İmar Planlarının Yargısal Denetim Sürecine Katkı: Planlama Esasları-Şehircilik İlkeleri İçin Rehber Önerisi

Yıl 2023, Cilt: 81 Sayı: 4, 1045 - 1069, 23.02.2024

Koray Özcan

https://doi.org/10.26650/mecmua.2023.81.4.0006

Öz

İmar Planları, kentsel yerleşmelerin gelecekteki mekânsal karakteristik ve işlevsel kimliğini belirlemek üzere yazılı çizili ve görsel materyaller eşliğinde tasarlanmış teknik ve hukuki belgeler olarak tanımlanabilir. Daha geniş bir ifadeyle, kentlerin mekânsal, çevresel, sosyal kültürel ve ekonomik gereksinimlerinin karşılanarak, sağlıklı ve yaşanabilir kılınmasına yönelik düzenleyici yasal onaylı belgedir. Bu kapsamda “Mevzuat gereklilikleri” ile “planlama esasları-şehircilik ilkeleri” olarak tanımlanan biçimsel gereklilikler ve işlevsel içerikler ile öznel ve nesnel niteliklerin birlikteliğine dayandığı söylenebilir. Dolayısıyla, planlama esasları-şehircilik ilkeleri “mülkiyet düzenine müdahale edici yasal düzenleme” olarak imar planlarının öznel ve nesnel denetimine yönelik temel araçlardan biri olarak görülmelidir. Bu yönüyle, idari yargı sürecinde “düzenleyici işlem” olarak imar planlarının amaç ve konu yönünden denetiminde temel sorgu konusu olarak değerlendirilmektedir. İmar planlarının yargısal denetimine ilişkin araştırmalar irdelenirse; imar planlarının konu kapsam açısından öznel nitelikleri, plan türleri, özel amaçlı planlar ve plan hiyerarşisi/kademeleri ile yapma yaptırma ve yetki onay süreçleri/usulleri açısından ele alındığı, idari işlem niteliği açısından ise Mevzuat içerikleri, Danıştay kararları ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları bağlamında ele alınarak, esas itibarıyla hukuki yönden değerlendirildiği görülmektedir. Bu çerçevede, araştırmada yargı denetim sürecinde imar planlarının planlama esasları-şehircilik ilkeleri açısından değerlendirilmesine esas olmak üzere mevzuat bilgisi ile şehircilik ve hukuk bilimi literatürlerinin birlikteliğinden oluşan sistematik bir “ölçütler seti” oluşturulması hedeflenmiştir. Araştırmada önerilen “ölçütler seti” niteliğideki rehber ile imar planlarına ilişkin uyuşmazlıkların çözümüne öznel, nesnel ve teknik yönden katkı sunulacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İmar Planı, Yargı Denetimi, Şehircilik İlkeleri, Planlama Esasları

A contribution to the judicial review process of the development plans: A guide proposal for planning criteria and the principles of urbanism

Öz

Zoning plans can be said to be technical legal documents composed of written and visual materials for determining the spatial characteristics and functional identity of urban settlements. In the other words, the objective of zoning plans is to describe the spatial, ecological, sociocultural, and economic necessities of an urban settlements and to also be the regulatory documents that will help make a healthy livable settlement. In this context, zoning plans depend on the relationships between legislative knowledge, which is necessarily composed of formal obligations, and the planning criteria and principles of urbanism, which consist of subjective and objective qualifications. Therefore, planning criteria and the principles of urbanism principles can be viewed as the criteria for a subjective and objective review of zoning plans as one of the main tools of regulatory documents regarding property rights. According to the literature on the judicial review of zoning plans, zoning plans are seen to have been examined in terms of plans types, special purpose plans, the hierarchical order between plans and authority, responsible procedures, and the principles of urban planning. The source of these judicial reviews is based on the knowledge of national legislation alongside the status of council decisions regarding the national dimension, as well as internationally on the decisions of the European Court of Human Rights. This paper attempts to determine and detail the contexts and content of planning criteria and the principles of urbanism by benefitting from the literature on legislative knowledge, urban planning, and law. In this framework, the study is designed to be a systematic guide regarding planning criteria and the principles of urbanism for resolving disputes related to zoning plans. It is considered that this guide as a criteria set can be contributed subjectively, objectively, and technically to resolving disputes related to zoning plans.

