Vaktinden Önce Yapılan Tasarrufların Fıkhî Hükümlere Etkisi (Aile Hukuku Özelinde)

Yıl 2019, Sayı: 33, 361 - 390, 30.04.2019

Adem Çiftçi

Öz

İnsan aceleci ve sabırsız bir karakter yapısına sahip olarak yaratılmıştır. Bu karakter, tasarrufları neticesinde ortaya çıkabilecek muhtemel sonuçlar hakkında derin ve analitik düşünmeyi, aklı selîm ile hareket etmeyi engellemekte, hakkaniyet ölçülerinin çiğnenerek itidâlin yok olmasına; kişinin idrak ve anlayışının kısmen ya da tamamen ortadan kalkmasına neden olmaktadır. Bu yüzden aceleciliğin insanın hataya düşmesine ve pişman olmasına sebep olan olumsuz bir yönü bulunmaktadır. Oysa insana teennî/sükûnet ile hareket etmesi tavsiye edilmiştir. Bu karakter yapısının bir tezahürü olarak insan, vaktinden önce bir takım tasarruflarda bulunarak kanun koyucunun koymuş olduğu bir yasağı ihlal etmekte, bu yüzden de çeşitli müeyyidelerle karşı karşıya kalabilmektedir. İnsanın aceleci davranması, elde etmek istediği hak ya da menfaatten mahrum olmasına sebep olabilmektedir. Nitekim Mecelle’de bu husus “Kim bir şeyi vaktinden evvel isti’cal eylerse mahrumiyetle muâteb olur” (md. 99) şeklinde düzenlenmiştir. İslam hukukunun pek çok farklı alanında bu kaidenin uygulandığı görülmektedir. Bu çalışmada vaktinden önce yapılan tasarrufların aile hukuku özelinde fıkhî hükümlere yansımaları ele alınmıştır. Öne çıkan örnekler üzerinde aceleciliğin doğurduğu mahrumiyetlerle ilgili yaklaşımlara değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslam Aile Hukuku, Acelecilik, Haksızlık, Ceza, Mahrumiyet

The Effect of Early Dispositions on the Fiqh Provisions (In the Context of Family Law)

Öz

Man was created with a hasty and impatient character structure. This character prevents deep and analytical thinking and appealing to the common sense concerning the probable outcomes of its initiatives and causes the destruction of moderation by overriding equity measures and the partial or total disappearance of an individual’s comprehension and understanding. Therefore, hastiness has a downside, which leads the individual to be mistaken and to repent. Yet, human was advised to act with teennî/tranquility. As a manifestation of this character structure, individual breaks a ban imposed by the legislator by making an untimely disposition of something and thus may be faced with various sanctions. Individual’s hasty behavior may lead to his or her deprivation of the right or interest he wishes to obtain. Hence, this is expressed as “Whosoever hastily usurps something, he shall be deprived of it” in the Ottoman Civil Code, the Mejelle. It is observed that this precept is applied in many different fields of Islamic law. In this study, reflections of untimely dispositions on the Islamic family law were discussed. Approaches related to the deprivation caused by hastiness were addressed based on the prominent examples.

Anahtar Kelimeler

Islamic family law, Hastiness, Unjustness, Punishment, Deprivation