Neshin Varlığını İnkâr Yoluyla Hz. Muhammed’in Nübüvvetini Reddeden Yahudilere Cüveynî’nin Cevapları

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 1, 212 - 239, 15.01.2022

İbrahim Bayram

Öz

İslâm dünyasının en önemli âlimlerinden olan Cüveynî, ilmi kimliğini, diğer konuların yanı sıra mensubu olduğu dinin temel inanç ilkelerine aykırı görüşler ortaya koyan Ehl-i kitab’a karşı da izhar etmiştir. O, bu meyanda neshin imkânsızlığından hareketle Hz. Muhammed’in nübüvvetini reddeden Yahudilerin konuyla ilgili argümanları da ele alıp çürütmeye çalışmıştır. Bu konuda önce neshin hakikatini ve yanlış olduğunu düşündüğü nesih anlayışını ortaya koymuş, peşi sıra Yahudilerin yaklaşımını ele almıştır. Neshin varlığını inkâr eden Yahudilerin bunu temel itibariyle aklî ve şerʽî gerekçelere dayandırdıklarını belirtmiştir. Ayrıca nesih anlayışının, Allah hakkında düşünülemeyecek olan bedâya benzediği, yine bu neshin O’nu ilk emir yahut yasağında sözünden dönme konumuna getirdiği, ayrıca bunda kulun maslahatının mefsedete çevrildiği gibi argümanlar ürettiklerini kaydetmiştir. Söz konusu kanıtları hususi mahiyette inceleyen müellif, onları ayrı ayrı cevaplandırma yoluna gitmiştir. Yahudilerin neshin cevazı önündeki engeller olarak gösterdiği hususları çözüme kavuşturmuştur. Bu şekilde ilkin neshin teorik plandaki imkânını kanıtlarken, sonrasında onun fiilen vuku bulduğunu gösteren örnekler ile de pratik yansımalarını ortaya koymuştur.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Cüveynî, Yahudiler, Hz. Muhammed, Nesih

Juwaynı̄’s Answers to the Jews Who Rejected the Prophethood of Muhammad by Denyıng the Exıstence of Naskh

Öz

Juwaynī, one of the most important scholars of the Islamic world, revealed his scientific identity, among other issues, against the Ahl Al-Kitab, who put forward views contrary to the basic belief principles of the religion he was a member of. In this context, he also tried to refute the arguments of the Jews who rejected the prophethood of Muhammad starting from the impossibility of naskh/abrogation. In this regard, he first revealed the truth of abrogation and the understanding of naskh, which he thought was wrong, and then discussed the approach of the Jews. He stated that the Jews who denied the existence of abrogation basically based it on rational and religious reasons. He also noted that they produced proofs that the understanding of naskh resembles the bada, which cannot be thought about Allah, that this abrogation makes him renege on his first commandment or prohibition, and that the maslaha of the servant is turned into harm in this. The author, who examined the evidence in question in a special way, chose to answer them separately. He resolved the issues that the Jews pointed out as obstacles to the permissibility of abrogation. In this way, he first proved the possibility of abrogation in the theoretical plan, and then revealed its practical reflections with examples showing that it actually took place.

Anahtar Kelimeler

Kalām, Juwaynī, Jews, Hz. Muhammad, Naskh.

