İctihad Teorisi Bağlamında Gazzâlî’nin Mütekellimîn Fıkıh Usulünün Gelişimine Katkıları

Yıl 2019, Sayı: 33, 83 - 102, 30.04.2019

Adem Yenidoğan

Öz

Fıkıh usulü tarihinin en önde gelen usulcülerinden ve İslâm ilim geleneğinin her alanıyla ilgili entelektüel bilgi birikimine sahip olan Gazzâlî’nin mütekellimîn fıkıh usulüne katkılarının tespit edilmeye çalışıldığı bu çalışmada ictihad teorisi bağlamında onun ilklerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Burada ictihad teorisinin meselelerini ele alışına muhteva ve yöntem açısından bakılan Gazzâlî’nin ne derece özgün olduğu ve kendisinden sonraki usulcüler tarafından takip edildiği tespit edilmeye çalışılmıştır. Böylece mütekellimîn metoduyla yazılan en önemli dört eserden birisi kabul edilen Gazzâlî’nin el‐Müstasfâ adlı eserinin, daha sonra kaleme alınan fıkıh usulü eserlerine doğrudan ya da dolaylı olarak etki ettiği kabulünün ictihad teorisi bağlamında doğruluğunun saptanması amaçlanmıştır. İctihad teorisi bağlamında mütekellimîn fıkıh usulüne katkılarının tespit edilmeye çalışıldığı bu makalede Gazzâlî’nin ictihadı tanımlama, ictihad ehliyetinin şartlarında kolaylaştırma ve ictihad bahislerinin kavramsallaştırılması bakımından katkıları üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Fıkıh Usulü, Mütekellimîn, İctihad, Gazzâlî

Gazzali’s Contributions To The Development of Tarīqah Al-Mutakallimīn In The Context of Ijtihad Theory

Öz

In this study in which has been tried to determine the contributions of Gazali who is one of the most prominent scholars of the history of usul al-fiqh and having intellectual knowledge about all fields of tradition of Islamic science is aimed to reveal his firsts in the context of ijtihad theory. It has been tried to determine the originality of Gazali and the fact that he is followed by next scholars in terms of the content and method in the handling of the issues of ijtihad theory. Thus, it was aimed to determine the validity of the acceptance of Gazali’s book that its name is al-Mostasfa which is one of the four most important books written with the method of Mutakallimīn the direct or indirect influence on the books of usul al-fiqh written later on in the context of ijtihad theory. In this article in which were determined Gazali’s contributions the development of tarīqah al-mutakallimīn in the context of ijtihad theory has been focused on that Gazali has important contributions to the usul al-figh in terms of defining ijtihad, facilitation in the conditions of the ijtihad qualification conceptualization of ijtihad issues.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Usul al-fiqh, Mutakallimīn, Ijtihad, Gazali