Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile ABD Başkanlık Sisteminin Yönetsel Denetim Açısından Karşılaştırılması

Yıl 2024, , 462 - 477, 31.10.2024

Bülent Bayrak , Mehmet Ölmez

https://doi.org/10.17336/igusbd.1217894

Öz

Yönetsel denetim, yönetimin belirlemiş olduğu etkinlik ile gerçekleşen etkinlik arasındaki ilişkiyi belirlemek, olumsuzlukları saptamak, çözüm önerileri hazırlamak, sorumlular hakkında gerekli hukuksal yollara başvurmak, hukuka aykırı eylemleri ve işlemleri ortaya çıkartmak amacına yönelik bir süreçtir. Bu süreç bazen bir kamu kurum ve kuruluşunun başka bir kamu tüzel kişiliğini denetlemesi biçiminde işleyebildiği gibi her kamu tüzel kişinin kendi denetim kuralları aracılığı ile kendi kendini denetlemesi biçiminde de işleyebilmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’nin 2017 yılında Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemine geçişi ile birlikte, yönetim sisteminin bir parçası konumunda olan yönetsel denetim birimlerinin ABD Başkanlık modelindeki yönetsel denetim sistemi ile karşılaştırması yapılacaktır. Ayrıca Başkanlık sisteminin en demokratik uygulayıcısı ve anavatanı olarak kabul edilen ABD’deki yönetsel denetimin norm ve kuralları ile uygulama biçimi Türk usulü olarak adlandırılan Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile karşılaştırmalı biçimde ele alınarak bu iki modelin farklı yanlarının ve benzer taraflarının belirlenmesi yeni yapılacak değişiklikler için de önem arz edecektir.

Anahtar Kelimeler

Denetim, Yönetsel Denetim, Parlamenter Sistem, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Amerikan Başkanlık Sistemi

Teşekkür

Çalışmamıza gösterdiğiniz ilgi için sizlere ve arkadaşlarımız Dr. Selin Engin'e ve Dr. Mehmet Seyda Ozan'a teşekkür ederiz.

Comparison of the Presidential Government System with the US Presidential System in Terms of Administrative Audit

Öz

Administrative audit is a process for the purpose of determining the relationship between the activity determined by the management and the actual activity, determining the negativities, preparing solution proposals, applying the necessary legal remedies against those responsible, and revealing the unlawful acts and transactions. This process can sometimes operate in the form of a public institution and organization auditing another public legal entity, as well as in the form of self-inspection of each public legal entity through its own auditing rules. In this study, with the transition of Turkey to the Presidency Government System in 2017, the administrative audit units, which are a part of the administrative system, will be compared with the administrative audit system in the US Presidential model. Also, It will be important for the new changes to determine the different aspects and similar sides of these two models by considering the norms and rules and the way of implementation of the administrative audit in the USA, which is considered the most democratic implementer and homeland of the presidential system, in comparison with the Presidency Government System, which is called the Turkish method.

Anahtar Kelimeler

Audit, Administrative Audit, Parliamentary System, Presidency Government System, American Presidential System

