Solaris Film Afişinde Yer Alan Kültürel Kodların Göstergebilimsel Analizi

Yıl 2024, , 340 - 351, 17.05.2024

Can Murat Demir

https://doi.org/10.17336/igusbd.1174013

Öz

Kültür kavramı geniş bir perspektifte ele alındığında görülecektir ki o sadece yazılı ya da sözlü ürünlerden mütevellit değildir. Kültürün tevarüs edip saklanmasında -sözlü ya da yazılı gelenek dışında- başka üretimler de dikkat çekmektedir. Bu ürünlerden en önemlisi görsel nesnedir. İnsanlığın gelişim aşamalarını sadece yazılı ya da birtakım sözsel aktarımlara dayandırmak hem kültürün içeriksel derinliğine haksızlık etmek hem de uygarlık tarihini eksik okumak anlamına gelecektir. Görsel ürünlerin toplumsal hafızada önemli bir yer tuttuğu bilinmektedir: özellikle eski çağlardan günümüze kadar ulaşmış “mağara resimleri” bu duruma iyi bir örnektir. Bu bağlamda görsel nesneler, kültürün sürdürülebilir olmasında oldukça önemli bir yere sahiptir. Görsel nesnelerin faaliyet alanları ya da yetenekleri üç başlıkla izah edilebilir: İfade Etme, Anlamlandırma ve Haber Verme. İfade Etme, insan varlığının kaçınılmaz bir veçhesidir, iletişimin de ana temasını oluşturan ifade etme insan için elzem bir ihtiyaçtır. Anlamlandırma ise insanın merak duygusundan feyz alır, kültürün ve uygarlığın en önemli aşamasını temsil etmektedir. Haber verme, vicdani bir yükümlülüğün parçası olarak karşımıza çıksa da Tarih biliminin Kültür fenomeniyle buluştuğu önemli bir alanı işgal etmektedir. Bu faaliyet alanlarının toplandığı ve kodlandığı bir mecra olan Afiş, bu çalışmanın ana mecrasına işaret etmektedir. Dolayısıyla afiş, tüm yeteneklerinin ötesinde kültürel bir nesne olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada, Rus yönetmen Andrey Arsenyeviç Tarkovski’nin Solaris (1972) filmine ait afişte yer alan görsel ve dilsel kodların hangi göstergeler üzerinden nasıl temsil edildiği Roland Barthes tarafından geliştirilen göstergebilimsel çözümleme yöntemiyle analiz edilmeye çalışılacaktır. İncelemede afişin anlam katmanlarının iki farklı düzeyine değinilip düzanlam ve yananlam boyutları ele alınacaktır. Düzanlam, afişte yer alan evrensel ve nesnel değerleri içermekte, yananlam ise öznel ve kültürel değerlerin ön planda tutulduğu çözümleme düzeyidir. İkinci aşamada afişin çözümlemesinden elde edilen bulgularla genel bir değerlendirme yapılarak afişte yer alan kültürel kodlara değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

Film Afişi, Göstergebilim, Kültür, Solaris, İmge

Semiotic Analysis of Cultural Codes in the Solaris Movie Poster

Öz

When the concept of culture is considered in a broad perspective, it will be seen that it is not just a result of written or oral products. Other productions draw attention in the inheritance and preservation of culture, apart from oral or written tradition. The most important of these products is the visual object. To base the developmental stages of humanity only on written or some verbal transmissions would mean both injustice to the contextual depth of culture and an incomplete reading of the history of civilization. It is known that visual products have an important place in social memory: especially "cave paintings" that have survived from ancient times to the present are a good example of this situation. In this context, visual objects have a very important place in the sustainability of culture. The fields of activity or abilities of visual objects can be explained under three headings: Expression, Meaning, and Reporting. Expression is an inevitable aspect of human existence, and expression, which is the main theme of communication, is an essential need for human beings. On the other hand, interpretation is inspired by human curiosity and represents the most important stage of culture and civilization. Although reporting comes across as a part of a conscientious obligation, it occupies an important area where the science of History meets the phenomenon of Culture. Poster, which is a medium where these fields of activity are collected and coded, points to the main medium of this study. Therefore, the poster emerges as a cultural object beyond all its abilities. In this study, it will be tried to analyze how the visual and linguistic codes in the poster of the Russian director Andrey Arsenyevich Tarkovsky's movie Solaris (1972) are represented through which indicators and how, using the semiotic analysis method developed by Roland Barthes. In the review, two different levels of the meaning layers of the poster will be touched on and the dimensions of denotation and connotation will be discussed. Denotation includes the universal and objective values in the poster, while connotation is the level of analysis in which subjective and cultural values are kept in the foreground. In the second stage, a general evaluation will be made with the findings obtained from the analysis of the poster and the cultural codes in the poster will be mentioned.

