Investigation of the Relationship Between Stock, Commodity, Foreign Exchange and Digital Money Markets

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 73 - 92, 31.03.2023

Namıka Boyacıoğlu , Arife Özdemir Höl , Nazlıgül Gülcan

https://doi.org/10.17336/igusbd.950999

Cited By: 1

Öz

In the study, the relationship between stock, commodity, foreign exchange and digital money markets is analyzed in a way that takes into account the structural breaks in the country's economy, and a large literature study is included. Analysis used daily price data for the period 19.07.2010-19.03.2020, Carrion-i Silvestre, Kim and Perron (2009) unit root with multiple structural break, Maki (2012) cointegration with multiple structural break and Hatemi-J (2012) asymmetric causality tests. As a result of the cointegration test, it was revealed that the BIST 100 Index and the Bitcoin price, the US Dollar rate, and the Brent oil price moved together in the long term in equilibrium. According to the results of the asymmetric causality test of Hatemi-J (2012), it is seen that there is a causality from negative shocks in BIST 100 Index to positive shocks in oil prices, dollar rate and Bitcoin and from negative shocks in oil prices to positive shocks in BIST 100 Index. In addition, from positive shocks in BIST 100 Index to negative shocks in the dollar rate, from in BIST 100 Index negative shocks to dollar rate negative shocks, from dollar rate positive shocks to BIST 100 Index positive shocks.

Anahtar Kelimeler

Financial Market, Structural Break, Unit Root, Cointegration, Causality

Pay Senedi, Emtia, Döviz ve Dijital Para Piyasaları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Türkiye Örneği

Öz

Çalışmada pay senedi, emtia, döviz ve dijital para piyasası arasındaki ilişki ülke ekonomisinde meydana gelen yapısal kırılmaları da dikkate alarak analiz edilmiş ve geniş bir literatür çalışmasına yer verilmiştir. Analiz 19.07.2010-19.03.2020 dönemi günlük fiyat verileri kullanılarak Carrion-i Silvestre, Kim ve Perron (2009) çoklu yapısal kırılmalı birim kök, Maki (2012) çoklu yapısal kırılmalı eşbütünleşme ve Hatemi-J (2012) asimetrik nedensellik testleri ile yapılmıştır. Yapılan eşbütünleşme testi sonucunda BİST 100 Endeksi ile Bitcoin fiyatı, ABD Dolar kuru, Brent petrol fiyatının uzun dönemde denge içerisinde birlikte hareket ettikleri ortaya çıkmıştır. Hatemi-J (2012) asimetrik nedensellik testi sonuçlarına göre BİST 100 Endeksi’ndeki negatif şoklardan petrol fiyatları, dolar kuru ve Bitcoin pozitif şoklarına doğru, petrol fiyatlarındaki negatif şoklardan BİST 100 Endeksi pozitif şoklarına doğru bir nedensellik olduğu görülmektedir. Ayrıca BİST 100 Endeksi pozitif şoklarından dolar kuru negatif şoklarına, BİST 100 Endeksi negatif şoklarından dolar kuru negatif şoklarına, dolar kuru pozitif şoklarından BİST 100 Endeksi pozitif şoklarına, dolar kuru negatif şoklarından BİST 100 Endeksi pozitif ve negatif şoklarına doğru nedensellik olduğu ortaya çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Finansal Piyasa, Yapısal Kırılma, Birim Kök, Eşbütünleşme, Nedensellik