Anahtar Kelimeler

Zoning Plan, Judicial Review, Principles of Urbanism, Planning Criteria

Kaynakça

• Akay E, Şehir Planlamada Analiz ve Değerlendirme Teknikleri (Literatür Yayınları 2014). google scholar
• Altan A, Mülkiyet Hakkı, Güvencesi ve Korunması, Yayımlanmamış Doktora Tezi (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2008). google scholar
• Altıntaş Y, İmar Planlarında Yetki Kuralları ve Danıştay Kararları Örneğinde; Planlamada Karşılaşılan Yetki Sorunları ile Çözüm Yolları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, (Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 2007). google scholar
• Arguvanlıgil İ, “Türkiye’de İmar Planlama Durumu, İnsan Yaşamına ve Ekonomik Politikaya Etkileri”, (1980) 1 (377), Arkitekt Dergisi 30 33. google scholar
• Artukmaç S, Türk İmar Hukuku (Turhan Yayınevi 1979). google scholar
• Atalık G, Kent Planlaması Teknikleri (İTÜ Yayınları 1984). google scholar
• Aydemir Ş, Şehir Planlama Teknikleri (KTÜ Mimarlık Fakültesi Yayınları 1989). google scholar
• Aydemir Ş, Kent ve Bölge Planlama Teknikleri; Sayısal ve Sayısal Olmayan Teknikler (Beykoz Üniversitesi Yayınları 2022). google scholar
• Aydın Ö, İmar Planlarında Kamu Kullanımına Ayrılacak Alanlardaki Mülkiyet Hakkı Uyuşmazlıkları Üzerinde Bir İnceleme, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2018). google scholar
• Bağcı MY, Mevzuatta ve Yargısal İçtihatta Şehircilik İlkeleri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2019). google scholar
• Bal B, İdari Bir İşlem Türü Olarak İmar Planı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2010). google scholar
• Bal E, İdari Yargı Kararlarının İmar Planlama Süreci İçindeki Rolü; İzmir Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Dokuz Eylül Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 2004). google scholar
• Bal E, “İdari Yargının Üç Temel Bileşeni Olarak; Kamu Yararı, Planlama Esasları ve Şehircilik İlkeleri”, (2006) 3, Planlama Dergisi 27 33. google scholar
• Bayhan İ, Şehir Planlaması (İskender Matbaası 1969). google scholar
• Bilsel G ve Bilsel A, “Günümüzde İmar Planı Olgusu, Niteliği ve Türel Ayrımı”, Türkiye’de İmar Planlaması (ODTÜ Yayınları 1980) 113 134. google scholar
• Canbazoğlu K ve Ayaydın D, “İmar Planlarının Yargısal Denetimi I”, (2011) 93, Türkiye Barolar Birliği Dergisi 239 281. google scholar
• Canbazoğlu K ve Ayaydın D, “İmar Planlarının Yargısal Denetimi II”, (2011) 94, Türkiye Barolar Birliği Dergisi 295 328. google scholar
• Ceritli İ, “Kent Planlamanın İlkeleri ve Türkiye’de Gecekondu Sorunu”, (1998) 2(10), Öneri Dergisi 49 57. google scholar
• Çebi E, Trabzon Kenti 2002 Yılı Revizyon İmar Planı Sonrası İdari Yargıya Konu Olan İmar Uyuşmazlıkları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 2013). google scholar
• Çelebi A, Türk İmar Hukukunda Şehircilik İlkeleri ve Planlama Esasları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü 2021). google scholar
• Çelik B, Koruma Amaçlı Planlama ve Koruma Amaçlı İmar Planlarıyla İlgili İdari Yargı Kararları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü 2010). google scholar
• Dökmeci V, Planlamada Sayısal Yöntemler (2. Bası, İTÜ Vakfı Yayınları 2015). google scholar
• Duyguluer F, “İmar Mevzuatında Tanımlar”, Kent Planlama Ansiklopedik Sözlük (Ninova Yayınları 2012). google scholar
• Eke F, Şehircilik ve Planlama (MEB Yayınları 2000). google scholar
• Eren A, Kamulaştırmasız El Atma Kavramı ve Davaları, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2014). google scholar
• Erğun H, İmar Planlarının Değiştirilmesi ve Revizyonu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü 2013). google scholar
• Ersoy M, “İmar Planı Değişiklikleri ve Yargı Denetimi”, (1997) 17(1 2), ODTÜ MF Dergisi 53 73. google scholar
• Gençkay ÖF ve Öz B, “İmar Kısıtlamaları ve Mülkiyet Güvenliği”, (2020) 42, Yasama Dergisi 159 182. google scholar
• Geray C, Şehir Planlamasının Başlıca Tatbik Vasıtaları (AÜ SBF Yayınları 1960). google scholar
• Göçer O, Şehirciliğe Giriş (Konya DMMA Yayınları 1979). google scholar
• Günay B, “Şehircilik İlkeleri, Planlama Esasları, Kamu Yararı”, Kentleri Korumak, Savunmak Kolokyumu Bildiriler Kitabı (Şehir Plancıları Odası Yayınları 2010) 21 50. google scholar
• Kansu HD, Türk Hukukunda İmar Planlarının Düzenleyici İşlem Niteliği, Yayımlanmamış Doktora Tezi (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 1994). google scholar
