Ailenin Kurulması ve Korunmasında Toplum ve Kurum Sorumlulukları

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 132 - 152, 15.01.2022

Enver Osman Kaan

Öz

Sosyal bir varlık olan insanın ilk sosyalleştiği ve kişilik kazandığı yerin aile olduğu hemen hemen tüm düşünürler tarafından kabul edilmektedir. Aile, bireylerden, toplum da ailelerden oluştuğuna göre ailenin toplum için önemi ortadadır. Bu sebeple, toplum ve toplum tarafından oluşturulan kurumlar, geleceklerini düşündükleri için aileye yapılacak her yatırıma ve aileyi koruyacak her tedbire önem vermektedirler.
Aile her dönem önemini korumuştur ancak pandemi döneminde görülmüştür ki kriz dönemlerinin de en önemli kurumudur. Zira bu dönemde birçok insan karşılaştığı psikolojik ve ekonomik sorunlardan aile sayesinde kurtulmayı başarmıştır.
Toplum için ailenin bu önemi bilinmesine rağmen günümüzde, sadece temel işlevlerini yerine getirememe değil, aynı zamanda varlığını koruyamama gibi bir sorunla karşı karşıya kalması gözden kaçırılmaktadır. Zira kadın-erkek birlikteliği ile oluşan aile yapısı itibarsızlaştırılırken, “toplumsal cinsiyet” adı altında aile dışı birliktelikler bazı çevreler tarafından maalesef özendirilmektedir.
Bu sorunun üstesinden gelebilmek için makalede, toplum ve kurumların üstüne düşen sorumluluklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu çerçevede toplum sorumlulukları; evlilik yaşının en verimli seviyede tutulması, evlilik öncesi aşamaların takip edilmesi, kadının çalışması, arabuluculuk sistemi olarak belirlenmiştir. Kurum sorumlulukları ise, aile seminerleri düzenlenmesi, adaylara adli ve sıhhi geçmişleri hakkında bilgi edinme hakkı tanınması, kadını korumaya yönelik düzenlenen kanunların gözden geçirilmesi ve medyanın rolü olarak belirlenmiştir. Ayrıca makalede istatistiksel verilerden hareketle ampirik sonuçlar elde edilmeye gayret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile, Toplum, Sorumluluk, Toplumsal Cinsiyet, Nikah, Talak

[Society and Institutional Responsibilities in the Foundation and Protection of the Family

Öz

It is accepted by almost all thinkers that family is the place where human being, who firstly socializes and gains personality. Since the family consists of individuals and society consists of families, thus the importance of the family for society is obvious. For this reason, the society and the institutions created by the society give importance to every investment and every precaution to protect the family, as they think about their future.
The family has always maintained its importance, but it has been seen during the pandemic period that the family is the most important institution, especially in crisis periods. Because in this period, many people managed to get rid of the psychological and economic problems they faced thanks to the family.
Although the importance of the family for the society is known, today it is overlooked that the family is faced with a problem such as not only not being able to fulfill its basic functions, but also not being able to maintain its existence. Because, while the family structure formed by the union of men and women is discredited, unfortunately, non-family unions under the name of "gender" are encouraged by some circles.
In order to overcome this problem, the responsibilities of society and institutions were tried to be determined in the article. In this context, social responsibilities; keeping the marriage age at the most productive level, following the pre-marriage stages, the issue of women's employment, the mediation system. Institutional responsibilities are determined as organizing family seminars, giving candidates the right to obtain information about their judicial and medical backgrounds, reviewing laws to protect women, and the role of the media. In addition, an effort has been made to obtain empirical results based on statistical data in the article.