Kaynakça

• ABDİOĞLU, Z. ve DEĞİRMENCİ, N. (2014). “Petrol Fiyatları-Hisse Senedi Fiyatları İlişkisi: BİST Sektörel Analiz”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(8), 1-24.
• AGRAWAL, G., SRIVASTAY, A. K. ve SRIVASTAVA, A. (2010). “A Study of Exchange Rates Movement and Stock Market Volatility”, International Journal of Business and Management, 5(12), 62-73.
• ALTUNÖZ, U. (2016). “Döviz Kuru ile Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki İlişkinin Ampirik Analizi: Gelişen Ülkeler Örneği”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Özel Sayı, 663-671.
• AYVAZ, Ö. (2006). “Döviz Kuru ve Hisse Senetleri Fiyatları Arasındaki Nedensellik İlişkisi”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 1-14.
• ALPER, D. ve KARA, E. (2017). “Borsa İstanbul’da Hisse Senedi Getirilerini Etkileyen Makroekonomik Faktörler: BİST Sınai Endeksi Üzerine Bir Araştırma”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(3), 713-730.
• BAEK, C. ve ELBECK, M. (2015). “Bitcoins as an Investment or Speculative Vehicle? A First Look”, Applied Economics Letters, 22(1), 30-34.
• BAGH, T., AZAD, T., RAZZAQ, S., LIAQAT, I. ve KHAN, M. A. (2017). “The Impact of Exchange Rate Volatility on Stock Index: Evidence from Pakistan Stock Exchange (PSX)”, International Journal of Academic Research in Accounting, Finance and Management Sciences, 7(3), 70-86.
• BASTIANIN, A. ve MANERA, M. (2017). “How Does Stock Market Volatility React to Oil Price Shocks?”, Macroeconomics Dynamics, 22(3), 666-682.
• BELEN, M. ve KARAMELİKLİ, H. (2016). “Türkiye’de Hisse Senedi Getirileri ile Döviz Kuru Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: ARDL Yaklaşımı”, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 45(1), 34-42.
• BERKE, B. (2012). “Döviz Kuru ve İMKB 100 Endeksi İlişkisi: Yeni Bir Test”, Maliye Dergisi, 163, 243-257.
• Blockchain Bilişim Anonim Şirketi, www.coin-turk.com/bitcoin-fiyati?, (Erişim Tarihi: 22 Temmuz 2020).
• BOLAMAN AVCI, Ö. (2015). “Petrol Fiyatlarının Hisse Senedi Piyasasına Etkisi”, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(3), 27-34.
• BOUOIYOUR, J., SELMI, R., SHAHZAD, S. J. H. ve SHAHBAZ, M. (2017). “Response of Stock Returns to Oil Price Shocks: Evidence from Oil Importing and Exporting Countries”, Journal of Economic Integration, 32(4), 13-936.
• BRITO, J. ve CASTILLO, A. (2013). “Bitcoin A Primer for Policymakers”, Mercatus Center, George Mason University, Policy, 29(4), 3-12.
• BROADSTOCK, D. C. ve FİLİS, G. (2014). "Oil Price Shocks and Stock Market Returns: New Evidence from the United States and China", Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, Elsevier, 33(C), 417-433.
• BÜBERKÖKÜ, Ö. (2013). “Hisse Senedi Fiyatları ile Döviz Kurları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerden Kanıtlar”, İMKB Dergisi, 13(52), 1-17.
• CARRION-I SILVESTRE, J. L., KIM, D. ve PERRON, P. (2009). GLS-Based Unit Root Tests with Multiple Structural Breaks under Both the Null and The Alternative Hypotheses, Econometric Theory, 25(6), 1754-1792.
• COŞKUN, M., KİRACI, K. ve MUHAMMED, U. (2016). “Seçilmiş Makroekonomik Değişkenlerle Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Ampirik Bir İnceleme”, Finans Politik&Ekonomik Yorumlar, 53(616), 61-74.
• COŞKUN, Y. ve ÜMİT, A. Ö. (2016). “Türkiye’de Hisse Senedi ile Döviz, Mevduat, Altın, Konut Piyasaları Arasındaki Eşbütünleşme İlişkilerinin Analizi”, Business and Economics Research Journal, 7(1), 47-69.
