development, 66, 1-7. https://doi.org/10.1016/j.ijedudev.2019.01.007
• Rahma, A., Mardiatno, D., & Hizbaron, D. R. (2023). Developing a theoretical framework: school ecosystem- based disaster risk education, International Research in Geographical and Environmental Education, https://doi.org/10.1080/10382046.2023.2214041
• Robinson, W. (2010). Documentary research, (Ed.) Dimitra Hartas, Educational Research and Inguiry içinde. London: Bloomsbury Publishing.
• Shaw, R., Shiwaku, K., & Takeuchi, Y. (2011). Disaster education, community, environment and disaster risk management. Emerald Group Publishing Limited.
• Shiwaku, K., Sakurai, A., & Shaw, R. (Ed.). (2016). Disaster resilience of education systems experiences from Japan. Springer. https://doi.org/10.1007/978-4-431-55982-5
• Sinha, R.; Mahendale, V.; Singh, Y. K.; & Hegde, G. (2007). School education for disaster reduction, (Ed) Kenji Okazaki, Disaster Education içinde, Building Research Institute (BRI), National Graduate Institute for Policy Studies (GRIPS), (pp: 1-27).
• Sözcü, U., & Aydınözü, D. (2019a). Doğal afet okuryazarlığı bağlamında öğretim programlarındaki afetlerle ilişkili kazanımların incelenmesi. Turkish Studies - Educational Sciences, 14(5), 2639 - 2652. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.32675
• Sözcü, U., & Aydınözü, D. (2019b). Öğretmen adaylarının doğal afet okuryazarlık düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. lnternational Journal of Geography and Geography Education, 40, 79-91. https://doi.org/10.32003/iggei.566164
• Sözcü, U. (2019). Doğal afetler ve doğal afet okuryazarlığı. Ankara: Pegem Akademi.
• Spiro, K. (2023). The difference between “learning objectives” and “learning outcomes”. Easy Generator.
• Şahin, C., & Sipahioğlu, Ş. (2003). Doğal afetler ve Türkiye. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Şahin, Ş. (2019). Türkiye’de afet yönetimi ve 2023 hedefleri. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 1(2), 180-196. https://doi.org/10.46464/tdad.600455
• Tekin, Ö., & Dikmenli, Y. (2021). Sınıf öğretmeni adaylarının afet bilinci algısı ve deprem bilgi düzeylerinin incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 258- 271. https://doi.org/10.31592/aeusbed.811043
• Tın, Ö., Kaya, A., & Güzen, S. (2021). Öğretmenler beklenen büyük depreme hazır mı? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(3), 1066- 1085. https://doi.org/10.31592/aeusbed.907635
• Torani, S., Majd, P. M., Maroufi, S. S., Dowlati, M., & Sheikhi, R. A. (2019). The importance of education on disasters and emergencies: A review article. Journal of Education and Health Promotion, 8(85), 1-7. https://doi.org/10.4103/jehp.jehp_262_18
• Türkiye Büyük Millet Meclisi (2013). Terör ve Şiddet Olayları Kapsamında Yaşam Hakkı İhlallerini İnceleme Raporu. TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, Ankara.
• United Nations International Strategy for Disaster Reduction (UN/ISDR). (2006). Disaster risk reduction begins at school: 2006-2007 world disaster reduction campaign. International Strategy for Disaster Reduction; UNESCO.
• Wang, J. J. (2016). Study on the context of school-based disaster management. International Journal of Disaster Risk Reduction, 19, 224–234. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2016.08.005
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.