Kûfeli Tâbiî Abîde es-Selmânî ve Hadisçiliği

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 240 - 260, 15.01.2022

Mehmet Ayhan

Öz

Tâbiîn dönemi Kûfe mektebinin önde gelen isimlerinden biri kabul edilen Abîde es-Selmânî (öl. 72/691) fıkıh ilmindeki birikimi yanında hadis rivâyetinde de oldukça önemli bir konuma sahiptir. Özellikle İbn Mes‘ûd (öl. 32/652) ve Hz. Ali (öl. 40/661) ile uzun süre beraber olmuş, Hz. Ali ile birlikte savaşlara katılmış, Kûfe’de kadılık yapmış, Hz. Ali ve Hz. Ömer’le (öl. 23/644) fikir alışverişinde bulunmuştur. Aralarında Hz. Ömer, Hz. Ali, Abdullah b. Mes‘ûd ve Abdullah b. Zübeyr’in (öl. 73/692) bulunduğu bir grup ashaptan hadis almış, kendisinden de İbn Sîrîn (öl. 110/729), Âmir eş-Şa‘bî (öl. 104/722), Ebû İshâk es-Sebî‘î (öl. 127/745), İbrahim en-Nehaî (öl. 96/714), Abdullah b. Seleme el-Murâdî (öl. ?), Saîd b. Ebû Hind (öl. 105/724) gibi meşhur muhaddisler hadis nakletmiştir. Abîde es-Selmânî, tâbiînin önde gelen isimlerinden biri olmasına rağmen hakkındaki çalışmalar oldukça sınırlıdır. Fakihliği ile ilgili bazı çalışmalar bulunsa da hadisçiliğiyle ilgili herhangi bir çalışma bulunmamaktadır. Araştırmamız, ismi en sahih isnadlar arasında zikredilen Abîde es-Selmânî’nin hadisçilik yönü ve hadis tarihi bakımından önemi hakkında tespitlerde bulunmayı amaçlamaktadır. Çalışma yapılırken konuyla ilgili hadis, tarih ve tabakât gibi temel kaynaklar taranıp elde edilen veriler karşılaştırmalı olarak tahlil edilerek çeşitli sonuçlar çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Fıkıh, Re’y, Abîde es-Selmânî, Rivâyet

The Follower from Kufa Abīda al-Salmānī and His Ḥadīthology

Öz

῾Abīda al-Salmānī (d.72/691), who is accepted as one of the prominent names of the school of Kufa in the era of the Successors, has an important status in narration of ḥadīth, besides his build-up in islamic law. Most particularly he accompanied with Ibn Mas ͑ūd (d. 32/652) and His Holiness ῾Alī (d. 40/661) for along time and engaged with war with His Holiness ῾Alī and executed functions of Qāḍī in Kufa and exchanged views with His Holiness ῾Alī and His Holiness ῾Umar (d. 23/644). He took ḥadīth from a group of the Companions including, His Holiness ῾Umar, His Holiness ῾Alī, ῾Abdallāh b. Mas ͑ūd, ῾Abdallāh b. Zubayr (d. 73/692). Famous ḥadīth scholars such as Ibn Sīrīn (d. 110/729), ῾Āmir al- Sh῾abī (d. 104/722), abu Isḥāq al- Sabī᾽ī (d. 127/745), Ibrāhīm al- Nakha᾽ī (öl. 96/714), ῾Abdallāh b. Salama al- Murādī (d. ?), Sa῾īd b. abu Hind (d. 105/724) transmitted hadiths from him. Although ῾Abīda al-Salmānī is one of the prominent names of the Successors, there are limited studies about him.Yet there are some researches related to ῾Abīda’s canonist side, there aren’t any work related tosss his ḥadīthologist side. Our study aims to determine ῾Abīda al-Salmānī’s ḥadīthology and his importance in ḥadīth history, whose name mentioned among the most authentic chain of narration. During the study, basic resources, such as ḥadīth, history, ṭabaqāt, were scanned and acquired data were analyzed comparatively and were drawn various results.
Keywords: Ḥadīth, Islamic Law, Ra᾽y, ῾Abīda al-Salmānī, Narration.