Kaynakça

• AKCAGÜNDÜZ, E. (2020). Türkiye’de Kamu Yönetiminin Denetim Yöntemlerinin Etkinliği ve Kamuoyu Denetimi Üzerine Nitel Bir İnceleme. Ekev Akademi Dergisi, (84), 211-228.
• AKÇAY, E. (2017). Cumhurbaşkanlığı Sisteminde Siyasi Denetim: İdarenin TBMM Tarafından Denetlenmesi. Ombudsman Akademik, 3(5), 37-68.
• AKBULUT, N. & KAŞ, O. (2018). Cumhurbaşkanlığı Yönetim Sisteminde Kamu Denetimi ve İç Denetimin Yeri. Denetişim Dergisi, 8(18), 77-87.
• AKTAN, T. (1987). Kamu İdaresi. Ankara: Anadolu Üniversitesi, Eğitim, Sağlık ve Bilimsel Araştırma Çalışmaları Vakfı Yayınları.
• APAN, A. (2011). ABD ve Türkiye’de Denetim Sistemindeki Son Eğilimler: Genel Müfettişlik ve Performans Denetimi. Türk İdare Dergisi, (471-472), 9-30.
• AVANER, T. & VOLKAN, M. (2019). Hikmet-i Hükümet ve Yeni Reform: Türk Tipi Başkanlık Sistemi ve ABD Başkanlık Sisteminin Etkisi Üzerine. Yasama Dergisi, 39, 105-130.
• AVCI, E. (2015). Başkanlık Sistemi. Ankara: Yason Yayınları.
• BAĞCE, H. E. (2017). Parlamenter ve Başkanlık Sistemiyle Yönetilen Ülkelerde Gelir Dağılımı Eşitsizliği ve Yoksulluk. İnsan ve İnsan Dergisi, 4(11), 5-39.
• BAYRAK, B. & KARAKILÇIK, Y. (2019). Demokratikleşme Yolunda Vesayet Denetimi: Devlet Denetleme Kurulu – Kamu Denetçiliği Kurumu Karşılaştırması. İnönü Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 340-357.
• BEKTAŞ, E. (2019). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Yasama – Yürütme İlişkisi ve Bu Sistemin Türkiye Demokrasisine Etkileri. Yasama Dergisi, (39), 199-218.
• BİLİR, F. (2013). Türk Anayasa Hukukunda Gensorunun Düzenlenişi ve Etkinliği. Yasama Dergisi, (25), 7-16.
• BOZKURT, P. (2013). Denetim Kavramı ve Denetim Anlayışındaki Gelişmeler. Denetişim, (12), 56-62.
• ÇINARLI, S. (2011). ABD’de Yerel Yönetimin Ana Hatları. Cumhuriyet Üniversitesi İİBF Dergisi, 12(1), 265-280.
• ÇOLAK, Ç. D. (2017). Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi Yetkisinin Amerikan Sistemi Üzerinden Karşılaştırmalı Analizi. Strategic Public Management Journal, 3, 51-65.
• DEERING, C. J. & MALTZMAN, F. (1999). The Politics of Executive Orders: Legislative Constraints on Presidential Power. Political Research Quarterly, 52(4), 767-783.
• ERDEM, N. & ERSAVAŞ KAVANOZ, S. (2020). Türkiye’de Belediyelere Yapılan Kayyım Atamalarına İlişkin Bir Değerlendirme, Ombudsman Akademik, 6(12), 155-179.
• ENGİN, S. (2021). A General Assessment of the Ombudsman Institution in Turkey. 3. International Bakü Scientific Research Congress, Bakü, October 15-16, Azerbaijan.
• ERGENÇ, S., ODABAŞI, Ç., KARAKAYA, M. & ÖZAVCI, O. (2012). Kamu Denetimine İlişkin Rapor, Denetim Dergisi, 25(117).
• FLINT, D. (1988). Philosophy and Principles of Auditing: An Introduction. Hampshire: Macmillan Education Ltd.
• GÖZLER, K. (2016). Elveda Kuvvetler Ayrılığı, Elveda Anayasa: 10 Aralık 2016 Tarihli Anayasa Değişikliği Teklifi Hakkında Bir Eleştiri. Ankara Barosu Dergisi, (4), 25-36.
• GÖZÜBÜYÜK, Ş. (1999). Yönetim Hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi.
• GÖZÜBÜYÜK, Ş. (1996). Yönetsel Yargı. Ankara: Turhan Kitabevi.
• GÜLER, T. (2018). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ve Kamu Yönetimine Etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(39), 299-322.
• GÜLER, T. & YILMAZ, A. (2018). Yerel Demokrasi-Güvenlik Sarmalında Yerel Yönetimler: Türkiye’de Belediyelere Kayyum Atanması Pratiği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(68), 1801-1816.
