Az konuşulan bir kent hakkı olarak kamusal tuvaletlere erişimde cinsiyet temelli eşitsizlikler

Yıl 2024, Sayı: 53, 204 - 227, 25.09.2024

Güldane Mirioğlu Kavuk

https://doi.org/10.32003/igge.1398595

Öz

Kadınların kamusal mekândaki hareketlilikleri yüzyıllardan beri çeşitli şekillerde sınırlandırılmaktadır. Dünyanın çeşitli yerlerinde tarihi değişmekle birlikte, kamusal özel mekân bölünmesinin belirginleştiği 18. Yüzyılda kadınlara tamamen kapalı/yasak olan kamusal mekân, zamanla belirli mekânlara izin verilmesiyle kadınlara açılmıştır. Her ne kadar kadınlar kamusal mekânın çeşitli yerlerinde görünmeye başlasalar da bu görünürlüğe bir dizi sınırlılık eşlik etmiştir. Bu sınırlılıklar kimi zaman kadınların iffeti üzerinden tanımlanan norm ve yasaklara dayalı olurken kimi zaman da kamusal mekânın kadınlara açıldıkça sınırlı kalan hizmetlerinden kaynaklanmaktadır. Bu sınırlılıklar, Henri Lefebvre’nin kavramsallaştırması olan kent hakkının cinsiyet temelli boyutuna işaret etmektedir. Kadınların kentsel hizmetlerin tümünden erkeklerle eşit bir şekilde faydalanmıyor oluşu bu makalenin temel sorunsalını oluşturmaktadır. Bu kapsamda makalede, en temel ihtiyaçlardan biri olan kamusal tuvaletler üzerinden bir inceleme yapılmıştır. Çalışma, Türkiye’de bu konuda yapılmış çalışmaların azlığı nedeniyle kamusal tuvalet meselesini bir kent hakkı olarak düşünmeye kapı aralamak amacıyla uluslararası literatür incelemesi ile başlayıp, Balıkesir kenti örneğinde kamusal tuvaletlere dair cinsiyet temelli mekânsal farklara odaklanmıştır. Çalışma kapsamında Balıkesir kentinde kamusal tuvalet hizmetinin cinsiyet temelinde eşitsiz olduğu anlaşılmıştır. Bu kapsamda kamusal tuvalet hizmetindeki bu eşitsizliklerin giderilmesi ve kadın ihtiyaçlarının dikkate alınması, kentsel yaşama katılımın önemli bir gerekliliğidir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet, Cinsiyetlendirilmiş Mekân, Kent Hakkı, Kamusal Tuvalet

Gender-based inequalities in access to public toilets as an underdiscussed urban right

Öz

Women's mobility in public spaces has been limited in various ways for centuries. Public space, which was once completely closed/forbidden to women in the 18th century (actually its history has changed in various parts of the World), was opened to women by allowing certain places over time. Although women began to be seen in various parts of the public sphere, this visibility was accompanied by a number of limitations. While these limitations are sometimes based on norms and prohibitions defined in terms of women's chastity, sometimes they arise from the services of the public space. These limitations point to the gendered dimension of the right to the city. The fact that women do not benefit from all urban services equally with men constitutes the main problematic of this article. In this context, an analysis was made in the article on public toilets, which is one of the most basic needs. The study is based on international literature review in order to open the door to considering the public toilet issue as a city right due to the scarcity of studies on this subject in Turkey, and it focused on gender-based spatial differences in public toilets of Balıkesir city. The study revealed that public toilet service in Balıkesir city center is unequal on the basis of gender. Eliminating these inequalities in public toilet services and taking women's needs into consideration is an important requirement for participation in urban life.