Anahtar Kelimeler

Family, Society, Responsibility, Gender, Marriage, Divorce

Kaynakça

• Abdülhamit, Muhammed Muhyiddin. el-Ahval eş-şahsiyye fi’ş-şeriati’l-İslamiyye. İstanbul: İrşad Kitabevi, 2018.
• Ali Haydar Efendi. Düreru’l-hükkâm şerhu mecelleti’l-ahkâm. İstanbul: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Akçay Biçen, Süheyla. İslam Aile Hukukunda Eşler Arasında Denklik (Dindarlık ve Zenginlik Örneği). Batman Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Hakemli Dergisi. 2/1. 2018.Arat, Necla. (ed.). Türkiye’de Kadın Olmak. İstanbul: Say Yayınları., 1994.
• Aydın, M. Akif. İslam Osmanlı Aile Hukuku. İstanbul: İFAV, 1985.
• Aysan, Mehmet Fatih. “Türkiye’de Demografik Değişim ve Aile Yapıları”. Toplumsal Değişim Sempozyumu ed. Berkehan Kıran. İstanbul: İnsan ve Medeniyet Hareketi Yay., 2016.
• Bayer, Ali. “Değişen Toplumsal Yapıda Aile”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/8 (2013), 101-129.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail el-. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Çaha, Havva vd.. Değişen Türkiye’de Kadın. İstanbul: KADEM (Kadın ve Demokrasi Derneği), 2014.
• Dirik, Mehmet. Seçimlik Bir Hak Olarak Bulüğ Muhayyerliği. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 6/11. Bahar 2019.
• Dirik, Mehmet. İslam Aile Hukukuna Göre Evlenmede Eşler Arasında Denklik. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 26. 2015.
• Döndüren, Hamdi. Delilleriyle Aile İlmihali. İstanbul: Erkam Yayınları, 2006.
• Duman, M. Zeki. Kur’an-ı Kerimde Adab-ı Muaşeret. İstanbul: Tuğra Neşriyat, 1982.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş‘as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî (ö. 275/889). Sünen (nşr. Kemâl Yûsuf el-Hût), Beyrut 1409/1988.
• Engeloğlu, Hafsa Nur vd. Aile Hukuku ile İlgili Sorunlar ve Çözüm Önerileri. İstanbul: İlke Eğitim ve Kültür Vakfı, 2020.
• Erdem, Burcu Kaya. “Ataerkil ve Anaerkil Toplumun Tarihsel Savaşımının ‘Avatar’ Filmi Bağlamında İncelenmesi”, İletişim Çalışmaları Dergisi, 1/2012.
• Eralp, Anıl - Gökmen, Şahika. “Ortalama Evlilik Yaşının Yükselmesini Etkileyen faktörler ve Cinsiyete Göre Farklılıklar”, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 7/2, (2020), 395-412.
• Has, Şükrü Selim. Nişanın Bozulmasının Hukukî ve Dini/Ahlâkî Neticeleri. İslâm Hukuku ve Modern Hukuk Arasında bir Mukayese. M.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 30. 2006/1.
• Giddens, Anthony. Modernliğin Sonuçları. çev. Ersin Kuşdil, İstanbul: Ayrıntı Yay., 2014.
• Göle, Nilüfer. Melez Desenler İslam ve modernlik Üzerine. İstanbul: Metis Yay., 2011.
• Güneş, Ahmet. İslam Hukuku Açısından Nişanlanma. Dini Araştırmalar. 10/29. Eylül-Aralık 2007.
• Güler Deniz- Ulutak, Nazım. “Aile kavramının Tarihsel Gelişimi ve Türk Toplum Yaşantısında Aile”, Kurgu Dergisi, 11/1992.
• İbn Mace, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî (ö. 273/887). es-Sünen (nşr. M. Mustafâ el-A‘zamî), Riyad 1403/1983.
• İbrahim el-Halebî. Mülteka’l- ebhur. thk. Vehbi Süleyman el-Elbânî. Beyrut: 1989.
• İlhan, Sare- Işık, Terzi Şerife. “Evliliğin İlk Yıllarında Evlilik Yaşamı Deneyimi ve Evliliğe İlişkin Algılar: Sorunlar, Zorluklar ve İhtiyaçlar”, Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7/4, (2019), 1430-1442.
• İstanbul Beyin Hastanesi (NPIstanbul), “Aileler Üniversitede” (25.06.2021) https://npistanbul.com/aile-universitesi/aile-nedir Kâsâni, Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed. Bedaiu’s-sanâi. Lübnan: Daru’l-Kütüb-i İlmiyye, 1997.