• Kapaklıkaya İ, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları Işığında Türk İmar Hukukunda Mülkiyet Hakkı”, Yayımlanmamış Doktora Tezi (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2021). google scholar
• Kara S, Danıştay Kararları Işığında İmar Plan Değişikliği, Yayımlanmamış Doktora Tezi (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2015). google scholar
• Keleş R, Kentbilim İlkeleri, (Sosyal Bilimler Derneği Yayını 1976). google scholar
• Keleş R, Kentleşme ve Konut Politikası (Kentbilim İlkeleri), (AÜ SBF Yayınları 1984). google scholar
• Keleş R, Kentbilim Terimleri Sözlüğü, (2. Bası, İmge Yayınları 1998). google scholar
• Keleş R ve Mengi A, İmar Hukuku; Hukuksal, Yönetsel ve Siyasal Boyutlarıyla, (3. Bası, İmge Yayınları 2019). google scholar
• Köktürk E ve Köktürk E, İmar Planları, İmar Hukuku, Şehircilik İdari Yargı Denetimi, Mekân (Seçkin Yayınları 2021). google scholar
• Küçük YE, Uygulama İmar Planlarının İptali/Değişikliği Sonucu Yapıya İlişkin Kazanılmış Hakların İrdelenmesi İstanbul Esenyurt Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 2013). google scholar
• Orta E, İmar Hukukunda Plan Hiyerarşisi ve Planların Çatışması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2005). google scholar
• Öz B, İdari İşlemin Bir Parçası Olarak İmar Planlarının Yargısal Denetimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2011). google scholar
• Özcan V, İmar Planlarının Hukuki Rejimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 1998). google scholar
• Özdemir A, İmar Planlarında Hiyerarşi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2011). google scholar
• Sakine NB, “Türk İmar Hukukunda Şehircilik İlkesi”, 10(100), Fasikül Hukuk Dergisi 425 428. google scholar
• Suher H, Şehircilik (İTÜ Yayınları 1996). google scholar
• Şahin CY, İmar Planlarının Yapım Süreci ve Yargısal Korunma, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2002). google scholar
• Tekeli İ, “Mülkiyet Kurumu, Kamu Yararı Kavramı ve İmar Planları Üzerine”, 88 (2), Planlama Dergisi 6 13. google scholar
• Topal HK, İmar Planları Aracılığı ile Mülkiyet Hakkının Sınırlandırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Yaşar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2019). google scholar
• Ulutaş TB, İmar Planlarının Yargısal Denetiminde Kamu Yararı Kriteri, Yayımlanmamış Doktora Tezi (Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2021). google scholar
• Uzun M, İmar Planlarının Değiştirilmesi ve Yargısal Denetim, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2016). google scholar
• Ünal E, Duyguluer F ve Polat ZE, İmar Terimleri Sözlüğü (TODİAE Yayınları 1998). google scholar
• Yanık A, 3194 Sayılı İmar Kanunu’na Göre Yapılan İmar Planlarının Yargısal Denetimi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2015). google scholar
• Yavuz F, Şehircilik Ders Kitabı (AÜ SBF Yayınları 1953). google scholar
• Yavuz F, Şehircilik (AÜ SBF Yayınları 1962). google scholar
• Yılmaz S, İmar Planlarının Hukuki Rejimi, Yayımlanmamış Doktora Tezi (Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2021). google scholar
• Yılmazabdurrahmanoğlu E, İmar Hukukunda Plan Hiyerarşisi ve Planlama Sistemindeki Yetki Karmaşaları, Başakşehir İlçesi Örneği, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi (Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü 2012). google scholar
• Danıştay 6. Daire Kararları (Hukuk Türk Veri Tabanı: Erişim Tarihi: 10.04.2023) google scholar
• Danıştay 6. Daire, E. 2016/13477, K. 2020/2939, KT. 02.03.2020. google scholar
• Danıştay 6. Dairesi, E. 2015/7786, K. 2020/2354, KT. 25.02.2020. google scholar
• Danıştay 6. Dairesi, E. 2015/3727, K. 2020/2351, KT. 25.02.2020. google scholar
• Danıştay 6. Dairesi, E. 2018/5777, K. 2019/507, KT. 11.02.2019. google scholar
• Danıştay 6. Dairesi, E. 2018/2778, K. 2020/820, KT. 04.02.2020. google scholar
• Danıştay 6. Dairesi, E. 2014/6440, K. 2019/2402, KT. 09.04.2019. google scholar
• Danıştay 6. Dairesi, E. 2014/5275, K. 2019/1618, KT. 21.03.2019. google scholar
• Danıştay 6. Dairesi, E. 2015/2230, K. 2019/390, KT. 05.02.2019. google scholar
• Danıştay 6. Dairesi, E. 2015/1036, K. 2019/391, KT. 05.02.2019. google scholar
• Danıştay 6. Dairesi, E. 2015/5023, K. 2018/2049, KT. 07.03.2018. google scholar
• Danıştay 6. Dairesi, E. 2019/15134, K. 2019/8267, KT. 01.10.2019. google scholar