Anonim Ortaklık Pay Sahipleri Arasında Yapılan Önalım Hakkı Içeren Sözleşmeler

Year 2019, Volume: 77 Issue: 2, 697 - 746, 31.12.2019

Direnç Akbay

Abstract

Anonim ortaklıklarda değişik gerekçelerle pay sahipleri sözleşmeleri yapılmaktadır. Bu sözleşmelerde tarafların önalım hakkına da yer verilmektedir. Çalışma, anonim ortaklık pay sahipleri arasında yapılan sözleşmelerde yer verilen önalım haklarını konu almaktadır. Bir şekilde esas sözleşmede yer alan önalım haklarının akıbeti de çalışmada değerlendirilmiştir. Çalışmanın merkezinde önalım hakkına ilişkin olaylarda uygulanacak kuralların tespit edilmesi sorunu yer almaktadır. Bu nedenle özellikle Türk Borçlar Kanunu’nun taşınmazlara ilişkin olarak öngördüğü sözleşmesel önalım hakkı kuralları incelenmiştir. Bunların pay sahipleri sözleşmelerinde yer verilen önalım hakkına ilişkin kurallara hangi ölçüde uygulanabileceği değerlendirme konusu yapılmıştır. Uygulamada sıklıkla karşılaşılan önalım sözleşmelerinin öngörülme nedenleri ve şekli üzerinde durulmuştur. Söz konusu sözleşmenin hukuki niteliği ve bunun etkileri değerlendirme konusu yapılmıştır. Önalım sözleşmelerinin zorunlu içeriği tespit edilmiştir. Önalım hakkını kullanmanın ön koşulu, başka bir ifadeyle önalım olayı, incelenmiş ve bunun gerçekleştiğini bildirme yükümlülüğü üzerinde durulmuştur. Ayrıca hakkın kullanılma şekli ve bunu kullanmanın ortaya çıkaracağı sorunlar çalışmada ele alınmıştır. Hakkın etkisinin taraflar arasında olduğu sonucuna ulaşılmış ve hakkın kullanımının payın devri sonucunu doğurmayacağı ifade edilmiştir. Çalışma ayrıca önalım hakkının sona ermesini gerektirecek nedenleri ve bunun etkilerini de konu almaktadır.

Keywords

Anonim ortaklık, Pay sahipleri sözleşmesi, Önalım hakkı, Türk Borçlar Kanunu, Ortaklıklar hukuku

Supporting Institution

Yazar bu çalışma için finansal destek almamıştır.

Agreements between Shareholders of Joint Stock Companies, Which Include Right of Preemption

Abstract

Shareholders’ agreements are made in joint stock companies for various reasons. These contracts feature the right of preemption of parties. This article deals with the rights of preemption, which can be found in contracts that have been made by shareholders of joint stock companies. The consequences of preemption rights, which can be found in articles of companies, are also examined in the study. The study focuses particularly on the problem of which rules are applicable for cases that include the right of preemption. Turkish Code of Obligations and Turkish Commercial Code have no rules for preemptive rights on shares of joint stock companies. But Turkish Code of Obligations has rules for preemptive rights on real estates. It is also taken as a subject of evaluation, to what extent these rules are applicable to the shareholders’ agreements, which include right of preemption. The reasons and the form of preemption contracts, often encountered in practice, are emphasized. The juridical quality of this contract and its reasons are also evaluated. The mandatory content of the preemption contracts are determined. The event of preemption, as a precondition in order to benefit from one’s right is analyzed and the obligation of its notification is also examined. Moreover, the article also deals with the form of benefiting from one’s right and problems, which come up because of its use. Making use of the right of preemption typically has an effect between the parties of the shareholders’ agreements and it does not come up with such a result as a takeover of company shares. The article includes also the reasons, which involve end of preemption right and effects of it.