• CUNADO, J. ve GRACİA F. P. DE. (2014). “Oil Price Shocks and Stock Market Returns: Evidence for Some European Countries”, Energy Economics, 42, 365-377.
• ÇITAK, F. ve KENDİRLİ, S. (2019). “Petrol Fiyatlarının Döviz Kuru ve Hisse Senedi Getirileri Üzerindeki Asimetrik Etkisi: Türkiye Örneği”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(4), 643-657.
• DAHİR, A. M., MAHAT, F., RAZAK, N. H. AB ve BANY-ARİFFİN, A. N. (2018). “Revisiting the Dynamic Relationship Between Exchange Rates and Stock Prices in BRICS Countries: A Wavelet Analysis”, Borsa Istanbul Review, 18(2), 101-113.
• DİLBAZ ALACAHAN, N. ve AKARSU, Y. (2019). “Döviz Kuru Riskinin Borsa İstanbul 100 Endeksi Üzerindeki Etkisi Zaman Serisi Analizi: Türkiye Örneği”, Journal of Life Economics, 6(2), 133-150.
• DİRİCAN, C. ve CANÖZ İ. (2017). “The Cointegration Relationship Between Bitcoin Prices and Major World Stock Indices: An Analysis with ARDL Model Approach”, Journal of Economics, Finance and Accounting, 4(4), 377-392.
• DOĞRU, B. ve RECEPOĞLU, M. (2013). “Türkiye’de Hisse Senedi Fiyatları ve Döviz Kuru Arasında Doğrusal ve Doğrusal Olmayan Eş Bütünleşme İlişkisi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayısı, 17-34.
• ERBAYKAL, E. ve OKUYAN, H. A. (2007). “Hisse Senedi Fiyatları ile Döviz Kuru İlişkisi: Gelişmekte Olan Ülkeler Üzerine Ampirik Bir Uygulama”, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi, 1(1), 77-89.
• EYÜBOĞLU, S. ve EYÜBOĞLU, K. (2018). “Borsa İstanbul Sektör Endeksleri ile Döviz Kurları Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi: ARDL Modeli”, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 8-28.
• GENÇYÜREK, A. G. ve DEMİRELİ, E. (2019). “Gelişmekte Olan Ülkelerin Hisse Senedi Piyasaları ile Ham Petrol Arasındaki Getiri ve Volatilite Yayılımı”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 61, 66-83.
• GÖÇER, İ. ve PEKER, O. (2014). “Yabancı Doğrudan Yatırımların İstihdam Üzerindeki Etkisi: Türkiye, Çin ve Hindistan Örneğinde Çoklu Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Analizi”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 21(1), 106-123.
• GÖÇER, İ., MERCAN, M. ve PEKER, O. (2013). Kredi Hacmi Artışının Cari Açığa Etkisi: Çoklu Yapısal Kırılmalı Eşbütünleşme Analizi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri ve İstatistik Dergisi, 18, 1-17.
• GÜLER, S., TUNÇ, R. ve ORÇUN, Ç. (2010). “Petrol Fiyat Riski ve Hisse Senedi Fiyatları Arasındaki İlişkinin Belirlenmesi: Türkiye’de Enerji Sektörü Üzerinde Bir Uygulama”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(4), 297-315.
• GÜNEY, S. ve SAKA ILGIN, K. (2019). “Yatırım Araçlarının BİST-100 Endeksi Üzerindeki Etkisinin Değerlendirilmesi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 53, 226-245.
• HACIHASANOĞLU, E. ve SOYTAŞ, U. (2011). “Emtia Fiyatları ile Hisse Senedi Piyasaları Arasındaki İlişki”, Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 12(1), 53-65.
• İŞCAN, E. (2010). “Petrol Fiyatının Hisse Senedi Piyasası Üzerindeki Etkisi”, Maliye Dergisi, 158, 607-617.
• JEBRAN, K. ve IQBAL, A. (2016). “Dynamics of Volatility Spillover between Stock Market and Foreign Exchange Market: Evidence from Asian Countries”, Financial Innovation, 2(3), 1-20.
• KAKİLLİ ACARAVCI, S. ve REYHANOĞLU, İ. (2013). “Enerji Fiyatları ve Hisse Senedi Getirileri: Türkiye Ekonomisi için Bir Uygulama”, Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 94-110.
• KARCIOĞLU, R., ÖZCAN, M. ve AĞIRMAN, E. (2017). “Petrol Fiyatları ve BIST Sektör Endeksleri İlişkisi”, International Conference on Eurasian Economies, 301-306.