Anahtar Kelimeler

Movie Poster, Semiotics, Cultural Codes, Solaris, Image

Kaynakça

• ANDAY, M. C. (1994). İmge Ormanları. İstanbul: Adam Yayınları.
• ATASOY, İ. (2022). Evet, ich will! Film afişlerindeki kültürel kodların göstergebilimsel çözümlemesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, IV. Uluslararası Rumeli [Dil, Edebiyat, Çeviri] Sempozyumu Özel Sayısı, 386-396. DOI: 10.29000/rumelide.1146640
• BARTHES, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. (B. Vardar ve M. Rifat, Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• BARTHES, R. (1993). Göstergeler İmparatorluğu. (T. Yücel, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BARTHES, R. (2021). Göstergebilimsel Serüven. (M. Rifat ve S. Rifat, Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• BİRCAN, U. (2015). Roland Barthes ve göstergebilim. Sosyal Bilimler ve Araştırma Dergisi, 13(26), 18-23. Erişim adresi: https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:Wtbv2NS3JAEJ:https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/ozeny/114829/ROLAND_BARTHES_VE_GOSTERGEBILIM.pdf+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr
• BURTON, G. (1995). Görünenden Fazlası Medya Analizlerine Giriş. (N. Dinç, Çev.). İstanbul: Alan Yayıncılık.
• CEVİZCİ, A. (2020). Büyük Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Say Yayınları.
• ERZİNCAN, A. Film afişlerinin görsel okuryazarlık açısından analiz edilmesi. Yıldız Sos Bil Ens Der 2022;6:1:36–43.
• DEMİR, K. (2021). Ekşi Elmalar Film Afişi Üzerine Göstergebilimsel Bir Deneme. Aksaray İletişim Dergisi, 3 (1), 1-15. DOI: 10.47771/aid.721108
• FISKE, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş. Ankara: Bilim ve Sanat.
• GÖKÇE, O. (1998). İletişim Bilimine Giriş İnsanlararası İlişkilerin Sosyolojik Bir Analizi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• GÜVENÇ, B. (2002). Kültürün ABC’si. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• GÜVENÇ, B. (1979). İnsan ve Kültür. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• HOLAT, O. (2021). Netflix’teki Türk Dizi Afişlerinin Göstergebilimsel Çözümlemesi. Sanat ve Tasarım Dergisi , (27) , 291-311 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/sanatvetasarim/issue/63071/958308
• HAVILAND, W.A. (2002). Kültürel Antropoloji. İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• IMDb. Solaris. https://www.imdb.com/title/tt0069293/mediaviewer/rm286461184 Erişim: 24 Temmuz 2021.
• LEM, STANISLAW, (2010). Solaris. (M. Aközer, Çev.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• LOCKE, J. (1996). İnsan Anlığı Üzerine Bir Deneme. (V. Hacıkadiroğlu, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• MARSHALL, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. (O. Akınhay ve D. Kömürcü, Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• MEJUYEV, V. (1987). Kültür ve Tarih. (S.H. Yokova, Çev.). Ankara: Başak Yayınları.
• PARSA, Alev Fatoş. (2008). Film Çözümlemeleri, Mutltilingual Yayınları.
• RİFAT, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si. Ankara: Say Yayınları.
• SARTRE, J. P. (2016). İmgelem. (A. Tümertekin, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• SAUSSURE, F.D. (2014). Genel Dilbilim Yazıları. (S. Kılıç, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• SFORZA, L.L.C. (2021). Kültürün Evrimi. (T. Esmer, Çev.). İstanbul: Tellekt.
• SULER, JOHN & ZAKIA, Richard D. (2018). Görme Biçimi Olarak Fotoğraf Algılama ve Görüntüleme. (T. Ayteş, Çev.). İstanbul: The Kitap Yayınları.
• ŞENTÜRK, M. U. (2021). Bilim-Kurgu Sinemasında Şiirsel Bir Deneme: Solaris. Türkiye Film Araştırmaları Dergisi, 1 (1) , 58-64. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/film/issue/71278/1144810
• TARKOVSKI, Andrey. (2008). Mühürlenmiş Zaman. (F. Ant, Çev.). İstanbul: Agora Kitaplığı.
• TIĞLI, İ. (2012). Film Afişleri Tasarımında Göstergeler; Prof. Yurdaer Altıntaş'In Film Afişleri Çözüm Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TÜRK DİL KURUMU (t.y.) Şubat 21, 2023 tarihinde www.tdk.gov.tr adresinden alınmıştır.
• WIKIPEDIA. 2001: Bir Uzay Destanı (film) https://tr.wikipedia.org/wiki/2001:_Bir_Uzay_Destan%C4%B1_(film) Erişim: 24 Temmuz 2021.
• WITTGENSTEIN, W. (2019). Zettel, (D. Şahiner, Çev.). İstanbul: FOL.
• YATES, Frances A. (2020). Hafıza Sanatı. İstanbul: Metis Yayınları.
• YOUTUBE. Göstergebilim. https://www.youtube.com/watch?v=PG6Hw9s1h5A&t=5s Erişim: 24 Temmuz 2021.