Keywords

Joint stock company, Shareholders’ agreement, Right of preemption, Turkish Code of Obligations, Company law

References

• Akın MY, Anonim Ortaklıkta Bağlı Nama Yazılı Hisseler (Vedat 2014)
• Aydoğdu M and Kahveci N, Türk Borçlar Hukuku-Özel Borç İlişkileri (Sözleşmeler Hukuku) (Adalet 2017)
• Bahtiyar M, ‘Anonim Ortaklıkta Payların Üçüncü Kişilere Satılması Durumunda Diğer Ortaklara Önalım Hakkı Tanıyan Anasözleşme Hükümleri ve Etkileri’ (2001) 21 (2) BATİDER 83-126
• Baumann MR, Die Familienholding (Schulthess 2016)
• Bozkurt T, Anonim Şirketlerde Pay Devrinin Sınırlandırılması (Bağlam) -Die Vinkulierung- (On İki Levha 2016)
• Böckli P, Schweizer Aktienrecht (Schultess 2009)
• Bösiger M, ‘Bedeutung und Grenzen des Aktionärbindungsvertrages bei personenbezogenen Aktiengesellschaften’ (2013) (1) REPRAX 1-17
• Buz V, Medeni Hukukta Yenilik Doğuran Haklar (Yetkin 2005)
• Bühler S, OTC-Handel mit nichtkotierten Aktien (Schulthess 2016)
• Demirbaş F, ‘Sözleşmeden Doğan Önalım Hakkı’ (2016) 65 (2) AÜHFD 249-277
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (Yetkin 2015) [Genel]
• Eren F, Borçlar Hukuku Özel Hükümler (Yetkin 2017) [Özel]
• Eren F, Mülkiyet Hukuku (Yetkin 2011) [Mülkiyet]
• Feyzioğlu FN, ‘Şuf’a Hakkının Kullanılması Mümkün Olan ve Olmayan Tasarruflar’ (1953) 19 (1-2) İÜHFM 222-269 [Hakkın Kullanılması]
• Feyzioğlu FN, ‘Şuf’a Hakkının Mevzuu ve Süjeleri’ (1952) 18 (3-4) İÜHFM 875-902
• Feyzioğlu FN, Şuf’a Hakkı (Fakülteler Matbaası 1959)
• Fischer D, Änderungen im Vertragsparteienbestand von Aktionärbindungsverträgen (Dike 2009)
• Forstmoser P and Küchler M, Aktionärbindungsverträge Rechtliche Grundlagen und Umsetzung in der Praxis (Schulthess 2015)
• Furer A, Schnyder AK and Roth Pellanda K (eds), Obligationenrecht - Allgemeine Bestimmungen, (Art. 1-183 OR), CHK-Handkommentar zum Schweizer Privatrecht (Schulthess 2016)
• Germann S, Die personalistische AG und GmbH - Unter besonderer Berücksichtigung von Aktionär- und Gesellschafterbindungsverträgen (Dike 2015)
• Giger H, Berner Kommentar zum schweizerischen Privatrecht, Der Grundstückkauf, Art. 216-221 OR, vol VI/2/1/3 (Heinz Hausheer ed Stämpfli 1997)
• Gloor M and Flury AE, ‘Die Call Option an Aktien beim Tod eines Aktionärs’ (2005) 101 (13) SJZ 305-313
• Guhl T and others, Das Schweizerische Obligationenrecht mit Einschluss des Haldels- und Wertpapierrechts (Schulthess 2000)
• Gümüş MA, ‘6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Akdi Önalım Hakkına İlişkin Hükümlerinin (TBK m. 237/III, 238, 239 ve 240-242) Değerlendirilmesi’ (2011-2012) 8-9 (2-1) YÜHFD (Prof. Dr. Erhan Adal’a Armağan) 435-453
• Haab D, ‘Der Aktionärbindungsvertrag - Vereinbarung zur Ergänzung des Aktienrechts und Mittel für eine massgeschneiderte Nachfolgeregelung’ (2007) (5) ST 383-386 Hintz-Bühler M, Aktionärbindungsverträge (Stämpfli 2001)
• Honsell H, Vogt NP and Watter R (eds), Basler Kommentar, Obligationenrecht II, Art. 530-964 OR, Art. 1-6 SchlT AG, Art. 1-11 ÜBest GmbH, vol 2 (Helbing Lichtenhahn 2012)