Kaynakça

• Abdülmün‛im, Cemâl Abdünnâsır. “Mukaddimetü’l-muhtasar”. el-Kâmil fî usûli’d-dîn fi ihtisâri’ş-Şâmil fi usûli’d-dîn. thk. Cemâl Abdünnâsır Abdülmün‛im. 2 Cilt. 1: 167-169. Kahire: Dârü’s-Selâm, 1431/2010.
• Âmidî, Ebü’l-Hasen Seyfeddîn. Gâyetü’l-merâm fî ilmi’l-kelâm. thk. Hasan Mahmûd Abdüllatif. Kahire: Vizâretü'l-Evkâf, 1971.
• Bağdâdî, Ebû Mansûr Abdülkâhir. Usulü’d-dîn. İstanbul: Matbaatü’d-Devle, 1928.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed Basrî. el-İnsâf fî mâ yecibu iꜥtikadühû ve lâ yecûzü’l-cehlu bih. thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî. Kahire: Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1421/2000.
• Bâkıllânî, Ebû Bekr Muhammed b. Tayyib b. Muhammed Basrî. Kitâbü’t-Temhîd. thk. Richard Yusuf Mekarisi Yesui. Beyrut: el-Mektebetü’ş-Şarkiyye, 1957.
• Basrî, Muhammed b. Ali Ebü’l-Hüseyin. el-Mu‛temed fî usûli’l-fıkh. thk. Muhammed Hamidullah. 2 Cilt. Dımaşk: el-Ma‛hedü’l-İlmi’l-Fransî li’d-Dirâsâti’l-Arabî, 1964.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik. el-Akîdetü’n-Nizâmiyye fi’l-erkâni’l-İslâmiyye. thk. Muhammed Zâhid el-Kevserî. Kahire: el-Mektebetü’l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1412/1992.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik. el-Burhân fî usûli'l-fıkh. thk. Abdülazîm ed-Dîb. 3 Cilt. Devha [Doha]: Câmiatu Katar, 1978.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik. Kitâbü’l-İrşâd ilâ kavâtıi’l-edille fi usûli’l-i‛tikâd. thk. Muhammed Yusuf Mûsâ-Ali Abdülmün‛im Abdülhamid. Kahire: Mektebetü’l-Hancî, 1369/1950.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik. Kitâbü’t-Telhîs fî usûli’l-fıkh. thk. Abdullah Cevlem en-Nîbâlî-Büşeyr Ahmed el-Ömerî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1996.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik. Lumaʽu’l-edille fî kavâidi akâidi ehli’s-sünne ve’l-cemaa. thk. Fevkiye Hüseyin Mahmûd. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 2. Basım, 1407/1987.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik. Şifâü’l-galîl fî beyâni ma vakaa fi’t-Tevrât ve’l-İncîl mine’t-tebdîl. thk. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ. Kahire: Mektebetü'l-Ezheriyye li’t-Türâs, 1398/1978.
• Cüveynî, Ebü’l-Meâlî Rüknüddîn Abdülmelik. el-Varakât. Riyad: Dârü’s-Sâmiʽî, 2. Basım, 1427/2006.
• Ebyârî, Şemseddîn Ali b. İsmâil b. Ali b. Hasan b. Atıyye Ebü’l-Hasan. et-Tahkîk ve’l-beyân fi şerhi’l-Burhân fî usûli’l-fıkh. thk. Ali b. Abdurrahmân Bessâm el-Cezâirî. 4 Cilt. Kuveyt: Dârü’z-Ziyâ, 1434/2013.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Huccetülislâm Muhammed b. Muhammed. el-İktisâd fi’l-iꜥtikâd. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1983.
• İbn Bezîze, Abdülazîz b. İbrâhim b. Ahmed el-Kureşî et-Teymî et-Tûnisî. el-İs‛âd fi şerhi’l-İrşâd (el-müştemel alâ kavâidi’l-i‛tikâd. thk. Abdürrezzâk Besrûr-İmâd es-Süheylî. Kuveyt: Dârü’z-Ziyâ, 1435/2014.
• İbn Emîr El-Hâcc, Ebü’l-Feth Muslihüddîn Mûsâ et-Tebrizî. el-Kâmil fi usûli’d-dîn fi ihtisâri’ş-Şâmil fi usûli’d-dîn. thk. Cemâl Abdünnâsır Abdülmün‛im. 2 Cilt. Kahire: Dârü’s-Selâm, 1431/2010.
• İbn Meymûn, Ebû Bekr. Şerhü’l-İrşâd, thk. Ahmed Hicâzî Ahmed es-Sekkâ. Kahire: Dârü’t-Tezâmün, 1407/1987.
• Ka‛bî, Ebü’l-Kâsım Abdullah b. Ahmed b. Mahmûd el-Belhî. Kitâbü’l-Makâlât ve meahû uyûnü’l-mesâil ve’l-cevâbât. thk. Hüseyin Hansu-Racih Kürdî-Abdülhamid Kürdî. İstanbul: İstanbul 29 Mayıs Üniversitesi Kur’an Araştırmaları Merkezi (KURAMER); Amman: Dârü’l-Feth, 1439/2018.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebü’l-Hasen Abdülcebbâr b. Ahmed. Şerhu’l-Usûli’l-hamse. thk. Abdülkerim Osman. Kahire: Mektebetü Vehbe, 3. Basım, 1416/1996.
• Mahallî, Ebû Abdullah Celaleddîn Muhammed b. Ahmed b. Muhammed Ensarî. Şerhü’l-Varakât fî usuli’l-fıkh. thk. Hüsameddin b. Mûsâ Afâne. yy., 1420/1990.
• Mukterah, Muzaffer b. Abdullah b. Ali b. el-Hüseyin. Şerhü’l-İrşâd fî usûli’l-iʽtikâd. thk. Nezîhe Meꜥârîc. 2 Cilt. Rabat: er-Rabıtatü’l-Muhammediyye li’l-Ulemâ; Merkezü’l-Ebi’l-Hasen el-Eşʽarî, ts.
• Mütevellî, Ebû Saîd Abdurrahmân. el-Ğunye fî usûli’d-dîn. thk. İmâdüddîn Ahmed Haydar. Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye, 1406/1987.
• Râzî, Ebû Abdullâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin Fahreddîn. en-Nübüvvât ve ma yeteallaku bih. thk. Ahmed Hicâzî es-Sekkâ. Beyrut: Dârü İbn Zeydûn; Kahire: Dârü’l-Külliyati’l-Ezheriyye, 1406/1986.
• Şehristânî, Ebü’l-Feth Muhammed. el-Milel ve’n-nihal. thk. Ali Mühennâ-Ali Hasan Faûr. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Marife, 1414/1993.