• KARHAN, G. ve AYDIN, H. İ. (2018). “Petrol Fiyatları, Kur ve Hisse Senedi Getirileri Üzerine Bir Araştırma”, Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 10(19), 405-413.
• KASMAN, S. (2003). “The Relationship Between Exchange Rates and Stock Prices: A Causality Analysis”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 70-79.
• KENDİRLİ, S. ve ÇANKAYA, M. (2016a). “Ham Petrol Fiyatlarının BİST 100 ve BİST Ulaştırma Endeksleri İle İlişkisi”, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi”, 12, 136-141.
• KENDİRLİ, S. ve ÇANKAYA, M. (2016b). “Dolar Kurunun Borsa İstanbul-30 Endeksi Üzerindeki Etkisi ve Aralarındaki Nedensellik İlişkisinin İncelenmesi”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 307-324.
• KILIÇ, Y. ve ÇÜTÇÜ, İ. (2018). “Bitcoin Fiyatları ile Borsa İstanbul Endeksi Arasındaki Eşbütünleşme ve Nedensellik İlişkisi”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 13(3), 235-250.
• KIRCI ALTINKESKİ, B. ve ÇEVİK, E. İ. (2019). “Petrol Fiyat Şoklarının Hisse Senedi Piyasası Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği”, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Ek Sayı, 165-180.
• KOÇOĞLU, Ş., ÇEVİK, Y. E. ve TANRIÖVEN, C. (2016), “Bitcoin Piyasalarının Etkinliği, Likiditesi ve Oynaklığı”, İşletme Araştırmaları Dergisi, 8(2), 77-97.
• KONUŞKAN, A. ve KOCABIYIK, T. (2019). “Altın, Petrol, Döviz ve Borsa Endeksi Arasındaki İlişkinin Nedensellik Analizi ile Keşfi: Türkiye Örneği”, Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 3(1), 1-19.
• KORKMAZ, Ö., ERER, D. ve ERER, E. (2016). “Alternatif Yatırım Araçlarında Ortaya Çıkan Balonlar Türkiye Hisse Senedi Piyasasını Etkiliyor mu? BİST 100 Üzerine Bir Uygulama”, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 10(2), 29-61.
• KUZU, S. (2019). “Devlet İç Borçlanma Senetleri, Döviz, Petrol Piyasalarının Hisse Senedi Piyasası Üzerine Ortalama ve Oynaklık Yayılma Etkileri”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(17), 443-461.
• LUQMAN, R. ve KOUSER, R. (2018). “Asymmetrical Linkages between Foreign Exchange and Stock Markets: Empirical Evidence through Linear and Non-Linear ARDL”, Journal of Risk and Financial Management, 6(51), 2-14.
• MAKI, D. (2012). Tests For Cointegration Allowing For an Unknown Number of Breaks. Economic Modelling, 29(5), 2011-2015.
• MANASSEH, C. O., CHUKWU, N. O., ABADA, F. C., OGBUADOR, J. E., LAWAL, A. I. ve ALIO, F. C. (2019). “Interactions between Stock Prices and Exchange Rates: An Application of Multivariate VAR-GARCH Model”, Cogent Economics & Finance, 7(1), 1-19.
• MARASHDEH, H. ve AFANDI, A. (2017). “Oil Price Shocks and Stock Market Returns in the Three Largest Oil-producing Countries”, International Journal of Energy Economics and Policy, 7(5), 312-322.
• MUHAMMAD, N. ve RASHEED, A. (2004). “Stock Prices and Exchange Rates: Are They Related? Evidence from South Asian Countries”, Pakistan Development Review, 41(4), 535-549.
• SYZDYKOVA ORALBAYKIZI, A. (2019). “Petrol Fiyat Değişimlerinin BİST Endeks Getirileri Üzerindeki Etkisinin Analizi”, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 247-265.
• ÖGET, E. ve ŞAHİN, S. (2017). “Hisse Senetleri ile Altın Ons Fiyatları ve Ham Petrol Fiyatları Arasındaki Eşbütünleşme İlişkisi: BİST 100”, Ulakbilge, 5(11), 637-653.
• ÖNCÜ, M. A., ÇÖMLEKÇİ, İ., YAZGAN, H. İ. ve BAR, M. (2015). “Yatırım Araçları Arasındaki Eşbütünleşme (BİST100, Altın, Reel Döviz Kuru)”, AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 43-57.