• Kadri Paşa, Muhammed. el-Ahkam eş-şeriyye fi’l-ahval eş-şahsiyye. Kahire, Daru’s-Selam, 2009.
• Koçak, Muhsin-Dalgın Nihat-Şahin Osman. İslam Hukuku. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2020.
• Köse, Saffet. İslam Hukukuna Göre Evlenmede Velâyet. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 2. 2003.
• Meder, Mehmet - Çiçek, Zuhal. “Aile İçi Şiddete Maruz Kalmış Kadınların Boşanma Deneyimleri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Çalışma”. Uluslararası Katılımlı VII. Ulusal Sosyoloji Kongresi Yeni Toplumsal Yapılanmalar: Geçişler, Kesişmeler, Sapmalar Bildiri Kitabı II ed. Muammer Tuna. Ankara: ASBÜ, 2019.
• Meriç, Nevin. Fetva Sorularında Değişen Kadın Yaşamı. İstanbul: Elest Yay., 2004.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. Kahire: y.y., 1374-75/1955-56. Öz, Nedim. “Modern-Seküler Süreçte Ailenin Çözülmesi”, Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 6/11, (2, 2019), 9.
• Pekcan, Ali. İslâm Hukukunda Gaye Problemi: Zarûriyyât-Hâciyyât-Tahsîniyyât., İstanbul: Ek Kitap Yayınları, 2021.
• Üçler, Gülbahar- Kızılkaya, Oktay. Kadın İstihdamının Boşanma ve Doğurganlık Üzerine Etkileri: Türkiye Üzerine Bölgesel Panel Veri Analizi, Akademik Sosyal Analizler Dergisi, 2/2, (Haziran 2014), 28-43.
• Sağlam, Halil İbrahim. Bir Değer ve Eğitim Merkezi Olarak Aile. Ankara: Pegem Akademi, 2017.
• Şahin, Meryem - Gültekin, Mücahit. Toplumsal Cinsiyet Eşitliğine Dayalı Politika Uygulayan Ülkelerde Kadın ve Aile (İzlanda, Finlandiya, Norveç, İsveç, Türkiye). İstanbul: Sosyal, Ekonomik ve Kültürel Araştırmalar Merkezi (SEKAM), 2014.
• Şen, Yusuf. “İslam Hukukunda Arabuluculuk”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2, (2012). 11/22, 110-111.
• Şentürk, Murat. “Türkiye Kentleşme Deneyimi ve Aile: Evde Yaşanan Deneyimler”. Toplumsal Değişim Sempozyumu ed. Berkehan Kıran, İnsan ve Medeniyet Hareketi Yayınları. 2016.
• Şentürk, Ünal. “Aile Kurumuna Yönelik Güncel Riskler”. Aile ve Toplum Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi 14, Ankara: T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları, (2008), 7-31.
• Şirbinî, Hatip. Muğni’l Muhtâc. çeviri: Soner Duman. İstanbul, 2009.
• Tarhan, Nevzat. Aile Okulu. İstanbul: Timaş Yay., 2015.
• Tarhan, Nevzat. Son Sığınak Aile. İstanbul: Nesil Yay., 2015.
• Tekin, Mustafa. “Sekülerleşme Bağlamında Aile ve Kadın”. Savrulan Dünyada Aile Sempozyumu (SEKAM). İstanbul: SEKAM Yay., (2012), 113-125.
• Tezcan, Mahmut. Eğitim Sosyolojisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları, 1997.
• Temel, Ali Rıza. Mutlu Bir Yuva. İstanbul: Harf Yayınları, 2013.
• Türkdoğan, Orhan. Değişme – Kültür ve Sosyal Çözülme. İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, 1998.
• Tirmizi, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) (ö. 279/892). el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ (nşr. Ahmed M. Şâkir), Kahire 1356/1937.
• Vatandaş, Celalettin. “SEKAM Araştırması Bağlamında Aile Yapısı ve Problemleri”. Savrulan Dünyada Aile Sempozyumu (SEKAM). İstanbul: SEKAM Yay., 2012.
• Uysal, Veysel. Türkiye’de Dindarlık ve Kadın. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yay., 2006.
• Yaman, Ahmet. İslam Aile Hukuku. İstanbul: İFAV Yay., 2015.
• Yapıcı, Asım. Toplumsal Cinsiyet Din ve Kadın. İstanbul: Çamlıca Yay., 2006.
• Yörükoğlu, Atalay. Değişen Toplumda Aile ve Çocuk. Ankara: Aydın Kitabevi Yay. 1984.