Bu çalışma, İmam
Şâtıbî’de âhâd hadisin delil olarak kabul edilme meselesini ele almaktadır. Bu
çerçevede meselenin anlaşılması ilk olarak makâsıd üzerine olan teorisinin ve
ikinci olarak İslam geleneğinde Ehl’i Rey’e dayanan usûl teorisinin anlaşılması
ile mümkün olacağı var sayılmaktadır. Aslında Şâtıbî’nin hadise olan yaklaşımı
zannî ve kat'î deliller ayırımı ile uyum göstermektedir. Bu bağlamda zannî
delil olarak kabul edilen âhâd hadisleri iki açıdan değerlendirir: Subût
açısından zannî hadisler, tevatür ve meşhur seviyesine ulaşmamakla beraber amelî
bir müeyyide de içermemektedir. Bu hadislerin otoritesi esasında Kur’an’a
dayanmalarından gelir ve âhâd hadislerden üstün tutulmaları mümkün değildir.
Kat'î delilleri ise hassaten Ehl-i Medine icması olmak üzere icmâ, amelî
sünnetler ve kendisinin Kur’an’ın bütün kaidelerine binaen ortaya koyduğu
makasıd ilmi açısından değerlendirmiştir. Şâtıbî, bu delilleri öncellediği için
âhâd hadisle delillerin çelişmemesi gerektiği görüşündedir. Çalışmanın gösterdiği üzere, Şâtıbî
görüşlerini Ehl-i re'y’den almış ve bu görüşleri teorileştirme ve temellendirme
haricinde yeni bir şey sunmamıştır. Bu nedenle Ehli re'y’e yöneltilen
eleştirilerin yahut beğenilerin aynı ölçü de Şâtıbî için de ifade edilmesi
mümkündür.
Anahtar
Kelimeler: Hadis, Şâtıbî, Makasıd
Teorisi, Âhâd Haber, Katî Delil.
Hadis Usulü’l- Fıkh Şâtıbî Makasıd Teorisi Âhâd Haber Hadisin Otoritesi
تناقش هذه الدراسة حجية الحديث الآحاد عند الإمام الشاطبي، وتفترض أنه لا يمكن فهم هذه المسألة إلا من خلال فهم نظريته في المقاصد أولا، وفهم أصول نظريته هذه والتي تعود إلى أصول مدرسة الرأي في الإسلام ثانيا. وتتمثل بأنه ينظر إلى الحديث من خلال منظور الأدلة القطعية والظنية، فالحديث من الأدلة الظنية لديه لاعتبارين، أنه ظني الثبوت لم يتواتر ولم تشتهر طرقه ولم يؤيده العمل، أن سلطته آتية من القرآن أصلا، فلا يمكن له أن يعلو عليه. وأما الأدلة القطعية عنده فهي الإجماع والسنن العملية وخصوصا إجماع أهل المدينة، والقواعد القرآنية الكلية التي تؤسس للمقاصد لديه، وعليه فإن الحديث الآحاد لا يمكن أن يعارض تلك الأدلة القطعية، لأن الشاطبي يقدمها عليه. وأثبتت الدراسة أن هذه الأفكار إنما استقاها الشاطبي من مدرسة الرأي، فلم يخرج عنها، ولم يأت بجديد فيها سوى التنظير والتأصيل، وأن جميع ما انتُقدت به مدرسة الرأي يمكن إيراده على الشاطبي، والعكس صحيح.
الحديث أصول الفقه الشاطبي نظرية المقاصد الخبر الآحاد حجية الحديث
This study
discusses the authority of the Ahad narrations in opinion of Imam Shatibi. It
assumes that this issue can only be understood through an understanding of his
theory in Maqasid al-Shari' first, and an understanding of the origins of his
theory, which goes back to the origins of the Ahl al-Ra'y in Islam second. His
theory is based on the distinguishing between the certain evidence and
uncertain evidence. The Ahad hadith is one of the from uncertain evidence
because of two considerations. First is that the Ahad hadith has reached us not
in a Certain path or chain, it is not known "mushtahir" nor supported
by the work (Amal). Second is that its authority originally comes from the
Qur’an, so it cannot be more reliable than Our'an. The peremptory evidences in
his opinion are the Consensus and practical Sunnahs, especially the consensus
of the people of Medina, and the total Qur’anic rules that establish his
maqasid theory. The study showed that these ideas were derived from the school
of opinion "Ahl al-Ra'y" that Shatibi belongs
to. He did not depart from it, in terms of the authority of the Ahad narration
except theorizing.
Keywords:
Hadith, Shatibi, Theory of Maqasid, Ahad Hadith, Certain Evidence.
Hadith Origins of Jurisprudence Shatibi Theory of Maqasid Ahad Hadith Authority of Hadith
Birincil Dil | Arapça |
---|---|
Bölüm | Makaleler |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 20 Temmuz 2020 |
Gönderilme Tarihi | 22 Nisan 2020 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2020 Cilt: 6 Sayı: 2 |
A Uluslararası İslam Araştırmaları Dergisi, 2017'den bu yana TR DİZİN ULAKBİM tarafından taranmaya başlamıştır. Ayrıca, Citefactor, Rootindex, DRJI index, ResearchBib, Sobiad İndex, Scientific Indexing Services, İdealonline ve Eurasian Scientific Journal Index gibi ulusal ve uluslararası indexler tarafından da taranmaktadır. İsam ve Base Bielefeld Academic Search tarafından taranmaktadır.