Anahtar Kelimeler

Gender, Gendered Space, Right to the City, Public Toilet

Kaynakça

• Abel, E. (1999). Bathroom doors and drinking fountains: Jim Crow’s racial symbolic. Critical Inquiry, 25(3), 435-481. https://doi.org/10.1086/448930
• Anderson, R. (2005). Gender, Class and Bodily Functions in the Urban Past: a Preliminary Historical Geography of Toronto's Public Lavatories. http://www.yorku.ca/anderson/geog4040-07/anderson_2005.pdf adresinden erişilmiştir.
• Arvidsson, M., & Pinto, A. B. (2022). Public toilets for women: How female municipal councillors expanded the right to the city in Sweden, c. 1910–1925. Women’s History Review, 31(3), 476-495. https://doi.org/10.1080/09612025.2021.1950335
• Banks, T. L. (1991). Toilets as a feminist issue: A true story. Berkeley Women’s Law Journal, 6, 263-289. Barcan, R. (2005). Dirty spaces: Communication and contamination in men’s public toilets. Journal of International Women’s Studies, 6(2), 7-23.
• Beebeejaun, Y. (2017). Gender, urban space, and the right to everyday life. Journal of Urban Affairs, 39(3), 323-334. https://doi.org/10.1080/07352166.2016.1255526
• Bondi, L. (1992). Gender symbols and urban landscapes. Progress in Human Geography, 16(2), 157-170. https://doi.org/10.1177/030913259201600201
• Bondi, L. (1998). Gender, class, and urban space: public and private space in contemporaray urban landscapes. Urban Geography, 19(2), 160-185. https://doi.org/10.2747/0272-3638.19.2.160
• Bondi, L. (2005). Gender and the reality of cities: Embodied identities, social relations and performativities. Edinburgh Research Archieve Institute of Geography Online Paper Series: GEO-005. Eylül 2023 tarihinde https://era.ed.ac.uk/handle/1842/822 adresinden erişilmiştir.
• Bondi, L. & Domosh, M. (1998). On the Contours of Public Space: A tale of three women. Antipode, 30(3), 270-289. https://doi.org/10.1111/1467-8330.00078
• Bondi, L. & Rose, D. (2003). Constructing gender, constructing the urban: A review of Anglo-American feminist urban geography. Gender, Place & Culture, 10(3), 229-245. https://doi.org/10.1080/0966369032000114000
• Browne, K. (2004). Genderism and the Bathroom Problem: (Re)materialising sexed sites, (re)creating sexed bodies. Gender, Place & Culture, 11(3), 331-346. https://doi.org/10.1080/0966369042000258668
• Carol, H. (1960). The hierarchy of central functions within the city. Annals of the Association of American Geographers, 50(4), 419-438. https://doi.org/10.1111/j.1467-8306.1960.tb00359.x
• Cavanagh, S. & Ware, V. (1990). Less convenient for women. Built Environment (1978-), 279-287. Cooper, A., Law, R., Malthus, J., & Wood, P. (2000). Rooms of their own: public toilets and gendered citizens in a
• New Zealand city, 1860‐1940. Gender, Place & Culture, 7(4), 417-433. https://doi.org/10.1080/713668884 Corradi, G., Theirs, C., Garcia‐Garzon, E., & Barrada, J. R. (2023). A silent burden: How negative experiences with public toilets impact quality of life and life satisfaction. Scandinavian Journal of Psychology, 64(4), 495- 503. https://doi.org/10.1111/sjop.12914
• Evci H. L. (2022). Erı̇l Tahakkümün Yeniden İnşasında Kamusal Tuvaletler. (Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sınan Güzel Sanatlar Ünı̇versı̇tesı̇ Sosyal Bı̇lı̇mler Enstı̇tüsü, Sosyoloji Anabilim Dalı, Genel Sosyoloji ve Metodoloji Programı, İstanbul).
• Fenster, T. (1999). Space for Gender: Cultural Roles of the Forbidden and the Permitted. Environment and Planning D: Society and Space, 17(2), 227-246. https://doi.org/10.1068/d170227 Garber J.A. (2017). Cinsiyet ve Cinsellik. Davies S.J. ve Imbroscio D.L. (Ed.), Kentsel Politika Teorileri. (Çev: Emek Şevket Ataman) İstanbul: Litera Yay.
• Gospodinov, G. (2018). Doğal Roman. (Çev: Hasine Şen Karadeniz). İstanbul: Metis Yay. Greed, C. (2019). Join the queue: Including women’s toilet needs in public space. The Sociological Review, 67(4), 908-926. https://doi.org/10.1177/0038026119854274
• Kern, L. (2019). Feminist Şehir. (Çev: Beyza Sumer Aydaş). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Kogan, T. S. (2007). Sex-separation in public restrooms: law, architecture, and gender. Michingan Journal of Gender & Law., 14(1),1-57.
• Kogan, T. S. (2010). Sex Separation: The Cure-All for Victorian Social Anxiety. In H. Molotch & L. Noren (Eds.), Toilet (145-164). London: New York University Press.
• Küçükaslan, B. (2017). İstanbul’dan Sakat Manzaraları. İçinde: Beyond.İstanbul. Mekanda Adalet ve Sakatlık. ss. 20-24. ISSN: 2587-2508. İstanbul: Mart Matbaacılık.
• Lefebvre, H. (2015). Şehir Hakkı. (Çev: Işık Ergüden). İstanbul: Sel yay.
• Lowe, L. (2019). No place to go: How public toilets fail our private needs. UK: Melville House.
• McDowell, L. (1993). Space, place and gender relations: Part I. Feminist empiricism and the geography of social relations. Progress in Human Geography, 17(2), 157-179. https://doi.org/10.1177/030913259301700202
• Mirioğlu, G. (2019). Balıkesir kentinde kadınların kamusal mekân kullanımı: Feminist bir perspektif. (Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Coğrafya Anabilim Dalı. Balıkesir).
• Murphy, R. E., & Vance, J. E. (1954). Delimiting the CBD. Economic Geography, 30(3), 189-222. https://doi.org/10.2307/141867
• Penner, B. (2013). Bathroom. UK:Reaktion Books.
• Sözbir-Köylü, Z., & Er, H. A. (2015). Kamusal tuvaletlerde kullanıcı deneyimini anlamak: Bir araştırma yöntemi olarak kültür sondaları. Tasarım+ Kuram, 11(19), 76-94.
• Uğur, A., & Aliağaoğlu, A. (2013). Şehir Coğrafyası. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Wilson, E. (1992). Görünmez Flaneur. Çev. F. Çulha ve A. Bora. Birikim, 43, 54-65.
• Zurn, P. (2019). Waste culture and isolation: Prisons, toilets, and gender segregation. Hypatia, 34(4), 668-689.