• GÜNAL, E. (2015). Hükümet Sistemleri ve Türkiye’de Başkanlık Sistemi, İstanbul: Hükümdar Yayınları. Hesap Uzmanları Derneği (HUD). (1999). Denetim İlke ve Esasları, İstanbul: Hesap Uzmanları Derneği Yayınları.
• KANDEĞER, B. & ALICI, O. V. (2012). Türk Kamu Yönetiminde Denetimin Evrimi ve Geleceği. Türk İdare Dergisi, (475), 89-100.
• KARATEPE, K. (2009). Anglosakson Denetim Sistemi Çökerken Türk Denetim Siteminin “Anglosaksonlaştırılması” Üzerine Bir İnceleme. Kamu Yönetimi: Yapı, İşleyiş, Reform. (Ed. Barış Övgün), Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Kamu Yönetimi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayını, (598), 187-228.
• KARATEPE, Ş., ALKAN, H., ATAR, Y. (2017). Sorularla Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi, Ankara: Memur-Sen Yayınları.
• KESTANE, D. (2006). Çağdaş Bir Denetim Organizasyonu Olarak Ombudsmanlık. Maliye Dergisi, (151), 128-142.
• KOÇ, H. İ. (2019). Türkiye ve ABD’de Baskı Grupları ve Kamuoyunun Denetimi. Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Araştırma ve Değerlendirmeler, Ed. Sait Erdal Dinçer, Sinan Sönmez, Mustafa Bostancı, Ertan Özçoban, (1), 51-66.
• KÖSE, H. Ö. (1999). Denetim ve Demokrasi. Sayıştay Dergisi.
• Maliye Müfettişleri Derneği. (2017). Dünya Teftiş Kurulu Örnekleri, http://www.mmd.org.tr/wp-content/uploads/kalins-pdf/singles/dunya-teftis-kurulu ornekleri.pdf, Erişim Tarihi: 05.03.2019.
• MİŞ, N., DURAN, B., (2017). Türkiye’de Siyasal Sistemin Dönüşümü ve Cumhurbaşkanlığı Sistemi, İstanbul: Seta Yayınları.
• OZAN, M. S. & YOLCU, F. S. (2021). “Etkili Liderlik”, Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal of Social Sciences), 8(54): 385-391.
• ÖNEN, S. M., & ENGİN, S. (2019). Birleşik Krallık’ta Cezaevi Ombudsmanlığı: Türkiye’ye Uygulanabilirliği. Ombudsman Akademik, 5(10), 15-30.
• ÖZER, M. A. (2015). Türkiye’de Kamu Yönetiminin Denetiminde Yeni Arayışlar: Kamu Denetçiliği Kurumu Örneği. Sayıştay Dergisi, (98), 19-40.
• ÖZER, M. A. & ÖNEN, S. M. (2019). 200 Soruda Yönetim – Kamu Yönetimi, Ankara: Gazi Kitapevi.
• ÖZER, M. A. & ÖNEN, S. M. (2020). Yönetim, Ankara: Gazi Kitapevi.
• ÖZTEKİN, A. (1997). Yönetim Bilimine Giriş, Ankara: Turan Kitapevi.
• PEHLİVANLI, D. (2010). Modern İç Denetim, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• SIMON, H. A., SMITHBURG, D. W. & THOMPSON,V. A. (1985). Public Administration, Çev. Cemal Mıhçıoğlu, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• SÖYLER, Y. (2018). Yeni Başkanlık Sisteminde Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, Ankara: Seçkin Yayınları.
• TATAROĞLU, M. (2017). Bilgi Çağında Kamu Yönetiminin Denetimi, İzmir: Kitapana Yayınevi.
• TÖGEL, A. (2017). Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sisteminde Devlet Denetleme Kurulunun İdari Denetimdeki Rolü. Ombudsman Akademik Yayınları, 3(5), 91-110.
• TORTOP, N. (1994). Mahalli İdareler, Ankara: Yargı Yayınları.
• TORTOP, N. (2010). Yönetim Biliminin Temel İlkeleri, Ankara: TODAİE Yayınları.
• TURAN, M. (2018). Türkiye’nin Yeni Yönetim Düzeni: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi. Social Sciences Research Journal, 7(3), 42-91.
• YOLCU, F. S. & OZAN, M. S. (2021). “Modern Liderlik Teorileri”, Sosyal Bilimler Dergisi (The Journal of Social Sciences), 8(54): 392-400.
• YÜREKLİ, Ö. (2014). Türkiye’de İdari Teftiş Sistemi, Ankara: Bizim Akademi Yayınları.
• YÜREKLİ, Ö. (2015). Kamu Yönetsel Teftiş ve Denetim Sistemi ve Yeniden Yapılanması. Türk İdare Dergisi, (480), 257-288.
• http://www.idkk.gov.tr/Sayfalar/KurulKararlari/IcDenetciGorevAlani.aspx (Erişim Tarihi: 10.04.2022).