• ÖZER, A. (2017). “Petrol Fiyatları ile Hisse Senedi Getirileri Arasında Volatilitenin Yayılma Etkisi: Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkeler Örneği”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, Özel Sayısı, 654-662.
• ÖZMERDİVANLI, A. (2014). “Petrol Fiyatları ile BIST 100 Endeksi Kapanış Fiyatları Arasındaki İlişki”. Akademik Bakış Dergisi, 43, 1-12.
• PARK, J. ve RATTI, R. A. (2008). “Oil Price Shocks and Stock Markets in the U.S. and 13 European Countries”, Energy Economics, 30, 2587-2608.
• PEKKAYA, M. ve BAYRAMOĞLU, F. (2008). “Hisse Senedi Fiyatları ve Döviz Kuru Arasındaki Nedensellik İlişkisi: YTL/USD, İMKB 100 ve S&P 500 Üzerine Bir Uygulama”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 38, 163-176.
• ROGOJANU, A. ve BADEA, L. (2014). “The Issue of Competing Currencies. Case Study-Bitcoin”, Theoretical and Applied Economics, 21, 1(590), 103-114.
• SADORSKY, P. (1999). “Oil Price Shocks and Stock Market Activity”, Energy Economics, 21, 449-469.
• SEVÜKTEKİN, M. ve ÇINAR, M. (2017). Ekonomik Zaman Serileri Analizi, 5. Baskı, Dora Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• SYZDYKOVA, A. (2017). “Petrol Fiyatlarının Hisse Senedi Piyasasına Etkisi: Kazakistan Borsası Örneği”, Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(4), 259-269.
• ŞENER, S., YILANCI, V. ve TIRAŞOĞLU, M. (2013). “Petrol Fiyatları ile Borsa İstanbul’un Kapanış Fiyatları Arasındaki Saklı İlişkinin Analizi”, Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(26), 231-248.
• TABAK, B. M. (2006). “The Dynamic Relationship Between Stock Prices and Exchange Rates: Evidence for Brazil”, Banco Central Do Brazil, Working Paper Series 124, 1-37.
• TUNA, İ. (2019). “Altın Fiyatları, Döviz Kuru ve Faiz Oranlarının BIST Bankacılık Endeksine (XBANK) Etkisi”, 23. Finans Sempozyumu Bildiri Kitabı, 1215-1223.
• UÇAN, O., GÜZEL F. ve ACAR, M. (2017). “Makroekonomik Göstergelerin Borsa Endeksi Üzerine Etkisi: Panel Veri Analizi ile Borsa İstanbul’da Bir Uygulama”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 19(2), 509-523.
• ÜMİT, A. Ö. (2016), Türkiye’de Ticari Açıklık, Kredi Hacmi ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Çoklu Yapısal Kırılmalı Zaman Serisi Analizi, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(1), 471-499.
• ÜRKMEZ, E. ve KARATAŞ, T. (2017). “Borsa İstanbul 100 Endeksi ile Döviz Kurları Arasındaki Dinamik İlişkinin Belirlenmesi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(45), 393-409.
• YAMAK, N., KOLCU, F. ve KÖYEL, F. (2018). “Döviz Kuru Oynaklığı Ve Borsa Endeks Oynaklığı Arasındaki Asimetrik İlişki”, Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 171-187.
• YARAŞIR TÜLÜMCE, S. ve ZEREN, F. (2017). Türkiye’de Kamu Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Asimetrik Nedensellik Testi İle Analizi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 13(2), 299-310.
• YILANCI, V. ve BOZOKLU, Ş. (2014). Türk Sermaye Piyasasında Fiyat ve İşlem Hacmi İlişkisi: Zamanla Değişen Asimetrik Nedensellik Analizi, Ege Akademik Bakış, 14(2), 211-220.
• YILDIRIM, M., BAYAR, Y. ve KAYA, A. (2014). “Enerji Fiyatlarının Sanayi Sektörü Hisse Senedi Fiyatları Üzerindeki Etkisi: Borsa İstanbul Sanayi Sektörü Şirketleri”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 62, 93-108.
• ZEREN, F. ve KOÇ, M. (2016). “Time Varying Causality Between Stock Market and Exchange Rate: Evidence from Turkey, Japan and England, Economic Research-Ekonomska Istrazivanja, 29(1), 696-705.