• Honsell H, Vogt NP and Wiegand W (eds), Basler Kommentar, Obligationenrecht I, Art. 1-529 OR, vol 1 (Helbing Lichtenhahn 2011) Huguenin C, Obligationenrecht – Algemeiner und Besonderer Teil (Schulthess 2012)
• Karasu R, Anonim Şirketlerde Emredici Hükümler İlkesi (2th edn, Yetkin Yayınları 2015)
• Kılıçoğlu A, Borçlar Hukuku Genel Hükümler (17th edn, Turhan 2013)
• Kizir M, ‘6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Satış İlişkisi Doğuran Haklar ve Özellikle Önalım Hakkına İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi’ (2016) 22 (3) MÜHF-HAD (Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, vol 2) 1773-1796
• Kläy H, Die Vinkulierung (Helbing & Lichtenhahn 1997) Kostkiewicz JK and others (eds), OR Kommentar – Schweizersiches Obligationenrecht (3rd edn Orell Füssli 2016)
• Matt I, Der bedingte Vertrag im schweizerischen und liechtensteinischen Privatrecht (Schulthess 2014)
• Meier Hayoz A and Doğanay Ü (trs), ‘Şuf’A Akdi’ (1967) 33 (3-4) İÜHFM 273-287 Meyer M, ‘Vinkulierte Aktien in der Zwangsverwertung’ (1997) 93 SJZ 22-26
• Moroğlu E, ‘Anonim Ortaklık Anasözleşmesi ve Hukuki Niteliği’ Prof. Dr. M. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan (Beta 2000) 515-529
• Müller R and Biedermann K, ‘Der Aktionärbindungsvertrag als Unterstützungsmassnahme bei der Nachfolge- und Nachlassregelung’ (2015) (6) AJP 885-895
• Müller-Chen M and Huguenin C (eds), Vertragsverhältnisse Teil 1: Innominatkontrakte, Kauf, Tausch, Schenkung, Miete, Leihe (Art. 184 – 318 OR), CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht (Schulthess 2016)
• Narbay Ş, ‘6102 Sayılı Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Ortaklıkta Pay ve Pay Senetlerinin Devri’ (2012) XVI (3-4) EÜHFD 201-251
• Narbay Ş, Anonim Ortaklıkta Pay Defteri (Seçkin 2003) [Pay Defteri]
• Okutan Nilsson G, Anonim Ortaklıklarda Paysahipleri Sözleşmeleri (Çağa Hukuk Vakfı 2004)
• Poroy R, Tekinalp Ü and Çamoğlu E, Ortaklıklar Hukuku, vol 1 (Vedat 2014)
• Pulaşlı H, Şirketler Hukuku Şerhi, vol 2 (Adalet Yayınevi 2014)
• Rüegg J, Rechtsgeschäftliche Vorkaufsrechte an Grundstücken (Jörg Schmid ed Schulthess 2014)
• Rütter J and Zwyssig K, ‘Aktionärbindungsverträge’ (2010) (3) TREX 142-144
• Serozan R, Sağlararası İşlem Yoluyla Ölüme Bağlı Kazandırma (Fakülteler Matbaası 1979)
• Tekinalp Ü, Anonim Ortaklıkta Yeni Bağlam Sisteminin Esasları (Vedat 2012)
• Uzel N, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ve 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanununa Göre Anonim Ortaklıkta Esas Sözleşmesel Bağlam (On İki Levha 2013)
• Vischer M, ‘Vorkaufsrechte an Aktien’ (2014) (1) GesKR 82-88 von der Crone HC, Aktienrecht (Stämpfli 2014)
• Yavuz C, Acar F and Özen B, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler (Beta 2014)
• Zevkliler A and Gökyayla E, Borçlar Hukuku – Özel Borç İlişkileri (Turhan 2013)
• Zobl D, ‘Die Pfandrechtliche Sicherung von Erwerbsberechtigungen in Aktionärbindungsverträgen’ in Hans Caspar von der Crone and others (eds), Neuere Tendenzen im Gesellschaftsrecht Festschrift für Peter Forstmoser (Schulthess 2013) 401-413