Anahtar Kelimeler

Ḥadīth, Islamic Law, Ra᾽y, ῾Abīda al-Salmānī, Narration

Kaynakça

• Abdurrezzâk, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm b. Nâfi‘ es-San‘ânî el-Himyerî. el-Muṣannef. thk. Habîburrahmân el-ʾAzamî. 11 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1403.
• Ahmed b. Hanbel. Müsned. thk. Şu‘ayb el-Arnaût - Âdil Mürşid. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• Ali b. el-Medînî, Ebû’l-Ḥasan ʿAlî b. ʿAbdullâh el-Baṡrî. el-ʿİlel. thk. Muḥammed Muṡṭafâ el-ʾAʿẓamî. Beyrut: el-Mektebu’l-ʾİslâmî, 1980.
• Ayhan, Mehmet. Ebu İshak es-Sebi’i ve Hadis. İstanbul: Hacegan Akademi Kitaplığı, 2012.
• Beyhakî, Ebû Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn b. ʿAlî el-Ḫusrevcirdî. es-Sunenu’l-kubrâ. thk. Muḥammed Abdulḳâdir ʿAṭâ. Beyrut, 1424.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. Sahîh. thk. ‘Izzuddîn Dali vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
• Dârimî, Ebû Muḥammed ʿAbdullâh b. ʿAbdurrahman et-Temîmî ed-. 4 Cilt. Dâru’l-Muğnî, 1412.
• Ebu Dâvud, Süleyman b. el-Eş‘as. thk. Yâsir Hasen vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Muhammed b. Abdillah. Ma’rifetu ’ulumi’l-hadîs. thk. Ma’zem Huseyn. Beyrut: Dâru İhyai’l-‘Ulûm, 1998.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Aḥmed b. Alî. el-Kifâye fî ʿİlmi’r-rivâye. thk. Ebû ʿAbdullâh es-Sevraḳî - İbrâhîm Ḥamdî el-Medenî. Medine: el-Mektebetu’l-ʿİlmiyye, ts.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Aḥmed b. Alî. Târîḫu Baġdâd. thk. Beşşâr Avvâd Ma’rûf. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l-İslâmî, 1422.
• Hattâbî, Ebû Süleyman Hamd b Muhammed b İbrâhim. Ġarîbü’l-ḥadîs. 3 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1982.
• Iclî, Ebu’l-Ḥasen Aḥmed b. ʿAbdullâh el-Kûfî. es̱-S̱iḳāt. thk. ʿAbdulʿalîm ʿAbdulʿaẓîm el-Bestevî. Medine, 1405.
• İbn Asâkir, Ebu’l-Kâsım Ali b. el-Hasen. Târîhu medîneti Dımaşk. thk. Amr b. Ğarâme el-Ömerî. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1995.
• İbn Ebî Hayseme, Ebû Bekr Ahmed Züheyr b Harb. et-Târîḫu’l-kebîr. Kahire: el-Fârûkü’l-Hadîse.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr b. Abdullah b. Muhammed b. İbrahim. el-Muṣannef. thk. Muhammed Avvâme. Dâru’l-kıble, ts.
• İbn Hacer, Ebu’l-Faḍl Aḥmed b. ʿAlî el-ʿAsḳalânî. Fetḥu’l-Bârî şerḥu Ṡaḥîḥ el-Buḫârî. 13 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, 1379.
• İbn Hacer, Ebu’l-Faḍl Aḥmed b. ʿAlî el-ʿAsḳalânî. Taḳrîbü’t-Tehẕîb. Haleb: Dârü’r-Reşid, 1988.
• İbn Hacer, Hâfız Ahmed b. Ali el-Askalânî. el-İsâbe fî temyîzi’s-sahâbe. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Ali Muhammed Muavviz. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Hacer, Hâfız Ahmed b. Ali el-Askalânî. Nüzhetü’n-nazar fî tavdîhi nuhbeti’l-fiker. thk. Nûruddîn ’Itr. Dımaşk: Matba’atu’s-Sabâh, 2000.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Muhammed b. Ebi Bekr Şemsuddîn. İʿlâmu’l-Muvaḳḳıʿîn ʿan Rabbi’l-ʿÂlemîn. thk. Muḥammed ʿAbdusaelâm İbrahim. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1411.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmail b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. Dâru’l-Fikr, 1986.
• İbn Saʿd, Ebû Abdullah Muhammed b Saʿd b. Menîʿ. eṭ-Ṭabaḳât. thk. ʿAlî Muḥammed ʿOmer. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1421.
• İbnu’s-Salâh, Osman b. Abdirrahman. ’Ulûmu’l-hadîs. thk. Nûruddîn ’Itr. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1998.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed b. el-Esîr el-Cezerî. el-Kâmil fi’t-târîh. thk. Ömer Abdusselaâm Tedmurî. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1997.
• İbnü’s-Salâh, Ebû ʿAmr ʿOŝmân b. ʿAbdurraḥmân Taḳıyyuddîn. Muḳaddime (ʿUlûmü’l-ḥadîs̱). thk. Nûreddîn ʿItr. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1406.
• Kahraman, Hüseyin. Ehl-i Rey Yurdu Kufe’de Özgün Bir Hadis Alimi Amir eş-Şa’bi. Bursa: Emin Yayınları, 2019.
• Kahraman, Hüseyin. Kûfe’de Hadis İlk Üç Asır. Bursa: Emin Yayınları, 2006.
• Koçi̇nkağ, Mansur. “Hicrî İlk İki Asırda Irak’ta Görev Yapan Kadılar”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11 (31 Aralık 2017), 27-44.
• Kuzudişli, Bekir. Hadis Rivayetinde Bağlam Sebebü İradi’l-Hadis. Klasik, 2020.
• Küçük, Raşit. “İsnad”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/154-159. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Maden, Ömer Faruk. Hicrî II. Asır Ehl-i Hadîs halkaları (Basra Örneği). İstanbul: Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2018.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. thk. Yâsir Hasen vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2016.
• Nevevî, Ebu Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref. et-Taḳrîb ve’t-teysîr li-maʿrifeti süneni’l-beşîri’n-neẕîr. thk. Muhammed ‘Osmân el-Huşt. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 1985.
• Okur, Hüseyin. “Ehl-i Rey’in İlk Temsilcilerinden: Abîde Es-Selmânî ve Fıkıhçılığı”. 12. Uluslararası Güncel Araştırmalarla Sosyal Bilimler Kongresi, 1390-1405. https://www.academia.edu/43756057/EHL_%C4%B0_REY_%C4%B0N_%C4%B0LK_TEMS%C4%B0LC%C4%B0LER%C4%B0NDEN_AB%C3%8EDE_ES_SELM%C3%82N%C3%8E_VE_FIKIH%C3%87ILI%C4%9EI_PIONEER_OF_AHL_AL_RAY_ABIDE_ES_SALMANI_AND_HIS_PLACE_IN_ISLAMIC
• Râmehurmûzî, Hasen b. Abdirrahmân. el-Muḥaddis̱ü’l-fâṣıl beyne’r-râvî ve’l-vâʿî. thk. Muhammed Accâc el-Hatîb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1971.
• Safedî, Ebu’s-Safâ Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh. el-Vâfî bi’l-Vefeyât. 29 Cilt. Beyrût, 1420.
• Tirmizî, Muhammed b. ‘İsâ et-. thk. ‘Izzuddîn Dali vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, 2015.
• Uzunpostalcı, Mustafa. “Abîde es-Selmânî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/309-310. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2001.
• Vekî’, Ebu Bekir Muhammed b. Halef. Ahbâru’l-kudât. thk. Abdulaziz Mustafa el-Merâğî. Beyrut: el-Mektebetü’t-Ticâriyyeti’l-Kübrâ, 1947.
• Yücel, Ahmet. “Silsiletü’z-Zeheb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 37/208-209. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2009.
• Zehebî, Muhammed es-Seyyid Hüseyin ez-. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. Kahire: Mektebetu Vehbe, 1985.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Aḥmed b. ez-. Teẕkiretü’l-ḥuffâẓ. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1419.
• Zehebî, Şemsüddîn Ebû ʿAbdullâh Muḥammed b. Aḥmed ez-. Siyeru aʿlâmi’n-nubelâ’. thk. Suʿayb el-Arnâvut. 25 Cilt. Muʾessesetu’r-Risale, 1405.
• Zûman, Eymân bintü Abdurrahmân ez-. Akvâlu Abîde es-Selmânî fi’t-tefsîr. Câmi’atu’l-İmam Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye, Külliyetü Usûlid-‘d-dîn, Yüksek Lisans Tezi, 1434.